Journal of FisheriesSciences.com

Keywords

Pikeperch, Sander lucioperca, Age Determination, Otolith, Alt?nkaya Dam Lake, Samsun

Giri?

Bal?k biyolojisi ve populasyon dinami?i çal??malar?n?n en önemli konular?ndan biri, bal???n ya??n?n do?ru olarak belirlenmesidir. Büyüme, olgunluk ça??, populasyon yap?s? ve üreme ya??n?n tespit edilmesi gibi bilgiler ya??n do?ru olarak saptanmas?yla mümkün olabilmektedir (Polat ve I??k, 1995).

Ya? belirlemenin en güvenilir yolu tabii ?artlarda markalama-geri yakalama ya da ya?? bilinen bal?klarla çal??makt?r. Fakat zaman ve mali kaynak s?k?nt?lar? bu metotlar?n uygulanabilirli?ini s?n?rland?rmaktad?r. Di?er bir metot olan uzunluk-frekans yöntemi ise sadece h?zl? büyüyen, k?sa ömürlü türler için elveri?lidir. Söz edilen iki metodun kullan?lamad??? durumlarda, farkl? kemiksi yap?lar?n kar??la?t?r?lmas? suretiyle ya? tayini için güvenilir yap? seçilebilmektedir (Jearld, 1983; Das, 1994; DeVries ve Frie, 1996).

Kemiksi olu?umlara dayanan ya? belirleme i?lemlerinin önemli bir dezavantaj? subjektif yorumlar içermesidir. Bu subjektiflik, tür ve habitat farkl?l?klar?yla birle?ti?inde elde edilen sonuçlar aras?nda büyük uçurumlar?n olmas? da muhtemeldir. Bu nedenle do?rulu?u ispatlanm?? yöntemlerle bal?klar?n ya?? belirlenemiyorsa, en az hata ile ya? tayini yapabilmek ve uygun yap?y? tespit edebilmek için mutlaka farkl? kemiksi yap?lar?n kar??la?t?r?lmas? gerekir. Böylelikle belirli bir halka özelli?i gösteren ve ya? tayinine müsait oldu?u dü?ünülen birçok yap? aras?ndan bir ya da bir kaç? ya? belirlemede güvenle kullan?labilir. Buna ra?men herhangi bir yap?n?n güvenilir sonuçlar verip vermedi?i do?rulama çal??malar?yla test edilmelidir (Chilton ve Beamish, 1982).

Sudak bal??? (Sander lucioperca (Linnaeus, 1758)), etinin lezzetli olu?u nedeniyle ekonomik de?eri oldukça yüksek olan bir türdür. Fakat beslenmesi tamamen di?er canl? bal?klara dayand???ndan kültür ?artlar?nda yapay üretimi yap?lamaz (Geldiay ve Bal?k, 1999). Bu nedenle, mevcut populasyonlar detayl? ?ekilde ara?t?r?lmal? ve uygun yönetim modelleri geli?tirilmelidir. Ülkemizde türün biyolojisi ve populasyon özellikleri üzerine birçok çal??ma yap?lm??t?r. Bu çal??malar?n ço?unda ya? verileri puldan elde edilmi?tir (Sar?han vd., 1988; Demirkalp (Aksun), 1992; Y?lmaz ve Gül, 2001; Özyurt ve Av?ar, 2002; Ablak ve Y?lmaz, 2004; Bal?k vd., 2004). Baz? ara?t?rmalarda ise pul ve operkulum birlikte de?erlendirilmi?tir (Sarma??k ve Timur, 1994; Atar ve Atay, 1998; Becer ve ?kiz, 1999). Fakat hiçbir çal??mada ya? tayini için kemiksi yap?lar?n kar??la?t?rmal? analizi yap?lmam??t?r. Bu çal??mada, Alt?nkaya Baraj Gölü (Samsun)’nde ya?ayan sudak bal?klar?n?n pul, omur, otolit ve operkulumunda tekrarl? ya? okumas? yap?larak en güvenilir sonuçlar? veren kemiksi yap?n?n tespit edilmesi amaçlanm??t?r.

Materyal ve Method

Alt?nkaya Baraj Gölü, Samsun’un Bafra ilçesine 27 km uzakl?kta, K?z?l?rmak nehri üzerindedir. DS? taraf?ndan 1988 y?l?nda yap?m? tamamlanan baraj enerji, sulama, ta?k?n kontrolü amac?yla in?a edilmi?tir. Bunlar?n yan?nda gezi yeri olarak kullan?lmakta ve ticari bal?kç?l?k faaliyetleri yürütülmektedir. Baraj Gölü 118.31 km2‘lik alana ve 70 km‘lik uzunlu?a sahiptir. Gölün toplam hacmi 5763.106 m3 , en yüksek su kotu ise 190 m‘dir (I??k, 1992).

Toplam 142 adet sudak bal??? Temmuz-2003 ile Kas?m-2004 tarihleri aras?nda Alt?nkaya Baraj Gölü’nün farkl? bölgelerinden yakalanm??t?r. Her bir bal???n çatal boyu ±1 mm hassasiyetle ölçülmü?, a??rl?klar? ise ±1 g hassasiyetle tart?lm??t?r. Ya? belirleme amac?yla pul, omur, otolit ve operkulum olmak üzere dört kemiksi yap? ç?kar?lm??t?r. Kemiksi yap?lar farkl? tekniklerle ya? tayinine haz?rlanm??t?r (Chugunova, 1963). Ya? analizlerinden evvel tüm kemiksi yap?larda ön inceleme yap?lm??t?r. Bu sayede, her bir yap?n?n merkez, ilk ya? halkas? ve annulus karakteri hakk?nda bilgiler elde edilmi? ve mikroskop büyütmesi belirlenmi?tir. Ya? okumas? yap?labilecek kemiksi olu?umlar stereo binoküler mikroskopta 10x büyütmede bir okuyucu taraf?ndan 3 kez de?erlendirilmi?tir.

Tekrarl? okumalardan elde edilen ya? verilerinden yap?lar için ortalama ya? (Baker ve Timmons, 1991) hesaplanm??t?r. Ortalama ya? hesab?nda (1) numaral? formül kullan?lm??t?r.

(1)

Formülde; Xort ortalama ya?, n okuma say?s?, f örnek say?s?, Xij j bal??? için i. okumada elde edilen ya?t?r. Ortalama ya?, güvenilir kemiksi yap?n?n belirlenmesinden ziyade normalin alt?nda ya da üstündeki ya? okumalar?n? tespit etmede faydal? olmaktad?r.

Ya? belirleme çal??malar?nda s?kl?kla geçen “uyum” terimi, her hangi bir kemiksi yap?da ayn? ya? sonuçlar?n?n tekrarlanabilirli?ini ifade eder ve okuyucular ya da okumalar aras?ndaki de?i?kenlikle ilgilidir (Chilton ve Beamish, 1982). Yüzde uyum (YU), ortalama yüzde hata (OYH) ve de?i?im katsay?s? (DK) uyumun üç temel göstergesidir. Her bir kemiksi yap? için YU, yap?lan 3 tekrarl? okumada gözlenen ya?lardan en az ikisinin ayn? oldu?u örnek say?s?n?n toplam örnek say?s?na oranlanmas?yla bulunmu?tur (Campana vd., 1995). Di?er iki indeks olan OYH (Beamish ve Fournier, 1981) ve DK (Chang, 1982), s?ras?yla (2) ve (3) numaral? formüllerle hesaplanm??t?r.

Formülde; OYHj j bal??? için ortalama yüzde hata, R okuma say?s?, Xij j bal???n?n i. ya? okumas?, Xj j bal??? için ortalama ya?t?r. Tüm örneklerin OYH de?erlerin ortalamas? al?narak, kemiksi yap? için OYH elde edilmi?tir.

(2)

Formülde; OYHj j bal??? için ortalama yüzde hata, R okuma say?s?, Xij j bal???n?n i. ya? okumas?, Xj j bal??? için ortalama ya?t?r. Tüm örneklerin OYH de?erlerin ortalamas? al?narak, kemiksi yap? için OYH elde edilmi?tir.

(3)

Formülde; DKj j bal??? için de?i?im katsay?s?, R okuma says?, Xij j bal???n?n i. ya? okumas?, Xj j bal??? için ortalama ya?t?r. Tüm örneklerin DK de?erlerin ortalamas? al?narak, kemiksi yap? için DK elde edilmi?tir.

Uyumun üç kriteri dikkate al?narak, kemiksi yap?lar?n güvenilirli?i ara?t?r?lm??t?r. En yüksek YU, en dü?ük OYH ve DK veren yap?, ya? belirlemede güvenilir olarak nitelendirilmi?tir. Ayr?ca güvenilir yap? ile di?er yap?lar, ya? verileri aç?s?ndan kar??la?t?r?lm??t?r.

Bulgular ve Tart??ma

Örneklemesi yap?lan toplam 142 adet sudak bal???n?n çatal boylar? 9.7-68.3 cm (ortalama 30.2 cm), a??rl?klar? ise 9-3360 g (ortalama 318.1 g) aras?nda da??l?m göstermi?tir. Kemiksi yap?lar?n ön de?erlendirmesinde; genç bal?klar?n operkulumlar?nda çok say?da halka varl??? tespit edilmi? ve bunlardan hangilerinin gerçek ya? halkas? oldu?u noktas?nda karar verilememi?tir. Ya?l? bireylerde ise operkulumlar?n göstermi? oldu?u kal?nla?maya ba?l? olarak halka netli?i problemi belirlenmi?tir. Bu nedenlerden dolay? operkulumlar ya? belirleme i?leminde kullan?lmam??t?r. Tüm örneklerde pullardan okuma yap?labilmi?, buna kar??l?k bir bal???n (68.3 cm) otoliti düzensiz birikimden ve 24 bal???n (22.0-49.0 cm aras?, ortalama 30.92 cm) omuru ise yap? bozuklu?undan dolay? analiz edilememi?tir.

Ya? tayini yap?lan üç kemiksi yap?da 0-10 aras? ya?lar gözlenmi?tir. Her bir yap?da ortaya ç?kan ya? gruplar? ile bunlar?n örnek say?s? ve yüzdeleri Tablo 1’de verilmi?tir.

Tablo 1. Alt?nkaya Baraj Gölü’ndeki sudak bal???nda kemiksi yap?lara göre ya? gruplar? ve örnek da??l?m? ( n: örnek say?s?)

Pulda 0-9 ya?lar?n? içeren 8 y?l s?n?f?, omurda 0-10 ya? aras?nda 9 y?l s?n?f? ve otolitte I-7 aras? ya?lar?n bulundu?u 7 y?l s?n?f? olu?mu?tur (Tablo 1). Pul okumalar?na göre IV. ya? grubu bask?n y?l s?n?f?n? temsil ederken, omur ve otolitte bask?n y?l s?n?f? III. ya? grubudur. Omurda 0 ve 10, pulda ise 9 ya??nda saptanan sadece birer örnek mevcutken; hiçbir yap?da 8 ya??nda bireye rastlanmam??t?r (Tablo 1).

Pul, omur ve otolit için ortalama ya?lar s?ras?yla 3.44, 3.61 ve 2.93 olarak hesaplanm??t?r. Ortalama ya?lar?n de?i?im aral??? 0.68 y?ld?r.

Ya? tayini uyumunun belirlenmesinde kullan?lan YU, OYH ve DK de?erleri Tablo 2’de sunulmu?tur.

Tablo 2. Alt?nkaya Baraj Gölü’ndeki sudak bal???n?n kemiksi yap?lar?nda ya? tayini uyumu (n: örnek say?s?, SH:standart hata)

Tablo 2 incelendi?inde; en yüksek YU, en dü?ük OYH ve DK de?erinin otolitte oldu?u görülmektedir. Otoliti pul ve omur takip etmektedir. Böyle bir sonuç, otolitte yap?lan ya? okumalar?n?n di?er iki kemiksi yap?dan daha tutarl? oldu?unu göstermektedir. Bu nedenle, otolitin daha güvenilir oldu?una karar verilmi?tir.

Otolit ile pul ve omurun ya? verileri bak?m?ndan ikili kar??la?t?rmalar? ?ekil 1 ve ?ekil 2’de gösterilmi?tir.

?ekil 1. Alt?nkaya Baraj Gölü’ndeki sudak bal???nda otolit ile pul ya?lar?n?n kar??la?t?rmas?

?ekil 2. Alt?nkaya Baraj Gölü’ndeki sudak bal???nda otolit ile omur ya?lar?n?n kar??la?t?rmas?

?ekil 1’ göre; otolit ile pulda ayn? ya??n okunma oran? %38.24 (54 örnek)’tür. Bunun yan? s?ra, otolit ya?lar? pul ya?lar?ndan %13.48 (19 örnek) oran?nda 1 ya?, %1.42 (2 örnek) oran?nda 2 ya?, %0.71 (1 örnek) oran?nda 3 ya? büyük okunmu?tur. Di?er taraftan, otolit ya?lar? puldan %34.75 (49 örnek) ile 1 ya?, %9.93 (14 örnek) ile 2 ya?, %1.42 (2 örnek) ile 3 ya? küçük tayin edilmi?tir. Bu sonuçlar, genel itibariyle pul ya?lar?n?n otolitten daha yüksek oldu?unu göstermektedir.

?ekil 2’ göre; otolit ile omurda ayn? ya??n okunma oran? %45.30 (53 örnek)’tür. Bunun yan? s?ra, otolit ya?lar? omur ya?lar?ndan %5.13 (6 örnek) oran?nda 1 ya? büyük saptanm??t?r. Di?er taraftan, otolit ya?lar? omurdan %35.90 (42 örnek) ile 1 ya?, %11.97 (14 örnek) ile 2 ya?, %1.71 (2 örnek) ile 3 ya? küçük tayin edilmi?tir. Bu sonuçlar, genel itibariyle omur ya?lar?n?n otolitten daha yüksek belirlendi?ini göstermektedir.

Bal?klarda büyüme y?l içerisinde ayn? de?ildir. E?eysel olgunluk ve çevresel faktörlere ba?l? olarak de?i?kenlik gösterir. Büyüme oran?ndaki düzensiz de?i?im, bal?klar?n kemiksi yap?lar?na farkl? ?ekilde yans?r. Bu nedenle, ya? belirlemede kullan?lan tüm olu?umlar ayn? sonuçlar? vermeyebilir. Do?ru ve güvenilir ya? bilgileri için de?i?ik yap?lar?n al?nmas? ve incelenmesi gerekir. Ön inceleme esnas?nda; baz? kemiksi yap?lar yeterince kemikle?memeleri, merkez ve ilk ya? halkas?nda belirsizlik, gerçek ya? halkalar?n?n ay?rt edilememesi ya da kal?nla?maya ba?l? olarak annulus belirginli?inin kaybolmas? gibi nedenlerden dolay? ya? tayinine uygun bulunmayabilir. Bu çal??mada, küçük boylu sudak bal?klar?n?n operkulumlar?nda zay?f kemikle?meden ötürü opak-hiyalin halka ayr?m?nda zorluk ya?anm??t?r. Ayr?ca çok say?da yalanc? halka varl??? gerçek annuluslar?n tespit edilmesine engel olu?turmu?tur. Büyük boy sudak bal?klar?nda ise a??r? kal?nla?ma yap? ?effafl???n? bozdu?undan ya? halkalar? görülememi?tir. Bahsedilen gözlemlerden dolay? operkulumlar ya? belirleme i?leminde kullan?lmam??t?r. Benzer sebeplerle ya? tayini yap?lamayan kemiksi yap?lara ba?ka çal??malarda da tesadüf edilmi?tir (Sipe ve Chittenden, 2002; Nuevo vd., 2004; Polat vd., 2005).

Örneklerin hepsinde puldan okuma yap?labilmi?tir. Buna kar??l?k 1 otolit düzensiz birikimden dolay? okunamazken, sar?-kahverengi yap? özelli?i görülen 24 omurun (%16.90) ya??na karar verilememi?tir. Benzer bulgu, Pomatomus saltatrix türünün omuru için tespit edilmi? ve bu yap? ya? belirlemede tercih edilmemi?tir (Sipe ve Chittenden, 2002). Kemiksi yap?larda farkl? y?l s?n?flar? olu?mu?tur. Otolitte I-VII ya? grubunu içeren 7 y?l s?n?f? belirlenirken; omurda 0-X aras? ya? gruplar?nda 9, pulda ise I-IX ya? gruplar? aras?nda 8 y?l s?n?f? saptanm??t?r. Hiç bir yap?da 8 ya??nda bireye rastlanmam??t?r. 0, 9, 10 ya??ndaki bireylerle, pul ve omur okumalar?nda kar??la??lm??t?r (Tablo 1). Ortalama ya?lar birbirine yak?n görünmekle birlikte, pul ve omurda 3’ün üzerindedir. Otolitte ise 3’ün alt?na inerek 2.93 olarak hesaplanm??t?r. Bu sonuç, pul ve omurda otolite göre daha yüksek ya? okundu?unu göstermektedir. Ya? gruplar?n?n da??l?m?yla ortalama ya? bulgular? birbirini desteklemektedir.

Ya? tayini uyumu, kemiksi yap?lar aras?nda farkl?l?k göstermi?tir (Tablo 2). Tüm yap?lar için yüksek YU (%85-97) elde edilmesine ra?men, tekrarl? ya? okumalar?ndaki varyasyonu OYH ve DK sonuçlar? daha iyi yans?tmaktad?r. Bu iki kriterin en dü?ük oldu?u yap? olan otolit, daha tutarl? neticelerin al?nd??? yap?d?r. Bununla birlikte YU da otolit için en yüksek seviyesindedir. Literatürlerde YU’un geleneksel bir yöntem oldu?u, farkl? tür ve ya? gruplar? aras?nda de?i?kenlik gösterebilece?i belirtilmi?tir (Campana vd., 1995). OYH ve DK ise uyumdan ziyade uyumsuzlu?un bir ölçütü olarak ele al?nmaktad?r (Eltink vd., 2000).

Ya? belirleme uyumunun yüksek oldu?u otolit ile pul ya?lar? kar??la?t?r?ld???nda; iki yap? aras?nda %38 oran?nda ayn? ya? uyumu tespit edilmi?tir. Örneklerin %35’inde ise pul okumalar?n?n otolitten 1 ya? büyük oldu?u belirlenmi?tir. Ayr?ca iki yap? aras?nda 2 ve 3 ya? fark?n?n bulundu?u bireylere de rastlanm??t?r (?ekil 1). Omurun otolitle ya? uyumu %45 olup, puldan daha yüksektir. Di?er taraftan omur ya?lar? %36 oran?nda otolitten 1 ya? büyük okunmu?tur. Ya? fark?n?n 2 ve 3 oldu?u örnekler de mevcuttur (?ekil 2). Bu sonuçlar, otolite göre pul ve omurdan yüksek ya? tayini yap?ld???n? göstermektedir.

Sonuç

Sonuç olarak, Alt?nkaya Baraj Gölü’nde ya?ayan sudak bal??? (Sander lucioperca (Linnaeus, 1758)) populasyonunun ya? tayininde kullan?labilecek en güvenilir kemiksi yap?n?n sagittal otolitler oldu?u saptanm??t?r. Pul ve omurdan normalin üstünde ya? belirleme yap?ld??? tespit edilmi?tir. Bu nedenle, türle ilgili çal??malarda ya? verilerin otolitlerden al?nmas?n?n daha do?ru olaca?? kan?s?na var?lm??t?r.

References

1. Ablak, Ö., Y?lmaz, M., (2004). Growth properties of pikeperch (Sander lucioperca (L., 1758) living in Hirfanl? Dam Lake, Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 28: 455- 463.
2. Atar, H. H., Atay, D., (1998). Hirfanl? Baraj Gölü Sudak (Stizostedion lucioperca L. 1758) Populasyonunun Büyüme Özellikleri Üzerine Bir Ara?t?rma, Do?u Anadolu Bölgesi III. Su Ürünleri Sempozyumu, 345-360, Erzurum.
3. Baker, T. T., Timmons, L. S., (1991). Precision of ages estimated from five bony structure of Arctic Char (Salvelinus alpinus) from the Wood River System. Alaska, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Science, 48: 1007-1014.
4. Bal?k, ?., Çubuk, H., Özkök, R. ve Uysal, R., (2004). Size composition, growth characteristics and stock analysis of the pikeperch, Sander lucioperca (L. 1758), population in Lake E?irdir, Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 28: 715- 722.
5. Beamish, R. J., Fournier, D. A., (1981). A method for comparing the precision of a set of age determinations, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Science, 38: 982-983.
6. Becer, Z. A., ?kiz, R., (1999). E?irdir Gölü sudak (Stizostedion lucioperca L., 1758) populasyonunun büyüme özellikleri, Turkish Journal of Zoology, 23 (Eksay? 1): 215-224.
7. Campana, S. E., Annand, M. C. ve McMillan, J. I., (1995). Graphical and statistical methods for determinating the consistency of age determinations, Transactions of the American Fisheries Society, 124: 131-138.
8. Chang, W. Y. B., (1982). A statistical method for evaluating the reproducibility of age determination, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Science, 39: 1208- 1210.
9. Chilton, D. E., Beamish, R. J., (1982). Age determination methods for fishes studies by the groundfish program at the Pacific Biologial Station, Canadian Special Publication of Fisheries and Aquatic Sciences, 60: 1-102.
10. Chugunova, L. P., (1963). Age and growth studies in fish, National Science Foundation, Washington, USA.
11. Das, M., (1994). Age determination and longevity in fishes, Gerontology, 40: 70-96.
12. Demirkalp (Aksun), F. Y., (1992). Bafra bal?k göllerinde ya?ayan sudak bal??? Stizostedionlucioperca (Linnaeus, 1758)’n?n büyümeözellikleri ve büyüme oranlar?, Do?a Turkish  Journal of Zoology, 16: 177-191.
13. DeVries, D. R., Frie, R. V., (1996). Determination of age and growth, in B.R.Murphy and D.W.Willis, eds, Fisheries techniques, American Fisheries Society, 483-512, Methesda, Maryland, USA.
14. Geldiay, R. ve Bal?k, S., (1999). Türkiye tatl?su bal?klar?, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yay?nlar?, Bornova, ?zmir,Türkiye. I??k, K., (1992). Alt?nkaya Baraj Gölü’ndeki Capoeta capoeta (Guldenstaedt, 1773)’n?n Ya? Belirleme Yöntemleri ile Boy-A??rl?k ?li?kileri, Yüksek Lisans Tezi, Dan??man Polat, N., Ondokuz May?s Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
15. Jearld, A. Jr., (1983). Age determination, in L. A. Nielsen and D. L. Johnson, eds, Fisheries Techniques, American Fisheries Society, 301-324, Bethesda, Maryland, USA.
16. Nuevo, M., Sheehan, R. J. ve Heidinger, R. C., (2004). Accuracy and Precision of Age Determination Techniques for Mississippi River Bighead Carp Hypophthalmichthys nobilis (Richardson 1845) Using Pectoral Spines and Scales. Archives für Hydrobiologie, 160 (1): 45-56.
17. Özyurt, C. E., Av?ar, D., (2002). Seyhan Baraj Gölü’ndeki (Adana) sudaklar?n (Sander lucioperca Bogustkaya & Naseka, 1996) baz?biyolojik özelliklerinin belirlenmesi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 19 (1-2): 77-84.
18. Polat, N., Bostanc?, D. ve Y?lmaz, S., (2005) Differences between whole otolith and broken-burnt otolith ages of red mullet(Mullus barbatus ponticus Essipov, 1927) sampled from Black Sea (Samsun, Turkey), Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 29: 429-433.
19. Polat, N., I??k, K., (1995). Alt?nkaya BarajGölü’ndeki siraz bal???n?n (Capoeta capoeta Guldenstaedt, 1843) ya? belirleme yöntemleri ile büyüme özellikleri, Turkish Journal of Zoology, 19: 265-271.
20. Sar?han, E., Erdemli, Ü. ve Erdemli, Ü., (1988). E?irdir Gölü sudak, Stizostedion lucioperca (Lin., 1758), populasyonunda geli?me üzerine bir ara?t?rma, Do?a Türk Biyoloji Dergisi, 12 (1): 62-68.
21. Sarma??k, A., Timur, M., (1994). E?irdirGölünde sudak (Stizostedion lucioperca Linnaeus, 1758) bal?klar?nda mevsimsel gonad geli?imi ve cinsi olgunlu?a ula?ma ya??n?n tespiti, Turkish Journal of Biology, 18: 9-24.
22. Sipe, A. M., Chittenden, M. E. Jr., (2002). A comparison of calcified structures for aging bluefish in the Chesapeake Bay region. Transactions of the American Fisheries Society, 131: 783-790.
23. Y?lmaz, M., Gül, A., (2001). Hirfanl? Baraj Gölü (K?r?ehir)’nde ya?ayan Sander lucioperca (L., 1758)’n?n üreme özellikleri. Gazi Üniversitesi Gazi E?itim Fakültesi Dergisi, 21 (3): 19-32.
24. T. G. W. Eltink, A. W. Newton, C. Morgado, M. T. G. Santamaria ve Modin, J., 2000. Guidelines and Tools for Age Reading, https://www.efan.no/oldindex.php3?page=list &cat=17, (22.05.2003)