- (2007) Volume 1, Issue 4
Fatma Burcu Harmantepe* ve Sevket Büyükhatipoglu
Ondokuz Mayis Üniversitesi, Sinop Su Ürünleri Fakültesi, SINOP
In this study, effects of a commercial trout diet (diet A) and a diet (diet B) made in a operation on growth of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) and reduce the cost of diet were investigated. The study was conducted in two periods: in the first period 1500 fish with an average weight of 23 g were stocked in each pond. The two experimental groups were fed with Diet A(I. group) and Diet B (II. group). At the end of the 60 days period, the average weight of the groups were 90.69 ±0.33 and 88.73 ±0.26 g and there was a significant differences between groups (p0.05). In the second period, 400 fish with average weights of 90.70 ±0.24 and 88.69±0.23 g were stocked in each pond. At the end of the 60 days period, the average weights of the groups were 26.11 ±1.62 and 237.55 ±1.54 g and there was a significant differences between groups (p0.05). At the and of the first period, feed conversion rate, specific growth rate and protein efficiency ratio were 0.99 and 0.99, 2.24 and 2.19, 2.02 and 1.96 while at the and of the second period they were 1.18 and 1.21, 1.49 and 1.64, 1.68 and 1.64 respectively in two groups. Atthe end of the total of 120 days, nitrogen retention and nitrogen excretion were 38.58 % and 36.36%, 61.41% and 63.64%, respectively in the groups. Because of the low differences in average weight of the fish at the end of the first period and 43.37% profit of diet B comparing with diet A, it was shown that, diet B could be used for fish of 23-90 g.
Rainbow trout, Oncorhynchus mykiss, growth, nitrogen retention, fresh water, different feeds
Balik üretiminde tüm isletme giderlerinin %40-60’lik bölümünü yem giderlerinin olusturdugu bilinmektedir. Balik yem sanayinde ana protein ve yag kaynagi olarak kullanilan balik unu ve yagi fiyatlarinin yüksek olmasi yem giderlerinin artmasina neden olmaktadir. Hayvansal protein açiginin kapatilmasinda önemli bir yere sahip olan balik yetistiriciliginin yayginlastirilmasi için yem maliyetinin dolayisiyla balik üretim maliyetinin düsürülmesi gerekmektedir. Mevcut bu masraflarin azaltilmasi yolunda gökkusagi alabaligi yemlerinde bitkisel ve hayvansal hammaddelerin kullanim olanaklari (Sanz ve ark., 1994; Gomes ve ark., 1995; Morales ve ark., 1994; De la Higuera ve ark., 1988; Bureau ve ark., 2000; Cheng ve Hardy, 2002) ve ayrica insan tüketiminde kullanilmayan midye eti (Aral ve ark., 1999), palamut, hamsi ve alabalik iç organi (Türker ve Büyükhatipoglu, 2006), köpek baligi sakatati (Asgard ve Austreng, 1985), balikhane atiklari (Yildirim ve ark., 1999), soya fasülyesi ilaveli sigir dalagi ve akcigeri (Kocaman ve ark., 1996) gibi ham maddelerin kullanim olanaklari üzerine arastirmalar mevcuttur. Yem maliyetini düsürmek amaçli yöntemler gelistirilirken yemin kalitesinin düsürülmemesine dikkat edilmelidir, çünkü yemin kalitesi, nitrojen metabolizmasi atim ürünlerini dogrudan etkilemektedir (Dosdat ve ark., 1995, 1996). Balik yetistiriciliginde uygun olmayan yemlerin kullanilmasi, baliklardaki nitrojen bosaltim oranini arttirarak su ortaminin kirlenmesine ve yemin yeteri kadar degerlendirilememesine yol açarak önemli ölçüde üretim ve yem kaybina yani ekonomik kayba neden olmaktadir. Nitrojen, özellikle yogun yetistiricilik yapilan isletmelerde büyüme ve yasama oranini sinirlayan önemli bir faktördür (Watanabe ve ark., 1987, Yigit ve ark., 2002). Baligin büyüme performansi ve yem alim miktari üzerine yemin nem içeriginin etkisi pek çok balik türünde çalisilmis olup, balik türüne bagli olarak degisim göstermektedir (Bromley, 1980, Higgs ve ark., 1985, Hughes, 1989, Ekanem, 1996, Lee ve ark., 1997, Lee ve ark., 2000, Grove ve ark., 2001).
Bu çalismada, yem maliyetini azaltmak amaciyla denemenin yürütüldügü isletmede hazirlanan yem ile özel bir yem fabrikasina ait pelet yemin gökkusagi alabaliginin büyüme ve gelismesine etkisiyle, yem giderlerinin azaltilmasina katkisi arastirilmistir.
Samsun ili Bafra ilçesindeki Derbent Alabalik Çiftligi’nde yürütülen arastirmada, 3 m çapinda ve 1 m derinliginde, yaklasik 7 m3 hacme sahip olan 2 adet yuvarlak beton havuz kullanilmistir. Arastirmada kullanilan gökkusagi alabaligi yavrulari denemenin yürütüldügü isletmeden temin edilmistir. Iki periyot halinde yürütülen denemenin I. periyodunda ortalama agirligi 23 g olan gökkusagi alabaligi (Oncorhynchus mykiss) yavrularindan her bir gruba 1500 adet (m3/214 adet = yaklasik 5 kg) olmak üzere toplam 3000 adet balik stoklanmistir. 120 gün süren denemenin 60 günlük I. periyodu sonunda balik agirligindaki artis nedeniyle stok seyreltilmistir. II. periyot için her bir gruba 400’er adet balik stoklanmis (m3/57 adet= yaklasik 5 kg) ve stoklama yapilirken I. periyot sonunda elde edilen ortalama canli agirlik baz alinmistir. Deneme süresince su sicakligi sabah - aksam olmak üzere günde iki kez ölçülmüs, ortalama 13.4 °C (12.7-14.5 °C) olarak tespit edilmistir. Deneme basi, 15 günde bir ve deneme sonunda baliklar bireysel olarak 0.1 g hassasiyetli terazide tartilmis, %30’nun uzunlugu 1mm bölmeli ölçüm tahtasi kullanilarak tespit edilmistir.
Iki farkli alabalik yeminin kullanildigi denemede özel bir yem fabrikasindan temin edilmis alabalik yemi (A yemi, Pinar Yem, Izmir; günümüzde ‘Çamli Yem’ adiyla üretim yapmaktadir) ve denemenin yürütüldügü isletmede hazirlanan yem (B yemi) kullanilmistir. Deneme süresince, baliklarin büyümesine paralel olarak her iki yemin 2, 3 ve 4.5 mm çaplarindaki peletleri kullanilmistir. B yeminin yapiminda gövde ve kovan olmak üzere iki bölümden olusan bir makine kullanilarak yem hazirlanmistir. Yemler hazirlanirken öncelikle kuru hammaddeler elendikten sonra makinenin gövde kisminda 10 dk süre ile karistirilmis, üzerine balik yagi ilave edilerek 5 dk daha karistirma islemine devam edilmistir. Son olarak hammaddelerin birbirine daha iyi yapismasini saglamak için su (kuru madde içeriginin % 30’u oraninda) ilave edilerek 10 dk daha karistirilmistir. Homojen karisim elde edildikten sonra yem karmasi helezonik kollar yardimiyla makinenin kovan bölmesinin uç kisminda yer alan diskten geçirilerek pelet haline getirilmistir. Deneme süresince iki günde bir yem yapilmistir. Tablo 1’de isletmede hazirlanan 2, 3 ve 4.5 mm çaplarindaki B yemlerinin formülleri, Tablo 2’de denemede kullanilan A ve B yemlerin besin maddesi kompozisyonlari verilmistir. Deneme süresince baliklar günde 3 kez 8:00, 12:00 ve 17:00 saatlerinde doyuncaya kadar (ad. libitum) yemlenmislerdir.
Table 1: Formulation of diet B
Table 2: Nutritional composition of diets
Deneme basi ve deneme sonunda her gruptan 10’ar adet balik kimyasal analizler için örnek olarak alinmistir. Yemler ve balik eti örnekleri üzerinde yapilan kimyasal analizlerde Weende Analiz Yöntemleri kullanilmistir. Analizler Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Yemler ve Hayvan Besleme Laboratuarinda gerçeklestirilmistir. Deneme sonunda elde edilen veriler t-testi ile analiz edilmistir.
Denemenin I. ve II. periyoduna ait ortalama agirliklar, kondüsyon faktörü, spesifik büyüme orani, yem dönüsüm orani ve protein etkinlik orani Tablo 3’te verilmistir. Sekil 1’de 15 günde bir yapilan ara tartimlarda elde edilen ortalama agirliklar verilmistir. I. periyot ve II. periyot sonunda en yüksek ortalama agirliklar A yemi ile yemlenen I. gruptan elde edilmis olup her iki periyot sonunda da ortalama agirliklar arasindaki fark istatistiksel olarak önemli (p<0.05) bulunmustur. Gerek I. periyot gerekse II. periyot sonunda en yüksek spesifik büyüme orani I. gruptan elde edilmistir. Kondüsyon faktörlerine bakildiginda ise, I. periyot sonunda gruplar arasinda fark görülmezken, II. periyot sonunda fark istatistiksel olarak önemli (p<0.05) bulunmustur.
Table 3: The growth performance and nutrient utilisation of rainbow trout fed by the experimental diets in period I and II
Figure 1: The average weights of the experimental groups
Denemede her iki periyotta kuru madde bazinda en yüksek yem tüketimi yine A yemi ile beslenen I. gruptan (I. periyot; 66.2, II. periyot; 205.39) elde edilmistir. I. periyot sonunda yem dönüsüm orani A ve B yemi ile beslenen gruplarda ayni olmakla birlikte II. periyot sonunda en iyi yem dönüsüm orani I. gruptan (1.18) elde edilmistir. Her iki periyotta da en iyi protein etkinlik orani A yemi ile yemlenen I. grupta (I. periyot; 2.02, II. periyot; 1.68) tespit edilmistir.
Deneme sonunda en az nitrojen tüketimi ve en az nitrojen bosaltimi A yemi ile beslenen I. gruptan edilmistir (Tablo 4). Bu da, A yemi ile alinan proteinin B yemi ile alinan proteine kiyasla daha az parçalandigi, daha fazla nitrojenin balik vücudunda tutuldugu ve sonuç olarak proteinlerin büyüme için kullanildigi anlamina gelmektedir.
Table 4: The chemical composition of fish meat at the initial and the end of the experiment and nitrogen dynamic
Baligin büyüme performansi üzerine yemin nem içeriginin etkisi balik türüne bagli olarak degismektedir (Lee ve ark., 2000). Bu denemede de nem orani %7.8-9 arasinda olan yemlerle (ticari pelet yem), %37.9-38.2 arasinda olan yemler (isletmede hazirlanan ve kurutma islemi uygulanmayan pelet yem) kullanilmistir. Nem orani yüksek olan B yemi ile yemlenen baliklarda, nem orani daha düsük olan A yemi ile yemlenen baliklardan daha az agirlik artisi elde edilmistir. Bunun nedeninin B yeminin nem içeriginin yüksek olasindan kaynaklandigi düsünülmektedir. Bu sonuca paralel olarak Higgs ve ark. (1985) dietteki nem içeriginin pembe salmon yavrularinda büyüme performansini önemli ölçüde etkiledigini ve büyümenin %10 ve 20 nem içeren yemle yemlenenlerde %7 ve %30 nem içerenlerden daha iyi oldugunu bildirmislerdir. Hughes (1989), yem içerisindeki nemin %30’un üzerine çikmasiyla Atlantik salmon jüvenillerinde agirlik kazancinin azaldigini bildirmistir. Bunlarin aksine Lee ve ark. (1997), Kore kaya baliginin, Bromley (1980), kalkan baliginin yemlerindeki nem oraninin agirlik kazanci ve yem alimini etkilemedigini bildirmislerdir. Bromley (1980), deniz baliklarinin hiperosmatik çevrede yasadiklarindan dolayi su içtiklerini ve gastrik islemler sirasinda da su içtikleri için kuru olarak alinan yemin islandigini, buna bagli olarakta yem içerisindeki nem miktarinin büyüme üzerine etkisinin olmadigini bildirmistir.
Yemin nem içeriginin yani sira B yeminin yapiminda kullanilan soya küspesi ve bonkalitenin büyümeyi etkiledigi düsünülmektedir. Bitkisel hammaddeler, proteaz inhibitör (tripsin inhibitör), lesitin hemagglutinnins, protein antijen, fenolik bilesenler, oligosakkaritler (sindirilebilir karbonhidratin % 30), pitrik asit, tuzlar ve saponinler gibi anti nutrientler içerir. Bu antinutrientler baliklarin amino asit, yag asitleri ve mineral maddelerin sindirim, emilimini etkilemektedir (Francis ve ark., 2001, Ostaszewska ve ark, 2005). Krogdahl ve ark. (1994); Olli ve ark. (1994), soya fasülyesindeki proteaz inhibitörünün, salmonidlerde protein sindirimini ve dolayisiyla büyümeyi azaltigini bildirmislerdir. Bu durum, alabaliklarin pankreatik enzimlerinin kara hayvanlari ve diger balik türlerinden daha hassas olmasi ve dolayisiyla daha kolay inhibe edilmesiyle açiklanmaktadir (Takii ve ark., 1998, Krogdahl ve Holm, 1983). Protein sindirimindeki azalma, 1 kg canli agirlik elde etmek için daha fazla protein alimina ve dolayisiyla su ortamina daha fazla nitrojen salinimina neden olmaktadir. Medale ve ark. (1998) gökkusagi alabaliklarinin, Robina ve ark., (1995) çipura baliklarinin yemlerinde soya küspesi miktarinin artmasiyla nitrojen bosaltim miktarinin arttigini bildirmislerdir. Proteaz inhibitörünün yani sira yine bitkisel hammaddelerden bugday ürünlerinde bululan ve toplam fosforun %60-80’lik bölümünü olusturan fitik asit, magnezyum, çinko ve demir gibi mineral maddelerden yararlanmayi (Skrede ve ark., 2002) ve ayrica tripsin ve kemo tripsin gibi endojen proteazlara baglanarak protein ve amino asitlerin sindirilebilirligini azaltmaktadir. Bu antinutrisyonel faktörlerden proteaz inhibitörü sicaklik, fitik asit miktari ise sicaklik ve fitaz enzimi ilavesi gibi bir takim fiziksel ve kimyasal islemlerle azaltilabilmektedir. Bu arastirmada B yeminin yapiminda isi veya herhangi bir kimyasal islem uygulamasinin yapilmamasi, proteaz inhibitörü ve fitik asitin proteinin sindirimine, mineral madde kullanilabilirligine engel olup, nitrojen bosaltiminin artmasina ve büyümede gerilemeye yol açmasina neden oldugu düsünülmektedir.
Denemede kullanilan yemlere ait ekonomik analiz sonuçlari Tablo 5’ te verilmistir. Deneme sonunda yapilan ekonomik analiz sonuçlari incelendiginde; I. periyotta A yemi ile yemlenen baliklarda 1 kg canli agirlik elde etmek için tüketilen 1.08 kg (kuru maddede= 0.99 kg) yem 1.877 YTL’ ye, B yemi ile beslenen baliklarda ise tüketilen 1.59 kg (kuru maddede = 0.99 kg) yem 1.063 YTL’ye mal olmustur. I. periyot sonunda B yemi A yemine kiyasla % 43.37 oraninda karlilik saglamistir. II. periyotta A yemi ile beslenen baliklarda 1 kg canli agirlik elde etmek için 1.29 kg (kuru maddede= 1.18 kg) yem 2.150 YTL’ye, B yemi ile beslenen baliklarda ise tüketilen 1.95 kg (kuru maddede= 1.21) yem 1.297 YTL’ye mal olmustur. II. periyot sonunda B yemi A yemine kiyasla % 39.67 oraninda karlilik saglamistir (Tablo 5). Elde edilen ekonomik analiz sonuçlari, yem maliyetini düsürmek amaçli yapilan diger arastirmalarla benzerlik göstermektedir. Bu arastirmalarda, büyüme ve yem degerlendirmenin düstügü ancak yem maliyetinde bir karlilik elde edildigi bildirilmistir (Yildirim ve ark., 1999, Aral ve ark.,1999, Türker ve Büyükhatipoglu, 2006).
Table 5: The result of economic analyses
Sonuç olarak, arastirmanin I. periyodu sonunda saptanan ortalama agirliklar arasindaki farkin çok düsük olmasi ve ekonomik açidan incelendiginde B yeminin A yemine kiyasla % 43.37 karlilik saglamasi B yeminin 23-90g agirligindaki baliklarda kullanilabilecegini göstermistir.
