- (2010) Volume 4, Issue 4
M. Enis Yonar1*, Murat Karahan2, N. İlker Kan1, Serpil Yonar1, Naim Sağlam 1
1Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Balık Hastalıkları AbD., Elazığ
2Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Mikrobiyoloji AbD., Elazığ
An outbreak has appeared affecting rainbow trout weighting 0.5-1 g from different fish man-agement units in Kahramanmaras region in 2008 year. The fish were examined systematically in terms of fish diseases. Fish samples were brought Firat University Fisheries Faculty. For this goal, isolation was made onto appropriate agar plates under sterile conditions from fish. Cul-tures were incubated at 24 ºC. Clinical signs at fish were observed as dark skin, exophthalmia, injured on dorsal zone, disorders on the fish body, bleeding in the base of the dorsal and tail fin. As autopsy signs in liver and kidney of fish were observed lesions. Water quality parame-ters such as temperature, dissolved oxygen and pH were measured. According to morphologi-cal and biochemical tests, three different bacteria isolated at farms were identifed as Acineto-bacter sp. Antibiotic susceptibility tests revealed that strains were sensitive to norfloxacin and gentamicin
Rainbow trout, Oncorhynchus mykiss, Acinetobacter, Treatment, Antibacterial susceptibility
Kültür balıkçılığının gelişmesiyle birlikte bak-teriyel kökenli balık hastalıkları da, ekonomik kayıplara neden olan etkenlerin en önemlilerin-den birini oluşturmaktadır. Balıkların içinde ya-şadığı su ortamı coğrafi, fiziksel, kimyasal ve biyotik özelliklerine bağlı olarak çok sayıda ve türde patojenik veya nonpatojenik mikroorga-nizmaların barınmasına ve gelişmesine uygun bir ortam oluşturmaktadır. Bu nedenle balıklar çeşitli mikrobiyal ajanlarla her zaman direkt temasa ma-ruz kalmakta ve bu etkenlerden ileri gelen hasta-lıklara yakalanmaktadırlar. Eğer çevresel yaşam ortamında optimal değerlerde olumsuz değişik-likler oluşursa ve bu olumsuz koşullar kısa süre içerisinde değişmez veya düzeltilmez ise balıklar arasında ölümler başlar ve giderek artar.
Moraxellaceae familyasında bulunan Acinetobacter sp. hareketsiz, non-fermantatif, su, toprak, atık su, insan derisi ve bazı besinlerden kolayca izole edilebilen gram negatif kokobasillerdir (Towner, 1996; Guardabassi ve ark., 2000; Aus-tin ve Austin, 2007). Balıkların mikrobiyal florası içinde yer alan bu grup bakteriler solungaç, sin-dirim kanalı ve deride normal olarak yerleşmiş durumdadır. Bu nedenle hastalığın başlamasına kolay bir şekilde neden olabilirler (Horsley, 1973; Roald, 1977; Austin ve Austin, 2007).
Acinetobacter sp. Norveç’te 1978 yılında ol-gun atlantik salmonlardan izole edilmiştir (Roald ve Hastein, 1980; Austin ve Austin, 2007). Has-talığın beşinci haftasında kümülatif mortalite oranı oldukça yüksek olmuştur fakat balıkların yalnızca çok azı hastalığın belirtilerini göstermi-ştir. Hastalığın belirtileri dermal kan damarla-rında hiperemi, deride hemoraji, yüzgeçlerin ta-banlarında ödem, böbrek, karaciğer ve dalakta lezyon, hava kesesi ve peritonda küçük hemora-jiler sayılabilir (Roald ve Hastein, 1980; Austin ve Austin, 2007).
Bu araştırmada Türkiye’nin Kahramanmaraş yöresindeki alabalık işletmelerinde yavru balık-larda toplu ölümlere neden olan etkenin ortaya çıkarılması ve gerekli tedavi şeklinin önerilmesi amaçlanmıştır.
Kahramanmaraş yöresinde bulunan üç farklı gökkuşağı alabalığı işletmesinde su sıcaklığının yükselmesiyle birlikte 2008 yılının Mart-Mayıs aylarında 0.5-1 g ağırlığındaki yavrularda toplu ölümlerin olduğunun bildirilmesi üzerine belir-tilen tesislere gidildi. İşletmelerde gerekli ince-lemeler yapıldı ve sorumlu kişilerden gerekli bil-giler alındı. Su kaynaklarının sıcaklık, çözünmüş oksijen ve pH değerleri ölçüldü.
Balıkların öncelikle ölüm sebebinin ortaya çı-karılabilmesi için sistematik olarak balık hasta-lıkları yönünden muayenesi yapıldı (Arda ve ark., 2002). Gerekli muayene ve incelemelerden sonra, yeteri kadar balık örneği hijyen kurallarına uygun ve soğuk zincirle Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Balık Hastalıkları laboratuarına işletme suyu içerisinde canlı olarak getirildi. Sistematik muayene laboratuarda da tekrarlandı ve iç or-ganlardan hazırlanan preparatlar native olarak in-celendi.
İç organları tam olarak ayırt edilemediğinden balıkların sadece karaciğer ve böbreği bakteri-yolojik yönden incelendi. İncelenen I. işletmeden 33, II. işletmeden 38 ve III. işletmeden 36 adet hastalık belirtilerini gösteren balığın karaciğer, böbrek, solungaç ve vücut yüzeyindeki lezyonla-rından aseptik koşullarda Tryptic Soy Agar, Kan-lı Agar ve MacConkey Agar’a ekimler yapıldı. Agarlar 24 °C’ de 48 saat boyunca inkübasyona bırakıldı.
İzole edilen 3 suşun fizyolojik, morfolojik ve biyokimyasal karakterleri Plump ve Bowser (1983), Austin ve Austin (1993) ile Towner (2006)’e göre belirlendi. Bakteri suşlarının mor-folojik karakterleri native muayene ve gram bo-yama ile yapıldı. Oksidaz, katalaz, pigment üre-timi, glukozdan asit oksidasyonu, MacConkey Agarda üreme, hemoliz oluşumu kullanılarak suşların bazı biyokimyasal özellikleri belirlendi (Tablo 1). Mikroorganizmaların tanımlanması Holt ve ark., (1994)’ nın bildirdiği şekilde ya-pıldı.
Table 1: Phenotypic ve biochemical characters of Acinetobacter sp. isolated from rainbow trout in the Kahramanmaras region.
Elde edilen izolata Kanlı Agar kullanılarak disk difüzyon yöntemi ile antibiyogram testi uy-gulandı. Bunun için 5 farklı antibiyotik içeren diskler kullanıldı. Diskler petrilere yerleştirilerek 24 °C’ de 48 saat inkübasyona bırakıldı. Oluşan inhibisyon zonları milimetrik olarak ölçülüp, so-nuçlar dirençli ve duyarlı olarak tanımlandı. De-ğerlendirmede ortaya çıkabilecek olan uygulama hatalarını en aza indirebilmek için antibiyogram testi 3’er kez tekrarlandı.
İşletmelerdeki ortalama su sıcaklığı 11 0C, pH 7.68 ve oksijen düzeyi 7.91 mg/L 02 olarak tespit edildi. Hasta balıkların klinik muayenesinde; ölümlerin yavrularda meydana geldiği, balıkların durgun olduğu, iştahsız ve yem almadığı, renkle-rinin karardığı, hastalığın inkübasyon süresinin uzun olduğu saptandı. Ayrıca balıklarda aşırı mukus salgısı belirlendi. Balıkların dış bakısında, özellikle dorsal ve adipöz yüzgeçlerin ön kıs-mında omurgaya kadar inmiş yaralar gözlendi (Şekil 1). Tüm balıklarda olmamakla birlikte vü-cutta çarpıklıklar (Şekil 2), yüzgeç tabanlarında ve göz etrafında kanamalar tespit edildi (Şekil 3). Otopside, karaciğer ve böbrekte lezyonlar göz-lemlendi. İşletmelerdeki mortalite oranı % 50-55 arasında belirlendi.
Figure 1: Fish injured from its back.
Figure 2: Disorders observed on the fish body.
Figure 3: Bleeding in the base of the dorsal and tail fin.
Native olarak yapılan bakteriyolojik incele-mede, iç organlarda herhangi bir bakteri tespit edilemedi. Yapılan ekimler sonucu besi yerle-rinde yuvarlak, açık sarı, yarı şeffaf mukoid ko-lonilerin oluştuğu görüldü. İzolatlara uygulanan biyokimyasal testler sonucunda (Tablo 1) izole edilen üç suşunda aynı ve Acinetobacter sp. ol-duğu belirlendi.
Yapılan antibiyogram testi sonucunda izole bakterilerin gentamisin ve norfloksasin antibiyo-tiklerine karşı duyarlı, oksitetrasiklin, sulfametoksazol, kloramfenikol ve amoksisilin antibiyotiklerine ise dirençli olduğu tespit edildi (Tablo 2).
Table 2: Sensitivity of isolated bacteria against chemotherapeutic substances. R: Resis-tant, S: Sensitive
Son yıllarda balık yetiştiriciliği ve endüstrisi hızla gelişmekte ve buna bağlı olarak da balık hastalıkları büyük sorunlar oluşturmaya başla-maktadır. Yakın geçmişe kadar balıklar için 15-20 bakteri türünün patojenik etki gösterdiği (Munro, 1982) sanılırken günümüzde doğal ola-rak enfekte balıklardan 70’ e yakın bakteri türü izole edilmiştir (Austin ve Austin, 1993).
Balıkların içinde yaşadığı su ortamının besle-yici, fiziksel, kimyasal, biyotik ve abiyotik opti-mal yaşam koşullarının olumsuz yönde değişmesi balıkların immunitesinin zayıflamasına dolayı-sıyla birçok enfeksiyöz hastalığın çıkmasına ne-den olmaktadır. Acinetobacter sp balıkların ve suyun mikrobiyal florası içinde yer almaktadır ve balıklar için potansiyel bir hastalık etkenidir (Austin ve Austin, 2007). Özellikle salmonların deri ve solungaçları (Horsley, 1973) ile sindirim kanalında (Roald, 1977) bulunmaktadır. Vücut yüzeyinde bulunan her türlü mikroskobik ve makroskobik lezyonlar hastalığın çıkmasına ve yayılmasına yol açabilir (Austin ve Austin, 2007).
Austin ve Austin (1993) Acinetobacter grubu bakterilerin 1.5 mm çapında yuvarlak, şeffaf, mukoid koloniler oluşturduğunu ifade etmiştir. Bu araştırmada da izole edilen bakterilerin koloni morfolojisi araştırmacılarla benzer bulunmuştur. Ayrıca bu çalışmadaki Acinetobacter sp izolatlarının identifikasyon test sonuçları önceki bilgileri (Holt ve ark., 1994; Austin ve Austin 1993; Guardabassi ve ark., 2000; Towner, 2006; Austin ve Austin, 2007) doğrulamaktadır.
Roald ve Hastein (1980), Acinetobacter sp’ nin neden olduğu enfeksiyonun anaç balıklarda meydana geldiğini ve hastalığın inkübasyon süre-sinin uzun olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca hasta-lığın 5. haftasında kümülatif mortalite oranının % 92 olduğunu fakat balıkların yalnızca % 40’nın hastalığın belirtilerini gösterdiğini bildirmiştir. Bu araştırmada ise enfeksiyon ortalama 0.5-1 gr ağırlığındaki alabalıklarda görülmüştür. Fakat hastalığın inkübasyon süresinin uzun olduğu tes-pit edilmiştir. Mortalite oranı % 50-55 olarak be-lirlenmiştir.
Acinetobacter sp ile enfekte balıkların otopsi-sinde; dermal kan damarlarında hiperemi, deride hemoraji, yüzgeçlerin tabanlarında ödem, karaci-ğer, böbrek ve dalakta lezyonlar, hava kesesi ve peritonda küçük hemorajilerin oluşabileceği bil-dirilmiştir (Roald ve Hastein, 1980; Austin ve Austin, 2007). Bu araştırmada karaciğer ve böb-rekte gözlemlenen lezyonlar araştırmacıların bul-gularını destekler niteliktedir. Fakat araştırmacı-ların ifade ettiği diğer semptomlara bu çalışmada rastlanılmamıştır.
Bulaşıcı ve öldürücü bir bakteri olan Acineto-bacter sp’ nin neden olduğu enfeksiyonların te-davisinde oksitetrasiklinin etkili olarak kullanıl-dığı bildirilmektedir (Austin ve Austin, 1993; Austin ve Austin, 2007). Guardabassi ve ark., (1999) Acinetobacter izolatlarına karşı ok-sitetrasiklin, kloramfenikol, amoksisilin, sul-fametoksazol, gentamisin ve ciprofloksasin anti-biyotiklerinin duyarlıklarını araştırmışlardır. So-nuçta Acinetobacter türlerinin bu antibiyotiklere karşı duyarlılıklarının değiştiğini belirlemişlerdir. Bu araştırmada ise bakterinin gentamisin ve norfloksasine duyarlı olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle özellikle balıklar için patojen olan bu bakterinin izolasyonunu takiben suşun mutlaka antibiyotik duyarlılık testinin yapılması gerek-mektedir.
Yetiştiriciliğin yapıldığı farklı bölgelerde aynı tür bakterinin neden olduğu enfeksiyonlarda, bakterinin kazanmış olduğu direnç nedeniyle kul-lanılan antibiyotikler genellikle farklıdır (Post, 1987; Schmidt ve ark., 2000). Birçok bakteride olduğu gibi Acinetobacter’lerinde antibiyotiklere karşı direncinin zamanla azalacağı bir gerçektir. Zira bu gruptaki bakterilerde plazmidlerin varlığı, bakterinin bazı antibiyotiklere karşı hassasiye-tinin zamanla azalabileceğini göstermektedir (Guardabassi ve ark., 1999).
Kültür balıkçılığında hastalığın işletmeye girişine engel olmak hastalığı tedavi etmekten daha kolaydır. Hastalığın girişine engel olmak için, genel hijyen kurallarına özen gösterilmeli, yoğun stoklamadan kaçınılmalı, optimum su ka-litesi değerleri sağlanmalı, balıklar kaliteli yem-lerle düzenli olarak beslenmeli, suyun sediment, çamur ve herhangi bir tortu içermemesine dikkat edilmeli, bilinçsiz antibakteriyel ilaç kullanımın-dan kaçınılmalıdır. Şayet hastalık işletmeye gir-miş ise derhal hasta balıklar sağlamlardan ayrıla-rak tedaviye başlanmalıdır. Hastalık giren işlet-melerde balıklar sürekli kontrol edilmeli aksi takdirde belli dönemden sonra hastalık latent forma dönüşeceği için enfeksiyonun tekrar ortaya çıkmasının mümkün olacağı unutulmamalıdır. Araştırma sonucu olarak elde edilen bulgulara göre Acinetobacter sp. mortalitelere ve açık ya-raların oluşmasıyla balıklarda ekonomik kayıp-lara neden olmaktadır. Bu nedenle; hastalıktan korunmak için işletmede yıl boyunca hastalık ile ilgili mücadele çalışmalarının sürekli yapılması önerilebilir.
