- (2010) Volume 4, Issue 4
Şükran Cirik, Eylem Şen, İlknur Ak*
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Çanakkale
The alginophyte algae Cystoseira barbata (Stackhouse) C. agardh (1820) was cultivated in two different cultures for 28 days under greenhouse conditions. First group was kept in modified Johnson medium for 24 hours once a week then transferred to tanks with sea water. In the second group algae thallus were transferred in tanks enriched with modified Johnson medium. During the cultivation, the highest growth rates were determined as 0.03 day-1 for the first group, and as 0.02 day-1 for the second. Significant differences were determined between the growth rates of experimental groups (p differences were determined between the Na alginate contents of test groups (p
Cystoseira barbata, Macro algae, growth parameters, Alginate contents
Denizel bitkiler biyolojik ve ekolojik fonksi-yonları ile deniz ekosisteminin en önemli canlı gruplarındandır. Fotosentez olayı ile ortamın ok-sijenini sağlayan bu bitkiler oluşturdukları top-luluklar ile diğer canlıların beslenme, barınma ve üreme ortamlarını oluştururlar (Cirik ve Cirik, 2004). Esmer algler ekolojik önemlerinin yanı sıra aljinat gibi özütleme ürünlerini içermeleri nedeniyle ekonomik yönden de önem kazanmış-lardır. Esmer alglerin çoğunluğu denizlerde dağı-lım göstermelerine rağmen sadece birkaç türü tatlı sularda bulunmaktadır (Güner ve Aysel, 1999). Fucales takıma ait Cystoseira cinsi çok yıllık alglerden olup Akdeniz’de yaklaşık 24 ka-dar türü yaşamaktadır (Cirik ve ark., 2001). De-nizlerimizdeki Cystoseira ve Sargassum türleri-nin de aljinat kaynağı olarak kullanılabileceği Cirik ve Cirik (2004) tarafından bildirilmiştir.
Çevresel şartlara ve türe göre değişen büyüme hızları, uygulanan yetiştiricilik tekniğine göre de farklılık göstermektedir. Israel ve Hophy (2002) karbondioksit ile zenginleştirilen deniz suyunda Cystoseira sp.’nin büyüme hızının arttığını be-lirlerken, Baghdadli ve ark., (1990) ışık şiddeti ve sıcaklığının C. barbata f. repens’in fotosentez hızına etki ettiğini bildirmişlerdir. Lignell ve ark., (1987) kırmızı alglerden Gracilaria secundata’nın büyüme hızını 250 μmolEm-2s-1 ve 500 μmolEm-2s-1 olmak üzere iki farklı ışık şid-detinde incelemiş ve deneme gruplarının büyüme hızlarının farklılık göstermediğini saptamışlardır. Koru ve ark., (2008) 1.000 ve 3.000 lux ışık şid-detine maruz bırakılan G. verrucosa talluslarının büyüme hızlarında farklılık olmadığını belirt-mişlerdir. Besin tuzlarıyla farklı sürelerde zen-ginleştirme işlemi bir çok araştırmacı tarafından farklı alg türleri için uygulanmıştır (Lapointe, 1985; Hanisak, 1987; Delgado ve Lapointe, 1994). Hanisak (1987) G. tikvahiae yetiştiricili-ğinde iki hafta da bir zenginleştirme işlemi uy-gulanan kültürlerin büyüme hızlarının ortamda sürekli besin tuzu bulunan kültürlerden fazla ol-duğunu ve üretim maliyetinin ve epifit problemi-nin zenginleştirme işlemi uygulanarak azaltılabi-leceğini saptamıştır. Aljinat; esmer alglerin hücre duvarından elde edilen önemli bir polisakkarit olup lifli ya da granüler toz yapıdadır (McHugh, 2003). En fazla işlenen ise fikokolloid aljinattır (Sukatar, 2002). Türlere ve bulundukları bölgeye göre aljinat miktarları farklılık göstermektedir. Yetiştirilen Cystoseira türlerinden aljinat eldesine yönelik çalışma bulunmamakla birlikte, denizle-rimizde dağılım gösteren bu türlerin aljinat içe-riklerine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Yenigül ve Sertdemir (1983) Çanakkale, Ören ve Ayvalık bölgelerinden topladıkları C. discors, C. abratolifelia, C. crinata ve C. corniculata türleri-nin % 6.3 - 24.5 arasında aljinik asit içerdiğini bildirmişlerdir. Kodalak (2007) Sinop ili sahille-rinden topladığı C. barbata talluslarının yıllık aljinat veriminin ortalama % 16.26±1.36 ile % 13.20±1.27 arasında değiştiğini bulmuştur. Sargassum ilicifolium, S.polycystum, S. feldmannii ve S.cristaefolium’un aljinat verimleri üzerine yapılan bir çalışmada ise her türün ge-lişme evresine ve mevsimlere göre aljinat mik-tarlarının farklı olduğu saptanmıştır (Calumpong ve ark., 1999). Ragaza ve Hurtado (1999) ise Sargassum carpophyllum, S. ilicifolium ve S. siliquosum türlerinin aylık aljinat verimleri araş-tırmışlardır. Ürüme ve çimlenme evresinin ol-duğu Şubat ayında her üç türün aljinat verimleri-nin en düşük olduğu saptanırken (% 10), büyü-menin yavaşladığı Kasım ve Ocak ayları arasında ise en yüksek aljinat verimi (% 41) elde edilmiş-tir.
Bu çalışma kapsamında Çanakkale Bo-ğazı’nda dağılım gösteren esmer alglerden Cystoseira barbata’nın sera koşullarında 02.01.2009 – 30.01.2009 tarihleri arasında iki farklı şekilde yetiştiriciliği yapılarak kimyasal kompozisyonlarında meydana gelen değişimleri araştırılmıştır.
Uygulamada kullanılan Cystoseira barbata Çanakkale Boğazı Dardanos mevkiinden toplan-mıştır. Deneme, Çanakkale Onsekiz Mart Üni-versitesi Dardanos Yerleşkesi’nde bulunan alg üretim serasında yapılmıştır. Deneme süresi algin yetiştiricilik yöntemi hakkında bilgi edinilmesi ve kimyasal bileşiminde meydana gelen değişimle-rin belirlenmesi amacıyla 28 gün (02.01.2009 ile 30.01.2009) olarak planlanmıştır. Toplanan algle-rin üzerindeki epifitler ayıklanıp yıkandıktan sonra bir kısmı kurutularak besin kompozisyonu ve Na aljinat içeriklerini belirlemek amacıyla ya-pılan analizlerinde kullanılmış, bir kısmı ise de-neme tanklarına yerleştirilmiştir. Cystoseira bar-bata’nın yetiştiriciliği iki grup oluşturularak ya-pılmıştır. Birinci grup her yedi günde bir gün modifiye Johnson ortamında tutulduktan sonra içinde deniz suyu bulunan tanklara 100 gr olacak şekilde taşlara bağlanarak transfer edilmiştir (1. Grup). İkinci deneme grubunda modifiye John-son ortamı ilave edilen deniz suyunun bulunduğu tanklara alg tallusları 100 gr olacak şekilde taş- lara bağlanarak yerleştirilmiştir (2. Grup). Dene-meler süresince kültür ortamı olarak kullanılan Modifiye edilmiş Johnson ortamı (Johnson ve ark., 1968); 1,5 g L-1 NaNO3, 1,5 g L-1 MgCl2·6H2O, 0, 2 g KCl, 0,2 g L-1 CaCl2·2H2O, 0,043 g L-1 NaHCO3, 0,035 g L-1 K2HPO4 ana maddeleri ile 10 ml L -1 demir solüsyonu (244 mg L-1 FeCl3.6H2O, 189 mg L-1 Na2EDTA ) ve 1 ml L -1 iz element solüsyonundan (3,426 g L-1 H3BO3, 1.215 g L-1 CoCl2.6H2O, 0,432 mg L-1 MnCl2.4H2O, 31,5 mg ZnSO4.7H2O, 31,19 mg L-1 (NH4)6Mo7O24.4H2O) oluşmaktadır. Su değişimi ve besin tuzu ilavesi ve zenginleştirme işlemleri her hafta periyodik olarak yapılmıştır. 28 gün boyunca sürdürülen denemelerde 50 L’lik polyester tanklara 40 L deniz suyu konulmuştur. Makro alg yetiştiriciliğinde su değişiminin gerekli olduğu ve türlere göre farklılık gösterdiği çeşitli çalışmalarla (Hanisak, 1987; Rosen ve ark., 2000; Subandar ve ark., 1993) saptanmış olup, haftalık su değişimi yapılarak, alglerin hem karbon ihtiyacı karşılanmış hem de suyun pH’sı dengelenmiştir. Tanklardaki havalandırma blower yardımıyla sağlanmıştır. Böylelikle algin kendi kendini gölgelemesi önlenerek daha çok fotosentez yapabilmesi, ayrıca besleyici elementler, O2 ve CO2 ’in suyun her katmanına havalandırma ile dağılması sağlanmıştır.
Spesifik büyüme hızlarının tespiti yaş ağırlık değerlerine göre yapılmış ve bu parametreler aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır (Cirik ve Gökpınar, 1999).
Spesifik Büyüme hızı (gün-1 = (lnX1 –lnX2)/(t2 – t1)
Formülde X2 ve X1 sırasıyla t2 ve t1 zamanla-rındaki yaş ağırlıklarını (gr) belirtmektedir.
pH, sıcaklık, ışık, tuzluluk ölçümleri düzenli aralıklarla yapılmıştır. pH değeri pH metre (Hanna, HI8314), ışık değeri ışık ölçer (Li-Cor, LI-250), tuzluluk değeri refraktometre (Nippon, 508I), su sıcaklığı ise 1°C duyarlılıktaki termometre ile ölçülmüştür. Kurutulan örnekler un ha-line getirilmiş ve tüm analizlerde elde edilen yo-sun unları kullanılmıştır. Kuru örneklerdeki pro-tein miktarı Kjeldahl metoduyla, nem ve kül de-ğerleri AOAC (2000)’e göre, yağ miktarları ise Folch ve ark. (1957)’e göre yapılmıştır. Aljinat içeriği ise öğütücüde toz haline getirilmiş algler oda sıcaklığında 24 saat 0.2 N HCl ile yıkanmış daha sonra % 3’lük sodyum karbonat çözeltisiyle 70 oC’de 2 saat bekletilmiştir. Algler 300 μ göz açıklığına sahip plankton bezinden süzüldükten sonra, süzüntüye % 5’lik HCl ilave edilerek aljinik asit çöktürülmüştür. Ele geçen aljinik asit alkolle yıkanıp etüvde (Thermo, T6) kurutulduk-tan sonra Na aljinat miktarı belirlenmiştir. Verile-rin homojenliği test edildikten sonra (Levene) gruplar arasındaki farklılıklar Özdamar (1997)’ye göre belirlenmiştir.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dardanos Yerleşkesi’nde bu-lunan Sera Ünitesi’nde Cystoseira barbata yetiş-tiriciliği 28 gün boyunca gerçekleştirilmiştir. Tankların pH ve sıcaklık, tuzluluk değerleri haf-tada bir kez, ışık şiddetleri ise 09:00 – 17:00 ara-sında her saat başı ölçülmüş olup günlük orta-lama ışık şiddetleri Tablo 1’de gösterilmiştir. De-neme süresince tanklardaki su sıcaklığı 9.80±0.20 ile 14.20±0.10 oC arasında iken; pH değerleri 8.35±0.02 ile 8.39±0.02 arasında değişim göster diği belirlenmiştir. Sera içerisindeki ışık şiddeti 389±136 ile 515±102 μmol foton m-2 s-1 değişim gösterirken; tanklardaki suyun tuzluluk değerleri ise ‰ 36.00±0.20 ile ‰ 37.00±0.20 arasında ol-duğu saptanmıştır.
Deneme gruplarının spesifik büyüme hızla-rında meydana gelen değişimler Şekil 1’de göste-rilmiştir. Su sıcaklığının 7.40±0.10 - 9.80±0.20 °C arasında değiştiği 1. ve 14. günler arasında grupların spesifik büyüme hızlarında azalma saptanmıştır. Su sıcaklığının 7.40±0.10 °C ’ye düştüğü 14. günde her iki grubun büyüme hızla-rında azalmalar meydana gelmiştir. 28 gün süren deneme sonucunda en yüksek büyüme hızları 1. deneme grubunda 0,03 gün-1, 2. deneme gru-bunda 0,02 gün-1 olarak belirlenmiştir (Şekil 1). Deneme gurupları arasında istatistiksel olarak önemli farklılıkların olduğu saptanmıştır (p<0,05).
Algler 28 gün sonunda tanklardan toplanmış-tır. Hasat edilen C. barbata tallusları kurutularak besin kompozisyonları belirlenmiştir. Her iki de-neme gurubu ve doğadan toplanan alglerin besin içerikleri Tablo 2’de verilmiştir. Yetiştirilen C. barbata ve doğadan toplanan tallusların besin madde içerikleri karşılaştırılmış olup en yüksek ham protein miktarı 2. deneme grubunda % 12.01±0.31 iken 1. deneme grubunda % 8.13±0.02 ve doğada ise % 5.18±0.28’dir. Ham yağ miktarı en yüksek % 1.68±0,17 ile 1. grupta bulunmuş olup, doğadan toplanan talluslarda % 1.44±0.12, 2. deneme grubunda ise % 1.59±0.05 olduğu saptanmıştır. Ham kül ve karbonhidrat miktarı % 32.44±0.49 ve % 49.48±0.43 olarak 1. deneme grubunda, % 30.55±0.20 ve % 48.21±0.49 olarak 2. deneme grubunda, % 26.32±0.34 ve % 55.94±0.54 olarak da doğadan toplananlarda belirlenmiştir.
Hasat edilen Cystoseira barbata tallusları ku-rutulup toz haline getirildikten sonra Na aljinat içerikleri belirlenmiştir. Her iki deneme gurubu ve doğadan toplanan alglerin Na aljinat içerikleri Tablo 2’ de gösterilmiştir. Yetiştirilen alglerin en yüksek Na aljinat içeriği % 26.70±1.40 ile 2. de-neme grubunda belirlenmiş olup, 1. deneme gru-bunda % 14.00±1.30 ve doğadan hasat edilen-lerde % 17.30±1.20 olarak saptanmıştır.
Yapılan çalışma sonucunda, 1. gruptaki alg talluslarının deneme süresince en yüksek büyüme hızı 0.03 gün-1, 2. gruptakilerin ise 0.02 gün-1 ola-rak belirlenmiştir. Denemede elde edilen sonuçla-rın Israel ve Hophy (2002)’in yaptığı çalışmayla benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Türlere göre optimum sıcaklık aralıklarının değişmesine kar-şın, esmer algler soğuk sularda dağılım gösterir-ler (Dawes, 1987). Laminaria saccaharina opti-mum 8- 15 oC aralığında yetiştiği saptanırken (Perez ve ark., 1992), Cystoseira barbata f. repens’in 15 -24 oC sıcaklık aralığında dağılım gösterdiği bildirilmiştir (Baghdadli ve ark., 1990). Çanakkale Bölgesinde dağılım gösteren ve çok yıllık alglerden olan Cystoseira barbata al-ginin optimum sıcaklık aralığı bilinmemesine karşın, yüzey suyu sıcaklığının yıl boyunca 6.50 – 25.62oC arasında değişim gösterdiği yapılan çalışmalarla belirlenmiştir (Buyukates ve Inanmaz, 2007, Buyukates ve Inanmaz, 2009, Buyukates ve Inanmaz, 2010). Deneme sırasında su sıcaklığının azalması nedeniyle büyümede ya-vaşlama görülmüştür. Su sıcaklığının 10 oC’nin üzerine çıktığı 14. günden itibaren büyüme hızla-rında artış gözlenmiştir. Çalışma sonucunda algin biyomas artışının 10 oC su sıcaklığından itibaren gerçekleştiği saptanmıştır. Koru ve ark., (2008) 8.7 oC su sıcaklığında G. verrucosa’nın besin tu-zunu kullanamadığını saptamış olup çalışmada elde edilen sonuçlarla benzerlik göstermektedir. Cystoseria barbata yetiştiriciliğinde su sıcaklığı-nın büyüme hızı ve ağırlık artışı üzerine etkisi olduğu bu çalışma sonucunda belirlenmiştir. Makro algler optimum pH 7.5 – 8.5 aralığında büyümektedir (Cirik ve Cirik, 2004). Denemeler sırasında her iki deneme grubunun ortalama pH değerleri 8.35±0.02 ile 8.39±0.02 arasında deği-şim gösterdiği saptanmıştır. Tanklarda haftalık su değişimi yapılarak, taze su girişiyle hem karbon ihtiyacı karşılanmış hem de pH dengelenmiştir. Deniz suyu kullanılan kültürlerin haftalık tuzlu-luk değerleri birbirine yakın ölçülmüştür (Tablo 1). pH ve tuzluluk değerlerinde haftalık olarak meydana gelen değişimlerin deneme gruplarının büyüme hızları üzerinde belirgin bir etkisi olma-dığı düşünülmektedir. Kıyısal alanlarda dağılım gösteren alglerin, ışık şiddetindeki değişimlerine karşı dayanıklı oldukları Dawes (1987) tarafından bildirilmiştir. Lignell ve ark., (1987) kırmızı alglerden Gracilaria secundata’nın büyüme hızı-nın 250 μmolEm-2s-1 ve 500 μmolEm-2s-1 ışık şiddetlerinde farklılık göstermediğini bildirmiş-lerdir. Koru ve ark., (2008) 1.000 ve 3.000 lux ışık şiddetine maruz bırakılan G. verrucosa talluslarının büyüme hızlarında değişim olmadı-ğını saptamışlardır. 28 günlük çalışma süresince hava durumuna bağlı olarak kültürlerdeki ışık şiddeti 389±136 ile 515±102 μmol foton m-2 s-1 arasında değişim göstermiştir. Çalışmada ışık şiddetlerinde meydan gelen değişimlerin büyüme hızı üzerine belirgin bir etkisinin olmadığı düşü-nülmektedir.
Makro alg kültürlerinde farklı sürelerde besin tuzu ile zenginleştirilmesi yayın olarak kullanıl-maktadır. Hanisak (1987) kırmızı alg yetiştiricili-ğinde iki hafta da bir zenginleştirme işlemi uy-gulanan kültürlerin büyüme hızlarının ortamda sürekli besin tuzu bulunan kültürlerden fazla ol-duğunu ve üretim maliyetinin ve epifit problemi-nin zenginleştirme işlemi uygulanarak azaltılabi-leceğini bildirmiştir. Deneme süresince en yük-sek büyüme hızı her 7 günde 1 gün besin tuzu bulunan suda tutulan birinci grupta tespit edil-miştir. Denemelerde elde edilen bulgular Hanisak (1987) ile paraleldir. Kültür ortamındaki azotun artmasıyla makro alg dokularındaki azotun doy-gunluğa ulaştığı ve doygunluk noktasından sonra büyüme hızında azalmanın olduğu Lobban ve Harrison (1994) tarafından belirtilmiştir. Dene-menin 14. gününde yapılan ölçümlerde 2. grubun büyüme hızında bir düşüş olduğu saptanmıştır. Bu durum 7. ve 14. günler arasında su sıcaklığı-nın düşük olması (7.40±0.10 ile 11.30±0.20 °C) ve dokulardaki yüksek azot konsantrasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. 2. deneme grubu en yüksek protein içeriğine (%12.01±0.31) sahip olduğu belirlenmiş olup çalışma sonuçları Lobban ve Harrison (1994) ile benzerlik göster-mektedir. Denemeler sonucunda, C. barbata ye-tiştiriciliğinde haftada bir besin tuzu kullanımının biyomas artışı için yeterli olduğu saptanmıştır.
İkinci deneme grubundaki alglerin hem doğa-dan toplanan talluslar hem de 1. deneme grubun-daki alglerden daha fazla ham protein içeriğine sahip olduğu gözlenmiştir. 1. gruptaki tallusların depoladıkları besin tuzlarını büyümeleri için kullanmaları nedeniyle 2. gruptaki alglerden daha düşük ham protein içeriğine sahip olduğu sap-tanmış olup elde edilen bulgular Lobban ve Harrison (1994) ile benzerlik göstermektedir. Elde edilen sonuçlar aynı bölgede çalışan Güroy ve ark., (2007) ile farklı olduğu saptanmış olup, alglerin farklı mevsimlerden toplanmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Hasat edilen Cystoseira barbata talluslarının ham yağ oranları incelenmiş olup 1. ve 2. gruptaki alglerin ham yağ içeriklerin arasında istatistiksel olarak farklı-lık olmadığı (p>0.05) saptanmıştır. Doğadan toplanan algler de ise ham yağ oranlarının diğer iki gruba göre benzer bulunmuştur. Alglerin yağ içerikleri mevsimlere göre farklılıklar gösterme-lerine karşın besin tuzuna farklı sürelerde maruz kalan tallusların yağ içeriklerinin değişmediği yapılan bu çalışma ile saptanmıştır. En yüksek ham kül ve nem miktarları 1. grupta saptanırken, bu grubun 2. grup ve doğadan toplanan talluslar ile arasında istatistiksel yönden farklılıkların olduğu belirlenmiştir (p <0.05). Elde edilen so-nuçlar Güroy ve ark., (2007) ile benzerlik gös-termektedir. En yüksek Na aljinat içeriği 2. gruptaki talluslardan elde edilirken (% 26.70±1.4) en düşük Na aljinat içeriği 1. gruptaki alglerde (% 14.00±1.30) saptanmıştır. Denemeler sonucunda gruplar arasında istatistiksel olarak önemli farklılıkların olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Doğadan toplanan alglerindeki Na aljinat miktarı Kodalak (2007) ile benzer olduğu görülmüştür. Uygulanan besin tuzu rejime göre C. barbata talluslarındaki aljinat miktarının de-ğiştiği bu çalışmada saptanmıştır. Elde edilen so-nuçlar (Boulus ve ark., 2007, Hanisak, 1987, Martinez ve Buschmann, 1996) ile benzerlik göstermektedir.
Bu çalışma kapsamında Cystoseira bar-bata’nın sera koşullarında yetiştiriciliği denen- miştir. Yetiştiricilik denemeleri sonucunda su sı-caklığının 10o
C’nin altına düşmesiyle alglerin büyümelerin durduğu gözlenmiştir. Ayrıca hafta da bir 24 saat zenginleştirilen C. barbata talluslarının büyümelerinin daha hızlı olmasına karşın, en yüksek aljinat içeriği sürekli besin tuzu bulunan talluslarda saptanmıştır. Aljinat eldesi için C. barbata yetiştiriciliğinde algin bir yıllık bir periyotta yetiştirilerek mevsimlere göre aljinat içeriğinde meydana gelen değişimlerin araştırıl-masına ihtiyaç duyulmaktadır.
AOAC, (2000). Official Methods of Analysis. 17th Edition Vol II. Assoc. Off. Anal. Chem., Wash. D.C., USA
Baghdadli, D., Tremblin, G., Pellegrini, M., Coudret, A., (1990). Effects of environmental parameters on net photosynthesis of a free-living brown seaweed,Cystoseira barbata forma repens: determination of optimal photosynthetic culture conditions, Journal of Applied Phycology, 2(3): 281-287. doi:10.1007/BF02179786
Boulus, A., Spaneir, E., Friedlander, M., (2007). Effect of outdoor conditions on growth rate and chemical composition of Gelidium crinale in culture, Journal of Applied Phycology, 19(5): 471-478. doi:10.1007/s10811-007-9158-7
Buyukates, Y. , Inanmaz, O. E., (2007). Temporal variations in vertical distribution and occurrence of marine cladocerans in an urbanized harbour, Dardanelles, Turkey, Crustaceana, 80(11): 1293-1302. doi:10.1163/156854007782605583
Buyukates, Y., Inanmaz, O.E., (2009). Cladocerans of an Urbanized Harbour: Effects of Environmental Parameters on Vertical Distribution, Occurrence, Abundance, and Seasonal Variation, Crustaceana, 82(5): 543-554. doi:10.1163/156854009x407669
Buyukates, Y. , Inanmaz, O.E., (2010). The Annual Mesozooplankton Dynamics and Influence of Environmental Parameters in an Urbanized Harbor (Kepez Harbor-Dardanelles Strait, Turkey), Ekoloji, 19(74): 60-68. doi:10.5053/ekoloji.2010.749
Calumpong, H.P., Maypa, A.P. , Magbanua, M., (1999). Population and alginate yield and quality assessment of four Sargassum species in Negros Island, central Philippines, Hydrobiologia, 398-399: 211-215. doi:10.1023/A:1017015824822
Cirik, S. , Gökpınar, Ş., (1999). Plankton Bilgisi ve Kültürü. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No:47, İzmir.
Cirik, Ş., Akçalı, B., Bilecik, N., (2001). Gökova Körfezi (Ege Denizi) Deniz Bitkileri. Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Yayınları, İzmir.
Cirik, Ş., Cirik, S., (2004). Su Bitkileri (Deniz Bitkilerinin Biyolojisi, Ekolojisi Yetiştirme Teknikleri). Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, Bornova – İzmir.
Dawes, C.J., (1987). The Biology of Commercially Important Tropical Marine Algae. In:Bird, K. T. , Benson, P. H., Seaweed Cultivation for Renewable Resources. Elsevier science Publishers V.B., Amsterdam, pp. 155-191.
Delgado, O., Lapointe, B.E., (1994). Nutrient-limited productivity of calcareous versus fleshy macroalgae in a eutrophic, carbonate-rich tropical marine environment, Coral Reefs, 13(3): 151-159. doi:10.1007/BF00301191
Folch, J., Lees, M., Sloane-Stanley, G.H.S., (1957). A Simple Method for the Isolation and Purification of Total Lipids from Animal tissues, Journal of Biological Chemistry, 226: 497−509.
Güner, H. , Aysel, V., (1999). Tohumsuz Bitkiler Sistematiği 1.Cilt (Algler). Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kitaplar Serisi No:108, İzmir.
Güroy, B.K., Cirik, S., Guroy, D., Sanver, F., Tekinay, A.A., (2007). Effects of Ulva rigida and Cystoseira barbata meals as a feed additive on growth performance, feed utilization, and body composition of Nile tilapia, Oreochromis niloticus, Turkish Journal of Veterinary & Animal Sciences, 31(2): 91-97.
Hanisak, M.D., (1987). Cultivation of Gracilaria and other Macroalgae in Florida for Energy Production. In: Bird, K. T., Benson, P. H., Seaweed Cultivation for Renewable Resources. Elsevier science Publishers V.B., Amsterdam, pp. 191-219.
Israel, A., Hophy, M., (2002). Growth, photosynthetic properties and Rubisco activities and amounts of marine macroalgae grown under current and elevated seawater CO2 concentrations, Global Change Biology, 8(9): 831-840. doi:10.1046/j.1365-2486.2002.00518.x
Johnson, M.K., Johnson, E.J., MacElroy, R.D., Speer, H.L. , Bruff, B.S., (1968). Effects of salts on the halophilic alga Dunaliella viridis, Journal of Bacteriology, 95(4): 1461-1468.
Kodalak, N., (2007). Sinop Kıyılarındaki “Cystoseira barbata” deniz yosunundan aljinat üretimi üzerine bir araştırma, Fen Bi-limleri Enstitüsü, Ondokuz Mayıs Üniversi-tesi, Samsun, (Yüksek Lisans), pp: 74.
Koru, E., Cirik, S., Turan, G., Ak, İ., Başaran, A., (2008). Gracilaria verrucosa (Hudson) Papenfuss Kültürüne Farklı Işık Yoğunluk-larının Etkisi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 25(3): 187 - 190.
Lapointe, B.E., (1985). Strategies for pulsed nutrient supply to Gracilaria cultures in the Florida Keys: Interactions between concentration and frequency of nutrient pulses, Journal of Experimental Marine Biology and Ecology, 93(3): 211-222. doi:10.1016/0022-0981(85)90240-0
Lignell, Å., Ekman, P., Pedersén, M., (1987). Cultivation Technique for Marine Seaweeds Allowing Controlled and Optimized Conditions in the Laboratory and on a Pilotscale, Botanica Marina, 30(5): 417–424. doi:10.1515/botm.1987.30.5.417
Lobban, C.S. , Harrison, P.J., (1994). Seaweed ecology and physiology. Cambridge University press, Cambridge.
Martinez, L.A. , Buschmann, A.H., (1996). Agar yield and quality of Gracilaria chilensis (Gigartinales, Rhodophyta) in tank culture using fish effluents, Hydrobiologia, 326-327(1): 341-345. doi:10.1007/BF00047828
McHugh, D., (2003). A Guide to Geaweed Industry. . Fod and Agriculture Organization of the United Nations No:41, Rome.
Özdamar, K., (1997). Paket programlar ile ista-tistiksel veri analizi I. Kaan Yayın evi, Eski-şehir.
Perez, R., Kaas, R., Campello, F., Arbault, S. , Barbaroux, O., (1992). La Culture Des Algues Marines Dans Le Monde. IFREMER, Plouzane.
Ragaza, A. R. , Hurtado, A. Q., (1999). Sargassum Studies in Currimao, Ilocos Norte, Northern Philippines II. Seasonal Variations in Alginate Yield and Viscosity of Sargassum carpophyllum J. Agardh, Sargassum ilicifolium (Turner) C. Agardh and Sargassum siliquosum J. Agardh (Phaeophyta, Sargassaceae), Botanica Ma-rina, 42(4): 327–331. doi:10.1515/BOT.1999.037
Rosen, G., Langdon, C.J. , Evans, F., (2000). The nutritional value of Palmaria mollis cultured under different light intensities and water exchange rates for juvenile red abalone Haliotis rufescens, Aquaculture, 185(1-2): 121-136. doi:10.1016/S0044-8486(99)00343-9
Subandar, A., Petrell, R. , Harrison, P.J., (1993). Laminaria culture for reduction of dissolved inorganic nitrogen in salmon farm effluent, Journal of Applied Phycology, 5(4): 455-463. doi:10.1007/BF02182738
Sukatar, A., (2002). Alg Kültür Yöntemleri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar serisi, Bornova-İzmir.
Yenigül, M., Sertdemir, Ö., (1983). Alginik asit ve alginatların bazı özellikleri üzerine çalış-malar, Doga Bilim Dergisi, Temel Bilimler, 7(3): 540-546.