- (2012) Volume 6, Issue 4
Rahmi Aydin1*, Fahrettin Yüksel1, Mesut Ural1, Azime Küçükgül Güleç1, M. Sener Ural2
In this study; the growth characteristics of 1843 population of Capoeta trutta Heckel, 1843 living in the Keban and Karakaya Dam Lake has been studied and the results have been com-pared statistically. 259 fish out of Keban Dam Lake and 281 fish out of Karakaya Dam Lake; at total 540 fish have been analysed for the study. The age of the fish has been determined by looking at their otolith and the ages range from 1 to 8. Von Bertalanffy equation of the popula-tion in Keban Dam Lake has been determined as Lt= 91.79 [1-e–0.0600(t+2.2866)] in the females, as Lt= 95.30[1-e–0.0541(t+2.4362)] in males, and as Lt= 92.57[1-e–0.0577(t+2.3032)] in all individuals. The height- weight relation of the Keban Dam Lake population has been determined as W=0.0151 L 2.9274 in females, as W=0.0170 L 2.9019 in males as W=0.0168 L 2.9032 in all individuals; in Karakaya Dam Lake the relation is respectively as the following W=0.0210 L 2.8400; W=0.0237 L 2.8078; W=0.0211 L 2.8271
Keban Dam Lake, Karakaya Dam Lake, Capoeta trutta, Growth Characteristics
Baliklar sogukkanli canlilar olmalari nede-niyle boy ve agirliklarinda meydana gelen artislar mevsimlere bagli olarak hizli ya da yavas ol-maktadir. Baliklarda büyüme, genetik özelliklerin ve beslenmenin yani sira, baligin içinde yasadigi ortamin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikle-riyle de siki sikiya iliskili olan bir olgudur. Bu yüzden ayni türe ait ancak farli habitatlarda yasa-yan baliklarda büyüme farkliliklar gösterebil-mektedir. (Sarihan, 1988; Çelikkale, 1991; Erko-yuncu, 1995; Avsar 2005).
Capoeta trutta, Keban ve Karakaya baraj göllerinde yasayan dominant türlerden biridir. Capoeta trutta’nin yas tespiti (Polat, 1987); sin-dirim sistemi muhteviyati (Sen vd., 1987); avci-ligi (Yüksel ve Pala, 2010); yas ve büyüme özel-likleri (Aydin vd., 2003); üreme ve büyüme özel-likleri (Kalkan, 2008) ve boy-agirlik iliskisi (Ba-susta ve Çiçek, 2006) ile ilgili çesitli bilimsel arastirmalar yapilmistir. Ancak, ekonomik degeri yüksek olan bu balik türünün farkli ortamlarda yasayan populasyonlari arasinda büyüme para-metrelerinin karsilastirilmasi ile ilgili bir çalis-maya rastlanmamistir. Bu çalismada, her iki po-pulasyonun büyüme parametrelerinin tespit edil-mesi ve karsilastirilmasi amaçlanmistir.
Çalismanin ana materyalini olusturan balik örnekleri 2007-2008 tarihleri arasinda Keban ve Karakaya baraj göllerini temsil edebilecek degi-sik istasyonlardan temin edilmistir. Avcilik ope-rasyonlari, 24, 36, 48, 60, 72, 88 ve 100 mm göz açikligindaki sade uzatma aglari ve tor agi 60 mm, fanya aglari 180 mm göz açikligindaki fan-yali ag ile yapilmistir. Örneklerin total boylari (mm) ve agirliklari (g) ölçülmüs ve otolitlerinden yas tayini yapilmistir.
Oransal boy artisi hesaplamalarinda OL = (Ln – Ln-1)/ Ln-1*100 ve oransal agirlik artisi hesap-lamalarinda OW = (Wn – Wn-1)/ Wn-1*100 denk-lemlerinden yararlanilmistir (Sarihan, 1988; Çe-likkale, 1991; Kara, 1992; Erkoyuncu, 1995; Av-sar, 2005).
Yas-boy ile yas-agirlik iliskilerinin hesaplan-masinda Lt = L∞ [(1-e-k(t-to)] ve Wt = W∞ [(1-e-k(t-to)]n büyüme denklemleri kullanilmistir. Boy-agirlik iliskisi W=aLb büyüme denklemi ile, kon-disyon faktörü (KTL) = W/L3x100 formülü ile he-saplanmistir (Chugunova, 1963; Ekingen, 1983; Sarihan, 1988; Çelikkale, 1991; Kara, 1992; Er-koyuncu, 1995; Avsar, 2005; Sarihan vd., 2007). Populasyonlarin ayni yas gruplarindaki erkeklerle disiler arasinda ve birbirini izleyen yas gruplari arasinda ortalama total boy, vücut agirligi ve kondisyon faktörü (KTL) degerlerinin istatistiki önem dereceleri “t” testine göre hesaplanmistir. Istatistiksel degerlendirmeler “SPSS 14.0 for Windows Evaluation” programi ile yapilmistir.
Yas ve esey kompozisyonu: Bu çalismada Keban Baraj Gölü’nden 259, Karakaya Baraj Gölü’nden 281 olmak üzere toplam 540 C. trutta örnegi yakalanmistir. Her iki baraj gölü baliklari-nin yas gruplari ve eseylere göre dagilim oranlari (%) Tablo 1’de verilmistir. Baliklarin yaslari otolitlerinden tespit edilmis ve incelenen popu-lasyonlarin yas dizilimlerinin I-VIII arasinda ol-dugu belirlenmistir (Tablo 1).
Yas-boy iliskisi: Keban ve Karakaya Baraj Göllerinde yasayan C. trutta populasyonlarinin yas gruplari ve eseylere göre total boy degerleri-nin dagilimlari Tablo 2 ve Tablo 3’te verilmistir. Her iki baraj gölü baliklari için yapilan “t” testi sonucunda, ayni yas grubundaki erkek ve disi bi-reyler arasindaki total boy farklarinin önemli olmadigi (P>0.05), birbirini izleyen yas gruplarinda ise hem erkek bireyler hem de disi bireyler ara-sindaki total boy farklarinin önemli (P<0.05) ol-dugu tespit edilmistir (Tablo 2, 3).
Keban ve Karakaya Baraj Gölleri baliklarinin ölçümle ve Bertalanfyy büyüme denklemi ile or-talama total boy degerlerinin yas gruplari ve eseylere göre dagilimlari incelendiginde hem öl-çümle hem de hesapla elde edilen degerler ara-sinda tam bir benzerlik görülmektedir (Tablo 4, 5).
Tablo 5. Karakaya Baraj Gölü’ndeki C. trutta populasyonunun ölçümle elde edilen ve Bertalanfyy büyüme denklemine göre hesaplanan total boy degerlerinin dagilimlari
Table 5. Total height value distribution calculated with the equation of Bertalanfyy and acquired with the measurement in Karakaya Dam Lake
Keban Baraj Gölü populasyonunun ölçümle elde edilen ve Bertalanfyy büyüme denklemi ile hesaplanan total boy degerlerine göre yas grup-lari arasindaki salt ve oransal boy artislarinin da-gilimlari Tablo 6‘da verilmistir. Erkek bireylerin ölçümle elde edilen salt boy artisi en fazla V. ve VI. yas gruplari arasinda olurken, diger bütün bi-reylerde (erkek, disi ve tüm bireylerde) hem öl-çümle hem de hesapla elde edilen en fazla salt ve oransal boy artislarinin I. ve II. yas gruplari ara-sinda oldugu tespit edilmistir. (Tablo 6).
Karakaya Baraj Gölü populasyonunun öl-çümle elde edilen ve Bertalanfyy büyüme denk-lemi ile hesaplanan total boy degerlerine göre yas gruplari arasindaki salt ve oransal boy artislarinin dagilimlari Tablo 7‘de verilmistir. Karakaya Ba-raj Gölü populasyonunun ölçümle elde edilen de-gerlerine göre en fazla salt boy artislarinin sadece tüm bireyler ile disi bireylerin V. ve VI. yas gruplari arasinda oldugu tespit edilmistir. Diger bütün eseylerde ise (erkek, disi ve tüm bireyler) hem ölçümle hem de hesapla elde edilen en fazla salt ve oransal boy artislarinin I. ve II. yas grup-lari arasinda oldugu saptanmistir (Tablo 7).
Yas-agirlik iliskisi: Keban ve Karakaya Baraj Göllerinde bulunan C. trutta populasyonlarinin yas gruplari ve eseylere göre vücut agirligi de-gerlerinin dagilimi ve “t” testine göre istatistiki önem dereceleri Tablo 8 ve Tablo 9’da verilmis-tir.
Keban Baraj Gölü’ndeki populasyonunun ayni yas gruplarindaki erkekler ile disiler arasindaki vücut agirligi farki istatistiksel olarak incelendi-ginde bütün yas gruplarinda önemsiz (P>0.05) bulunurken, Karakaya Baraj Gölü populasyonu-nun V. ve VI. yas gruplarindaki erkekler ile disi-ler arasindaki vücut agirligi farki istatistiksel ola-rak önemli (P<0.05) bulunmustur. Her iki baraj gölü baliklari için birbirini izleyen yas gruplari arasinda hem erkek bireyler hem de disi bireyler arasindaki vücut agirligi farklarinin önemli (P<0,05) oldugu tespit edilmistir (Tablo 8, 9).
Keban ve Karakaya Baraj Gölleri baliklarinin ölçümle ve Bertalanfyy büyüme denklemi ile hesaplanan ortalama vücut agiligi degerlerinin yas gruplari ve eseylere göre dagilimlari Tablo 10 ve Tablo 11’de verilmistir. Tablolar incelendiginde hem ölçümle hem de hesapla elde edilen degerler arasinda tam bir benzerlik oldugu görülmektedir.
Keban ve Karakaya Baraj Gölleri’ndeki C. trutta populasyonlarinin ölçümle elde edilen ve Bertalanfyy büyüme denklemi ile hesaplanan vü-cut agirligi degerlerine göre yas gruplari arasin-daki salt ve oransal vücut agirligi artislarinin da-gilimlari Tablo 12 ve 13’te verilmistir.
Keban Baraj Gölü baliklarinda ölçümle elde edilen degerlere göre en fazla salt agirlik atislari-nin tüm eseylerde VI. ve VII. yas gruplari ara-sinda oldugu saptanirken, ayni eseyler için Ber-talanfyy büyüme denklemi ile hesaplanan deger-lere göre ise en fazla salt agirlik artisinin VII. ve VIII. yas gruplari arasinda oldugu tespit edilmis-tir. Ölçümle elde edilen degerlere göre en fazla oransal boy artisi tüm bireylerde (erkek-disi) II. ve III. yas gruplari arasinda gözlenirken, geri ka-lan bütün eseylerde hem ölçümle hem de hesapla elde edilen degerlere göre oransal boy artislarinin en fazla I. ve II. yas gruplari arasinda oldugu tes-pit edilmistir (Tablo 12).
Karakaya Baraj Gölü baliklarinin tüm bireyle-rinde (erkek-disi) ve erkek bireylerinde ölçümle elde edilen degerlere göre en fazla salt agirlik ar-tislarinin VI. ve VII. yas gruplari arasinda, disi bireylerde ise V. ve VI. yas gruplari arasinda ol-dugu gözlenmistir.
Hesapla elde edilen degerlere bakildiginda bütün eseyler (erkek, disi ve erkek-disi) için en fazla salt agirlik artisi VII. ve VIII. yas gruplari arasinda oldugu görülmüstür. Hem ölçümle hem de hesapla elde edilen degerlere göre ise oransal agirlik artislarinin erkeklerde, disilerde ve tüm bireylerde (erkek-disi) I. ve II. yas gruplari ara-sinda oldugu tespit edilmistir. Ayrica yas ilerle-dikçe bütün eseylerdeki oransal agirlik artisla-rinda periyodik bir azalmanin oldugu görülmüs-tür (Tablo 13).
Keban ve Karakaya baraj gölleri baliklarinin ortalama total boy ve agirliklarinin karsilastirilmasi: Keban ve Ka-rakaya Baraj Gölleri baliklarinin yas gruplari ve eseylere göre total boy ve agirliklarinin istatistik-sel olarak karsilastirilmalari Tablo 14’de veril-mistir. Populasyonlarin ayni yas gruplarindaki disi bireylerin total boylari karsilastirdiginda IV. ve V. yas gruplari arasindaki fark önemli (P<0.05), diger yas gruplari arasindaki fark ise önemsiz (P>0.05) bulunmustur. Bu karsilastirma erkekler arasinda sadece IV. yas gruplarinda önemli (P<0.05), diger yas gruplarinda önemsiz (P>0.05) bulunmustur. Ayni karsilastirma her iki baraj gölünün tüm bireyleri (erkek-disi) arasinda yapildiginda III. ve IV. yas gruplari arasinda önemli (P<0.05), diger yas gruplari arasinda ise önemsiz (P>0.05) olarak tespit edilmistir. Genel olarak her iki baraj gölü baliklarinin total boylari arasindaki farkliliklari istatistiksel açidan deger-lendirildiginde önemli farkliliklarin olmadigi gö-rülmüstür (Tablo 14).
Vücut agirliklari için yapilan karsilastirmada ise sadece VIII. yas grubundaki disi bireyler vü-cut agirliklari ile tüm bireylerin (erkek+disi) agirliklari arasinda önemli (P<0.05), diger bütün eseylerin karsilastirmalarda önemsiz (P>0.05) bulunmustur (Tablo 14).
Boy-agirlik iliskisi: Keban ve Karakaya Ba-raj Gölleri’nde yasayan C. trutta populasyonlari-nin büyüme parametreleri Tablo 15’te verilmistir. Tablo 15 incelendiginde her iki baraj gölünde ya-sayan C. trutta populasyonlarinin büyüme para-metreleri arasinda bir paralellik oldugu görül-mektedir.
Keban ve Karakaya Baraj Gölleri’nde yasayan C. trutta populasyonlarinin boy-agirlik iliskileri eseylere göre Sekil 1-6’da verilmistir. Populas-yonlarin boy-agirlik iliskisini gösteren korelas-yon katsayilarinin birbirlerine çok yakin olduklari belirlenmistir. Grafikler incelendiginde her iki ortam baliklarinin boy-agirlik iliskilerinin benzer oldugu görülmektedir.
Kondisyon faktörü (KTL): Keban ve Kara-kaya Baraj Göllerinde yasayan C. trutta populas-yonlarinin yas gruplari ve eseylere göre KTL de-gerleri Tablo 16-17’de verilmistir. Tablo 16 in-celendiginde Keban Baraj Gölü populasyonunun ortalama KTL degerlerinin en az II. yas grubun-daki disi bireylerde (1,0605), en fazla ise III. yas grubu erkeklerde (1,3379) oldugu tespit edilmis-tir. Ayni yas grubundaki erkekler ile disiler ara-sindaki ortalama KTL degerleri arasindaki farkin istatistiki olarak sadece VIII. yas grubunda önemli (P<0,05), diger yas gruplarinda ise önem-siz (P>0,05) oldugu tespit edilmistir. Birbirini izleyen yas gruplarinda disiler arasindaki orta-lama KTL degerlerinin farki I.-II., II.-III.- V.-VI. ve VI.-VII. yas gruplari arasinda önemli (P<0,05), diger yas gruplari arasinda önemsiz (P>0.05) bulunmustur. Ayni sekilde birbirini iz-leyen yas gruplarinda erkekler arasindaki KTL de-gerlerinin farki istatistiki olarak V.-VI., VI.-VII. ve VII.-VIII. yas gruplari arasinda önemli (P<0,05), diger yas gruplari arasinda ise önemsiz (P>0,05) bulunmustur (Tablo 16).
Tablo 17 incelendiginde Karakaya Baraj Gölü populasyonunun KTL degerlerinin en az VIII. yas grubundaki disi bireylerde (1,0536), en fazla ise IV. yas grubundaki disilerde (1,4915) oldugu tes-pit edilmistir.
Ayni yas grubundaki erkekler ile disiler ara-sindaki ortalama KTL degerleri arasindaki farkin istatistiki olarak sadece VII. yas grubunda önemli (P<0.05), diger yas gruplarinda ise önemsiz (P>0.05) oldugu tespit edilmistir. Birbirini izle-yen yas gruplarinda disi bireyler arasindaki orta-lama KTL degerlerinin farki III.- IV ve IV.-V. yas gruplari arasinda önemsiz (P>0.05), diger yas gruplari arasinda önemli (P<0.05) bulunmustur. Ayni sekilde birbirini izleyen yas gruplarinda er-kek bireyler arasindaki KTL degerlerinin farki is-tatistiki olarak III.-IV.; IV-V. ve VII.-VIII. yas gruplari arasinda önemsiz (P>0.05), diger yas gruplari arasinda ise önemli (P<0.05) bulunmus-tur.
Bu çalismada Keban Baraj Gölü’nden 259, Karakaya Baraj Gölü’nden ise 281 olmak üzere toplam 540 C. trutta örnegi incelenmis ve elde edilen büyüme parametreleri karsilastirilmistir. Her iki baraj gölü populasyonlarin ayni yas gruplarindaki disi bireylerin total boylari karsi-lastirdiginda IV. ve V. yas gruplari arasinda önemli (P<0.05), diger yas gruplari arasinda ise önemsiz (P>0.05) bulunmustur. Bu karsilastirma erkekler arasinda sadece IV. yas gruplarinda önemli (P<0.05), diger yas gruplarinda önemsiz (P>0.05) bulunmustur. Karsilastirma baraj gölle-rinin tüm bireyleri (erkek-disi) arasinda yapildi-ginda III. ve IV. yas gruplari arasinda önemli (P<0.05), diger yas gruplari arasinda ise önemsiz (P>0.05) olarak tespit edilmistir. Ayni karsilas-tirmalar vücut agirliklari için yapildiginda sadece VIII. yas gruplarindaki disi bireyler ile VIII. yas grubundaki tüm bireylerin (erkek-disi) arasinda önemli (P<0.05), diger bütün karsilastirmalarda önemsiz (P>0.05) oldugu saptanmistir. Genel olarak bakildiginda C. trutta türünün farkli iki ortamda yasayan populasyonlari arasinda istatis-tiksel olarak fazla bir farkin olmadigini söyleye-biliriz. Ayrica, her iki populasyonun kondisyon faktörü degerleri arasinda da tam bir benzerlik gözlenmistir.
Kalkan (2008), ayni türün Karakaya Baraj Gölü’nde yasayan populasyonu için yapmis ol-dugu bir çalismada elde ettigi büyüme paramet-releri ile yapilan bu çalismada elde edilen bü-yüme parametreleri arasinda tam bir benzerlik görülmektedir. Ayni sekilde kondisyon faktörü degerleri ile ilgili elde edilen bulgular ve boy-agirlik iliskisinde kullanilan “b” degerleri karsi-lastirildiginda tam bir paralellik görülmektedir. Kalkan (2008), Karakaya Baraj Gölü populasyo-nunun disi bireyler için L∞ degerini 89,5 cm, erkek bireyler için 76,4 cm olarak bildirmektedir. Yapilan bu çalismada Karakaya Baraj Gölü po-pulasyonunun disi bireyleri için elde edilen L∞ degeri (89,92 cm) ile Kalkan (2008)’nin belirle-digi L∞ degerinin uyumlu oldugu görülmüstür. Ancak, Kalkan (2008)’nin erkek bireyler için elde ettigi L∞ degeri yapilan bu çalismanin dege-rinden (92,39 cm) daha düsük çikmistir. Bu fark-liligin örnek sayisinin ve çalisma zamanlarinin farkli olmasindan kaynaklandigi düsünülmekte-dir.
Ünlü (1991), Dicle Nehri’nde yasayan C. trutta’nin biyolojik özellikleri ile ilgili yaptigi bir çalismada, boy-agirlik iliskisinde kullanilan ve türün büyüme karakteristigini gösteren “b” de-gerlerini disilerde 2.75, erkeklerde 2.86 ve tüm bireylerde 2.79 olarak bildirmektedir. Ayni türün Tohma Suyu’nda yasayan populasyonu için “b” degerlerini Gül vd., (1996) disiler için 2.83, er-kekler için 2.98 ve tüm bireyler için 2.86 olarak tespit etmislerdir. Her iki arastirmada bildirilen “b” degerleri ile yapilan bu çalismada elde edilen “b” degerleri arasinda tam bir paralellik görül-mektedir. Ayrica Ünlü (1991), gerek disi birey-lerde gerekse erkek bireylerde hem boyca hem de agirlikça en fazla oransal artislarin I. ve II. yas gruplari arasinda oldugunu bildirmektedir. Yapi-lan bu çalismada da her iki baraj gölünün hem erkek bireylerinde hem disi bireylerinde ve hem de tüm bireylerinde boyca ve agirlikça en fazla oransal artislarin I. ve II. yas gruplari arasinda oldugu tespit edilmistir. Ayrica, kondisyon fak-törü degerleri arasinda da tam bir benzerlik gö-rülmektedir.
Duman (2004), C. trutta’nin üreme biyolojisi ile ilgili yaptigi bir arastirmada elde ettigi orta-lama boy ve agirlik degerleri ile yapilan bu ça-lismanin degerleri karsilastirildiginda benzerlik-ler ve farkliliklar görülmektedir. Bu farkliliklar, örnek sayilarinin farkli olmasindan ve örneklerin farkli zamanlarda yakalanmasindan kaynaklana-bilir.
Sonuç olarak Keban ve Karakaya Baraj Göl-leri’nde yasayan C. trutta populasyonlarinin yas dagilimlarinin, ortalama total boylarinin, orta-lama vücut agirliklarinin ve ortalama kondisyon degerlerinin birbirleri ile paralellik göstermesi her iki yasama ortaminin besin zenginligi ve çe-sitliliginin birbirlerine çok yakin oldugunu ifade etmektedir. Her iki ortamda da yaygin olarak bulunan populasyonlara zarar vermeden öncelikli olarak türün devamliliginin saglanmasi ve popu-lasyon yogunluklarinin dengede tutulmasi ge-rekmektedir.