- (2013) Volume 7, Issue 3
Istanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetistiricilik Bölümü, Hastaliklar Anabilim Dali, Istanbul, Türkiye
This study was carried out to determine the reason of mortalities in angel fishes (Pterophyllum scalare) kept in an aquarium fish rearing farm in Istanbul pro-vince. In diseased angel fish, which are suffering from loss of appetite followed by mortalities, no external symptoms were observed while clinical signs such as pale liver and kidney, darkened spleen were determined internally. Bacteri-ological inoculation from internal organs such as liver, spleen and kidney of five angel fish obtained from aquarium fish rearing farms were made onto Tryptic Soy Agar (TSA) and after incubation, two isolated bacteria were identi-fied as Aeromonas hydrophila and Citrobacter freundii according to their pshological, morphological and biochemical features. Also these two opportu-nistic pathogenic bacteria were determined to be sensitive to sulphamet-hoxazole and kanamycine according to NCCLS criteria by using disc diffusion method and in the parasitic examination, eggs and adult forms (male and fe-male) of Capillaria sp. were found in the intestinal canal of diseased angel fish.
Pterophyllum scalare, Firsatçi bakteri, Capillaria sp., Antibiyogram
Türkiye akvaryum ve akvaryum baliklari ile ilgili 30-40 yillik bir geçmise sahiptir (Savas, 1996). Bugün dünyada ve yurdumuzda akvaryum baligi yetistiriciligi karli bir sektör halini almistir (Savas, 1996; Türkmen ve Alpbaz, 1999). Tür-kiye’de üretimi yapilan baslica akvaryum baligi türleri arasinda lepistes (Poecillia reticulata), melek (Pterophylum scalarae) ve japon baligi (Carassius auratus) bulunmaktadir (Savas, 1996). Kültürü yapilan gökkusagi alabaliginin degerinden daha yüksek oldugu bildirilen akvar-yum baliklarinin (Schlotfelt ve Alderman, 1995), yurdumuzdaki üretimi aylik 300-400 bin oldugu tahmin edilmektedir (Türkmen ve Alpbaz, 1999).
Akvaryum baligi endüstrisinde bakteriyel en-feksiyonlarin yetistiriciligin her asamasinda agir kayiplara neden oldugu bildirilmistir (Andrews, Axell ve Carrington, 1988; Reddacliff, 1988; Al-derson, 2003; Güvener, 2001; Barker, 2001). Ak-varyum baliklarinda bakteriyel enfeksiyonlarin çikisi su kalitesinin iyi olmamasi, yüksek stok-lama yogunlugu, yetersiz besleme ve transport gibi nedenlerden kaynaklanmaktadir (Timur ve Timur, 2003; Musa ve dig., 2008). Akvaryum baliklarinda hastaliga neden olan bakterilerin çogu akuatik çevrede bulunan, tüm dünyaya ya-yilmis firsatçi patojen olarak tanimlanan Aeromonas, Citrobacter, Flavobacterium, Edwardsiella, Mycobacterium, Pseudomonas ve Vibrio cinlerini içerdigi bildirilmistir (Güvener, 2001; Musa ve dig., 2008). Hasta melek baliklarindan daha önceki yillarda yapilan farkli çalismalarda Aeromonas hydrophila, A. sobria, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus epidermidis (Ahmed ve dig., 1990), Edwardsiella tarda (Humphrey, 1986; Hongslo, Ljungberg ve Wierup, 1987) gibi bakterilerin izole ve identifiye edildigi bildiril-mistir.
Aeromonas hydrophila deniz ve tatli su ba-liklarinda hastalik olusturan fakültatif anaerob, Gram negatif bir basildir. Organik maddece zen-gin tatli sularda ve baliklarin bagirsak floasinda bulundugu bildirilen A. hydrophila’ nin neden oldugu hastalik kültür baliklarinda fokal nekrotik lezyonlara neden olan septisemi ile karakterize edilmektedir (Roberts, 1993; Bruno ve Poppe, 1996; Cipriano, 2001; Timur ve Timur, 2003). Bu firsatçi patojen bakteri melek baliklarinin yani sira Balistrapus undulatus (çotra baligi), Canthigaster margaritata (balon baligi), Caranx spp., Chaetodon vagabundus (kirlangiç baligi), Epi-nephelus spp. (orfoz), Lutjanus spp. (kapan lev-rek), Naso spp., Platax undulata, Pterois spp.(aslan baligi) ve Triacanthus spp. (Shome ve dig., 1999); Carassius auratus (Japon baligi), Marble sailfish, Xiphophorus helleri (kiliç kuy-ruk) (Humphrey, 1995), Channa punctatus, Mac-rognathus aculeatus, Mystus vittatus (kedi ba-ligi), Puntius conchonius (konkonyus) (Devas-hish ve dig., 1999), Danio rerio (Pullium, Dille-hay, Webb ve 1999) ve Trichogaster trichopterus (üç benek gromi baligi) (Fang, Ling ve, Sin,2000) gibi akvaryum baliklarinda da enfeksiyona neden oldugu bildirilmistir.
Enterobacteriaceae familyasinin üyesi olan Citrobacter freundii ise 1.0 μm X 2.0–6.0 μm büyüklügünde, frotilerde tek veya çift olarak bu-lunan, Gram negatif, sitokrom oksidaz negatif, katalaz pozitif, haraketli bir basildir. Insan ve hayvanlarin bagirsak florasinda bulunan bu bak-teri ayrica suda, atik su sistemlerinde ve toprakta bulunmaktadir (Holt ve Krieg, 1994; Buller, 2004). Ötrofik tatli sularda yaygin olan bu bakteri ilk olarak Japonya’da akvaryumlardaki günes ba-liklarindan (Mola mola) (Sato ve dig., 1982) daha sonraki yillarda ise Poecilia reticulata (lepistes), Pterophyllum altum (melek baligi) ve Symphosydon aequifasciatus (diskus) gibi akvaryum ba-liklarindan izole ve identifiye edilmistir (Kuo ve Chung, 1994).
Akvaryum baligi endüstrisinde bakteriyel en-feksiyonlar gibi yetistiriciligin her asamasinda agir kayiplara neden olan bir diger problem para-ziter hastaliklardir. Balik parazitlerinden Ichth-yophthirius multifilis (Ling ve dig., 1992), Hen-neguya sp., Gyrodactylus sp. (Ahmed ve dig., 1990), Capillaria pterophylli (Moravec ve Gut, 1982; Moravec, 1983 a; Thilakaratne ve dig., 2003, Erkin, 2009) gibi parazitlerin melek balik-larinda hastalik olusturduguna dair raporlar mev-cuttur. Bu parazitlerin içinde yer alan Capillarid nematodlarin vertebralilarin tüm sinifini enfekte ettigi ancak bazi türlerinin akvaryum baliklarinda hastaliga neden oldugu bildirilmistir (Moravec, 1983; Moravec, Prokopic ve Shlikas, 1987). Ca-pillaridler yasamlarini devam ettirmek için oli-goket kurtlar gibi bir ara konakçiya ihtiyaç duy-masina ragmen (Moravec, Prokopic ve Shlikas, 1987) direk olarak baliktan baliga da bulasabil-mektedir (Lomankin ve Trofimenko, 1982). Do-kulari invaze ederler ve bazi balik türleri için çok patojeniktir. Bu parazitin melek baliklarindan identifiye edildigine dair raporlarin (Moravec ve Gut, 1982; Moravec, 1983 a; Thilakaratne ve dig., 2003) yani sira Parck ve dig., (1995) zebra baliklarinda da asiri derecede zayiflamaya neden olan intestinal capillariosis’i rapor etmistir.
Bu çalisma Istanbul’da bulunan bir akvaryum isletmesindeki melek baliklarinda mortaliteye neden olan hastalik etkenlerinin saptanmasi ama-ciyla yürütülmüs ve bakteriyel etkenlerin duyarli oldugu antibiyotikler tespit edilmeye çalisilmistir.
Bu çalismada, Istanbul ilinde mortalitenin gözlendigi bir isletmeden temin edilen 5-10 gr agirligindaki 5 adet hasta melek baligi materyal olarak kullanilmistir. Hasta melek baliklarina pa-razitolojik ve bakteriyolojik muayene yöntemleri uygulanmistir (Timur ve Timur, 2003; Whitman, 2004). Parazitolojik muayene için hasta baliklarin solungaçlarindan doku örnegi alinarak hazirlanan yas preparatlar, dorsal yüzgeçlerin dip kisimla-rindaki deri bölgesinden kazinti alinarak hazirla-nan froti örnekleri ve bagirsaktan hazirlanan pre-paratlar isik mikroskobu altinda incelenmistir (Bullock, 1978; Timur ve Timur, 2003).
Bakteriyolojik muayene için melek baliklari-nin karaciger, dalak ve böbrek gibi iç organlarin-dan Tryptic Soy Agar (TSA) besiyerine ekimleri yapilarak 22 ºC’ de 48-72 saat süre ile inkübe edilmistir. Bu süre sonunda besiyerinde gelisen bakteri kültürlerinin koloni morfolojisi ile koloni rengi tespit edilerek bakteri izolatlarina ait saf kültürler elde edilmis ve konvansiyonel bakteri-yolojik yöntemler uygulanarak izole edilen bakte-riler identifiye edilmistir (Austin ve Austin, 1999; Holt ve Krieg, 1994; Whitman, 2004; Buller, 2004).
Izole edilen bakterilere disk diffüzyon yön-temi ile antibiyogram testi uygulanmistir (Barry ve Thornsberry, 1985). Hasta melek baliklarindan izole edilen bakteriler Nutrient broth besiyerinde 1 gün inkübe edildikten sonra Mueller-Hinton agar içeren besiyerlerine yayilmistir. Ticari ola-rak satilan ciprofloxacin (CIP 1), flumequine (UB 30), erythromycine (E 5), furazolidone (FX 100), kanamycine (C 30), florfenicol (FFC 30) ve sulp-hamethoxazole (SXT 25) emdirilmis diskler Mu-eller- Hinton agar besiyerlerine yerlestirilerek 22 ºC’de 24 saat inkübe edilmistir (Timur ve Timur, 2003; Whitman, 2004). Elde edilen sonuçlar her bir antibiyotik için CLSI (NCCLS) tarafindan belirlenen zon çaplarina göre duyarli veya di-rençli olarak degerlendirilmistir (Sasmal ve dig., 2004).
Istanbul ilindeki bir akvaryum isletmesinden temin edilen hasta melek baliklarinda (Sekil 1) eksternal olarak herhangi bir hastalik belirtisi gözlenmezken internal olarak karaciger ve böb-regin solgun oldugu ve dalagin koyulastigi göz-lenmistir. Solungaç ve deriden hazirlanan prepa-ratlarda herhangi bir parazit tespit edilemezken, bagirsaktan hazirlanan preparatlar mikroskop al-tinda incelendiginde birkaç nematod ve yumurta tespit edilmistir.
Figure 1: Angel fish used in experiment
Sindirim kanali tek sira hücre arasinda uzanan düz bir boru seklinde olan nematodlarin vücudu-nun anterior kismi yuvarlaklasarak sonlandigi ve agiz papillalarinin belirsiz oldugu gözlenmistir. Disi ve erkek bireylerin bulundugu bu preparat-larda erkek bireylerin disilere göre sayica daha az oldugu, incelenen preparatlarda 3 erkek bireye karsilik 6 disi birey ve çok sayida varil benzeri yumurta gözlenmistir. Disi nematodlarin (Sekil. 2) polar kapaklar (plug) içeren çok sayida yu-murtaya, erkek bireyin ise bir spiküle sahip ol-dugu (Sekil. 3), serbest haldeki yumurta (Sekil. 4) sayisinin orta bagirsakta çok yogun oldugu tespit edilmistir. Nematodun ve yumurtalarinin morfolojik karakteri incelemis ve Moravec ve Gut 1982’ ye göre Capillaria sp. olarak identifiye edilmistir.
Figure 2: Female Capillaria sp. in the preparate, prepared intestinal contents of diseased angel fish X100
Figure 3: Caudal end of a male Capillaria sp. with spicule X200
Figure 4: Barrel shaped eggs with polar plug of female Capillaria sp. X400
Hasta baliklarin karaciger, böbrek ve dalak gibi iç organlarindan TSA besiyerine yapilan ekimler sonucunda iki farkli bakteri izole edil-mistir. Birinci bakterinin Gram negatif, hareketli, sitokrom oksidaz ve katalaz pozitif reksiyon ver-digi ayrica O/129 testinde dirençli oldugu tespit edilmis ve Buller 2004’e göre Aeromonas hyd-rophila olarak identifye edilmistir. Izole edilen diger bakterinin ise Gram negatif, hareketli, si-tokrom oksidaz negatif, katalaz pozitif reaksiyon verdigi ayrica sitrati kullandigi tespit edilmis ve Buller 2004’e göre Citrobacter freundii olarak identifiye edilmistir. Hasta melek baliklarindan izole edilen Aeromonas hydrophila ve Citrobac-ter freundii’ nin morfolojik, fizyolojik ve biyo-kimyasal özellikleri Tablo 1’de verilmistir.
Table 1: Morphological, physiologic and biochemical characterization of bacteria isolated from visceral organs of the diseased angel fish
Disk diffüzyon yöntemine göre uygulanan antibiyogram testinde, ciprofloxacin (CIP 1), flumequine (UB 30), erythromycine (E 5), fura-zolidone (FX 100), kanamycine (C 30), florfeni-col (FFC 30) ve sulphamethoxazole (SXT 25) emdirilmis ticari disklerden CLSI (NCCLS) tara-findan belirlenen zon çaplarina göre en duyarli olan antibiyotigin sulphamethoxazole ve ka-namycine oldugu tespit edilmistir.
Akvaryum baliklarinda çesitli bakteriyel, pa-raziter ve viral hastalik etkenlerinin yüksek oranda ölümlere neden oldugu bildirilmektedir (Hine ve Diggles, 2005). Paraziter enfestasyon-larda koruyucu önlemler alinmadiginda hastalik kolaylikla diger baliklara bulasabilmekte ve hizla yayilabilmektedir (Timur ve Timur, 2003; Musa, 2008). Paraziter hastaliklar baliklarda zayifla-maya, istah kayiplarina ve solunumun engellen-mesi yani sira agir enfestasyonlarda ölümlere ne-den olabilmektedir (Scholz, 1999; Timur ve Ti-mur, 2003).
Capillaria sp. deniz ve tatli su akvaryumla-rinda siklikla rastlanan bir parazit oldugu bildi-rilmistir (Hine ve Diggles, 2005). Capillaria pte-rophylli çiklit, melek ve diskus gibi akvaryum baliklarinin bagirsaginda yaygin bir sekilde rast-lanan bir nematoddur (Yanong, 2011). Ülke-mizde ilk defa Erkin (2009) ekonomik degeri olan hasta diskus baliklarinda bu parazitin görül-dügünü bildirmistir. Ayrica Sri Lanka’da Capil-laria sp.’nin hasta lepistes (Poecilia reticulate) ve melek baliklarindan (Pterophyllum scalare), Iran’da ise yüksek mortalitenin görüldügü hasta discus baliklarindan da bu parazitin identifiye edildigine dair raporlar mevcuttur (Thilakaratne ve dig., 2003; Rahmati-holasoo ve dig., 2010). Yürütmüs oldugumuz bu çalismada da hasta me-lek baliklarinin bagirsaklarindan hazirlanan pre-paratlarda bu parazitin varligi tespit edilmistir.
Firsatçi patojen olarak tanimlanan Aeromonas hydrophila tatli su ve deniz baliklarinda hemora-jik septisemiye neden olan etken olarak bildiril-mektedir. Bu bakterinin melek baliklarinin da da-hil oldugu birçok akvaryum baliginda hastaliga neden olan etken olarak izole ve identifiye edil-digi bildirilmistir (Ahmed ve dig., 1990; Shome ve dig., 1999; Humphrey, 1995; Devashish ve dig., 1999; Pullium ve dig., 1999; Fang ve dig., 2000; Güvener, 2001).
Geçmis yillarda C. freundii’nin baliklarda muhtemel bir balik patojeni oldugu tartismali iken günümüzde hasta alabaliklardan bu bakteri-nin izole edildigi, yüksek mortalite ile seyreden gastro enteritise neden oldugu rapor edilmistir (Svetlana, Dobrila ve Veljovic, 2003). Aydin ve dig. 1997 infekte akvaryum baliklarindan (Poe-cilia sp., Xiphophorus demenciare, Xiphophorus pygmaeus, Carassius auratus ve Astronotus ocellatus) izole ve identifiye ettikleri bu bakteri-nin patojenitesini 1,5 yasindaki gökkusagi alaba-liklarinda test etmis; klinik bulgu olarak ülseratif lezyonlar yani sira solgun karaciger, dalakta renkte koyulasma ve bagirsaklarin siskin ve kanli bir eksudatla dolu oldugunu bildirmistir. Tür-kiye’deki su kaynaklarinin bakteriyel florasinda bulunan (Düzel, 1999) bu patojenin baliklarda hastalik olusturduguna dair baska raporlar da mevcuttur (Saglam ve dig., 2006; Kayis ve dig., 2009).
Bu çalismada bakteriyel etken olarak Gram negatif, hareketli, sitokrom oksidaz ve katalaz pozitif, O/129 testine dirençli A. hydrophila ve Gram negatif, hareketli, sitokrom oksidaz negatif, katalaz ve sitrat pozitif C. freundii izole ve identi-fiye edilmis ve biyokimyasal özelliklerinin diger vakalarda bildirilen özelliklere benzerlik göster-digi tespit edilmistir (Austin ve Austin, 1999; Buller, 2004). Sato ve dig. (1982), Baya ve dig. (1990a)’ a göre C. freundii’ nin kloromfenikol güçlendirilmis sülfonamidler ve tetrasikline karsi dirençli oldugunu bildirilmesine ragmen, yürütü-len bu çalismada her iki firsatçi balik patojeninin sulphamethoxazole ve kanamycine’ e duyarli ol-dugu tespit edilmistir.
Sonuç olarak bu çalismada mortalitenin ne-matod olan Capillaria sp. enfestasyonundan kay-naklandigi, suda ve baliklarin bagirsak florasinda bulunan A. hydrophila ve C. freundii’nin ise bakteriyel septisemiye neden oldugu fakat sekon-der etken olarak rol oynadigi tespit edilmistir. Ayrica ülkemize baska ülkelerden ithal edilen baliklarin isletmede diger akvaryumlara transfe-rinden önce karantina uygulanmasi ile ortaya çi-kabilecek paraziter enfestasyonlara karsi önlem alinmasi gerektigi kanaatine varilmistir.
