Journal of FisheriesSciences.com

Keywords

Gillnets, dawn, dusk, Izmir Bay

Giri?

Türkiye sular?nda çok yayg?n olarak kullan?lan uzatma a?lar?, küçük ölçekli bal?kç?l?k faaliyetleri içinde önemli bir yer te?kil etmektedir (Ayd?n ve di?., 2007). Uzatma a?lar?, pasif av araçlar? içinde yer almakta (Hubert, 1996), ve sade, fanyal?, özel a?lar olarak s?n?fland?r?lmaktad?r. Bu s?n?fland?rman?n içinde yer alan galsama a?lar?, a? göz uzunluklar? ve donam faktörleri gibi seçicili?e etki edebilen özellikleri de?i?tirilerek, türe ve boya göre ayarlanabilmektedir (Ayd?n, 2005). Metin ve di?erleri (1998) Ege Denizi’nde, y?l içerisinde her dönem, a? göz geni?likleri 17, 18, 20 ve 22 mm olan sade dip uzatma a?lar?n?n, barbunya (Mullus barbatus), tekir (Mullus surmuletus), kupes (Boops boops), ve izmarit (Spicara sp.) türlerinin avc?l???nda kullan?ld???n? bildirmi?tir.

Daum ve Osborne (1998), k?y?sal alanlarda ya?ayan bal?k populasyonlar?n?n, gün içerisinde güne? ?????n?n hâkim oldu?u saatlerde, geceye nazaran daha derin sularda ve zemine yak?n konumland?klar?n?, Mazeroll ve Montogomery (1998), ise k?y?ya yak?n s?? sulardaki beslenme alanlar?na yap?lan göçlerin, gün do?umu ve gün bat?m? zamanlar?nda gerçekle?ti?ini bildirmi?lerdir. Barbunya (Mullus sp.) bal?klar?, günbat?m?nda, daha derin sulardan, k?y?ya yak?n bölgelere do?ru göç edip, gün do?umunda da, tekrar derin sulara dönerler. Bu günlük göç hareketinin s?n?r?, kumlu ve çamurlu zeminin bitti?i, deniz çay?rlar?n?n ba?lad??? yer olan bölgedir. Bu bölge yerel bal?kç?lar taraf?ndan “apo?i” olarak adland?r?lmaktad?r. Galsama a?lar? ile barbunya bal??? avc?l??? yapan ticari bal?kç?lar, operasyonlar?n? genellikle sabah gün do?umunda ve ak?am gün bat?m?nda gerçekle?tirmekte olup, avc?l?k sahas? olarak ta apo?i denilen bu s?n?r bölgelerini ve daha s?? olan ta?l?k-kumluk zeminleri kullanmaktad?rlar.

Uzatma a?lar?nda kullan?lan materyalin, ip kal?nl???n?n ve ip renginin boy seçicili?i üzerinde de?il, av verimi üzerinde etkilidir (Anthony, 1981). Farkl? türlerin görebilme yetenekleri ve vücut yap?lar?ndaki de?i?iklikler nedeniyle tür seçicili?i üzerinde de etkilerinin olmaktad?r (Anthony, 1981). Daha önceki çal??malar tür, boy seçicili?i ve av kompozisyonu üzerine yo?unla?m??t?r. Yap?lan literatür ara?t?rmalar? sonucunda galsama a?lar? ile yap?lan bal?kç?l?kta operasyon zaman? üzerine bir çal??maya rastlanmam??t?r.

Bu çal??mada ?zmir Körfezi’nde ticari bal?kç?lar taraf?ndan, gün do?umunda ve gün bat?m?nda monofilament ve multifilament galsama a?lar? ile gerçekle?tiren barbunya bal??? avc?l?k operasyonlar?nda, operasyon zaman?n?n av kompozisyonuna olan etkileri ara?t?r?lm??t?r.

Materyal ve Metod

?zmir Körfezi’nde Eylül 2003-Kas?m 2004 tarihleri aras?nda “Bar??” adl? ticari bal?kç? teknesi ile gün bat?m? ve gün do?umunda 15’er kez olmak üzere, toplam 30 bal?kç?l?k operasyonu gerçekle?tirilmi?tir (?ekil 1).

?ekil 1. Denemelerin gerçekle?tirildi?i çal??ma bölgesi.
Figure 1. The study area, where experiments were conducted

Operasyonlarda kullan?lan a?lar, 36mm a? göz uzunlu?unda, 0.42 donam faktörüne sahip, 210d/3 numara poliamid naylon multifilament ve 0.20mm poliamid perlon monofilament a? ipli?inden yap?lm??t?r (?ekil 2 ve 3). Dutt (1965), a?lar?n kar???k s?ra ile suya b?rak?lmas?n?n avc?l?k üzerine herhangi bir etki yapmad???n? bildirmi?tir. Bu do?rultuda toplam 4 posta galsama a?? birbiri arkas?na eklenerek avc?l?k operasyonlar? gerçekle?tirilmi?tir. A?lar, 3 ile 21m aral???ndaki ta?l?k-kumluk zeminlere ve apo?ilere S ?eklinde b?rak?lm??t?r.

?ekil 2. Monofilament galsama a??n?n plan? ve teknik detay?.
Figure 2. The plain and technical details of monofilament gillnet

?ekil 3. Multifilament galsama a??n?n plan? ve teknik detay?.
Figure 3. The plain and technical details of mutifilament gillnet

A?lar, ticari bal?kç?lar?n yapt??? gibi yar? dönek yöntemi olarak adland?r?lan 2’?er saatlik periyotlarla suda kalm?? ve sudan kald?r?l?rken herhangi bir mekanik ya da hidrolik sistem kullan?lmam??t?r.

Toplam avc?l?k de?erlerinde, gün do?umu ve gün bat?m? aras?ndaki fark ile bu fark?n monofilament ve mutifilament a?larda gösterdi?i de?i?imin önemlili?i Wilcoxon Matched Pairs testi ile kendi aralar?nda ikili kar??la?t?rma yap?larak hesaplanm??t?r. Monofilament ve multifilament a?larda en çok avlanan 8 türe ait birey say?lar?n?n, gün do?umu ve gün bat?m? de?erlerindeki fark?n önemlili?i, Kruskall Wallis varyans analizi ile de?erlendirilmi?tir.

Bulgular ve Tart??ma

Avc?l?k operasyonlar? sonucunda 20 familyaya ait toplam 32 tür avlanm??t?r. Bu türler içerisinde en çok avlanm?? olup, av kompozisyonunda önemli yer te?kil eden 8 türe ait birey say?lar?n?n toplam avc?l?k içerisindeki yüzde da??l?mlar? Tablo 1’de verilmi?tir. A?larda bu bask?n 8 tür d???nda yakalanm?? olan türler, birey say?lar?n?n dü?üklü?ü nedeniyle, av kompozisyonundaki toplam birey say?lar?na ait yüzde da??l?m? Tablo 1’de di?er olarak s?n?fland?r?lm??t?r. Bu türler içerisinde ticari türler de bulunmas?na ra?men, birey say?lar?n?n azl??? ya da boylar?n?n küçüklü?ü nedeniyle ?skarta edilmi?tir. A?lar?n suda kalma süresi avc?l??? yap?lan türler ile ilgili olmakla beraber, zemin ile temas halinde olan galsama a?lar?na t?rmanabilen deniz ç?yanlar?n?n (Hermodice carunculata), a?a yakalanm?? olan canl?lara zarar vermesi bu süreye azalt?c? bir etki yapmaktad?r. Çal??man?n hedef türü olan barbunya (Mullus sp.) bal?klar?n?n, ço?u bal?k türlerine göre daha yumu?ak yap?da ete sahip olmalar? daha k?sa bir zaman içerisinde hasar görmelerine ve bozulmalar?na neden olmaktad?r.

Tablo 1. Gün bat?m? ve gün do?umunda, monofilament ve multifilamet galsama a?lar?yla en çok avlanan 8 tür (*) ve di?erlerine ait birey say?lar? ile yüzdeleri. H; hedef türler, T; ticari türler, I; ?skarta edilen türler.
Table 1. The number of individuals and percentages of most hunted 8 species (*) and others with monofilament and multifilament gillnets at dusk and dawn. H; target species, T; commercial species, I; discard species.)

Toplam av?n % 51.2’sinin gün bat?m?ndaki operasyonlarda, %48.8’inin ise gün do?umundaki operasyonlarda yakaland??? tespit edilmi?tir (p≤0.05 z=0.04). Gün bat?m?ndaki av miktar?n?n % 41.5’i monofilament a?lar taraf?ndan yakalan?rken, geriye kalan %9.7’lik k?sm? multifilament a?larla yakalanm??t?r (p≤0.05 z=0.006). Monofilament ve multifilament a?lar?n gün do?umundaki av de?erlerinde, bu yüzdeler s?ras?yla % 39.4 ve % 9.4 gibi bir de?i?im göstermi?tir (p≤0.05 z=0.005). Monofilament galsama a?lar?na ait avc?l?k de?erlerinin hem gün bat?m?, hem de gün do?umu operasyonlar?nda yüksek olu?u sudaki görünürlü?ünün dü?ük olmas? ile ili?kilidir. Ayd?n ve di?erleri (2007), monofilament galsama a?lar?n?n sudaki görünürlü?ünün multifilament a?lara göre daha dü?ük oldu?unu tespit etmi?, Karlsen ve Bjarnason, 1987, Engas ve Lokkeborg (1994), ise uzatma a?lar?nda kullan?lan monofilament a? ipinin, multifilament a? ipine göre görülmesinin daha zor oldu?unu bildirmi?tir. Buna ek olarak Wardle ve di?erleri (1991), a??n görülebilirli?i üzerinde ?????n da önemli bir faktör oldu?unu bildirmektedirler.

Operasyon zamanlar?nda avlanan türlere ait yüzdeler incelenecek olursa, avc?l??? yap?lan hedef türlerden tekir (M. surmuletus)’in gün bat?m? operasyonlar?nda % 6, gün do?umundakilerde ise % 2.5’luk bir dilime sahiptir. Di?er hedef tür olan barbun (M. barbatus) ise gün bat?m?nda % 3, gün do?umunda ise % 1.5 oran?nda yakalanm??t?r. Ticari de?ere sahip olan izmarit (S. flexuosa)’e ait gün bat?m? ve gün do?umundaki avc?l?k de?erleri s?ras?yla % 2.3 ve % 1.4’tür. Ekonomik de?ere sahip bu 3 türe ait avc?l?k de?erleri gün bat?m? operasyonlar?nda, gün do?umundakilere göre daha yüksek ç?kmas?na ra?men, di?er bir ticari tür olan isparoz (D. annularis)’a ait gün bat?m? de?erleri % 10.1, gün do?umu de?erleri ise % 11.2 gibi bir yüzdelik paya sahiptir. Iskarta olarak s?n?fland?r?lan türler içerisinde yer alan ç?rç?r (S. mediterraneus) türüne ait avc?l?k de?erleri de, gün bat?m?nda % 9.5, gün do?umunda ise % 17.7 gibi bir pay ile, isparoz’a ait gün bat?m? ve gün do?umu fark?na benzer bir ili?ki göstermektedir Tablo 1.’de yer alan di?er ?skarta türlerle ilgili avc?l?k verilerinde ise yüzde paylar?n?n gün bat?m?ndaki de?erlerde yine fazla oldu?u görülmektedir. Bu ba?lamda, gün bat?m? ve gün do?umu yüzdeleri as?l hani bal??? (S. cabrilla) için s?ras?yla % 1.3 ve % 0.7 iken, bu yüzdeler, çizgili hani (S. scriba)’de s?ras?yla % 2.6 ve % 0.7 olarak de?i?im göstermi?tir. Di?er bir ?skarta tür olan gelin bal??? (C. julis) için gün bat?m? ve gün do?umu verilerine ait yüzdeler % 3.9 ve % 0.8 ?eklinde biçimlenmi?tir.

Monofilament ve multifilament galsama a?lar?nda en çok yakalanan 8 türün gün do?umu ve gün bat?m? de?erleri aras?nda yap?lan varyans analizleri sonuçlar?na ait bilgiler tablo 2’de verilmi?tir. ?zmarit haricindeki tüm türlerin a?lardaki gün bat?m? ve gün do?umu de?erleri aras?ndaki ili?kiler önemli sonuçlar vermi?tir (p≤0.05).

Tablo 2. Monofilament ve multifilament galsama a?lar?nda en çok avlanan 8 türün avlanma zamanlar? aras?nda yap?lan Kruskall-Wallis varyans analizi sonuçlar? (p≤0.05).
Table 2. Results of the Kruskall-Wallis analysis of variance between fishing times of most fished 8 species in monofilament and multifilament gillnets (p≤0.05).

A?lardaki avc?l?k verileri ?????nda, gün bat?m? operasyonlar?nda, gün do?umu operasyonlar?na nazaran daha fazla avc?l?k yap?ld??? ortaya ç?km??t?r. Uzatma a?lar? pasif av araçlar? oldu?undan a??n etraf?nda yüzerken a?a temas eden bal?klar? yakalar. Schulz ve Berg (1992), bal?k davran??lar? ile ilgili yapm?? olduklar? deneylerin ço?unda, gündüz saatlerinde, yüzme aktivitesinin geceye göre daha yüksek oldu?unu bildirmi?lerdir. Uzatma a??n?n ip kal?nl??? ve su içerisindeki ???k durumu a??n bal?k taraf?ndan fark edilip kaçmas?na ya da avlanmas?na yard?mc? olabilmektedir (Cui ve di?., 1991). Teorik olarak h?zl? yüzen bal?klar?n a? ile kar??la?ma olas?l??? fazla oldu?undan yava? yüzen bal?klara oranla daha yüksek oranda yakalan?rlar (Pope ve di?., 1975). Bu çal??mada günbat?m? operasyonlar?nda avc?l?k gücünün daha fazla olmas?, bal???n gün bat?m?nda daha aktif yüzme e?ilimi içerisinde oldu?u dü?üncesini ortaya ç?karmaktad?r. Jacobsen ve di?erleri (2002), tatl? sularda, gece saatlerindeki yüzme aktivitesinin su s?cakl??? ile ba?lant?s? oldu?unu bildirmi?lerdir. S?cakl???n azalmas?, yüzme h?z?n? ve süreklili?ini azalt?r (He, 1986). Yap?lm?? olan bu ara?t?rmada su s?cakl?klar?n?n daha yüksek oldu?u yaz aylar?nda a?lardaki avc?l?k de?erlerinin k?? aylar?ndaki de?erlere oranla fazla oldu?u bulunmu?tur. Fakat gün içerisindeki günbat?m? ve gündo?umu operasyonlar?nda ölçülen su s?cakl?klar? aras?nda fark olmad??? görülmü?tür. Bu nedenle, günbat?m? ve gündo?umu operasyonlar? aras?ndaki avc?l?k fark? üzerine su s?cakl???n?n etkisi olmad??? belirlenmi?tir.

Sonuç

?zmir Körfezi’nde uzatma a?lar? ile yap?lm?? olan çal??malarda, Kara ve Özekinci (2002), g?rg?rla bal?k avc?l???n?n yasak oldu?u dönemlerde uzatma a?lar? ile sardalya avc?l???n?n gün do?madan 1-3 saat önce yap?ld???n?, Gökçe ve di?erleri (2005), sonbahar aylar?nda kalamar avlamak amac?yla uzatma a?lar?n?n, gün bat?m?ndan, ertesi gün do?umuna kadar suda kald???n?, Özekinci (2005), isparoz avc?l???nda kullan?lan monofilament galsama a?lar?n?n gün bat?m? ve gün do?umu zamanlar?nda denize b?rak?ld???n? bildirmi?lerdir. Özdemir ve Erdem (2006) ise Sinop iç liman bölgesinde monofilament ve multifilament a?lar? ö?leden sonra suya b?rak?l?p, ertesi gün gün do?duktan sonra toplam??lard?r. Uzatma a?lar?n?n, suda kalma süreleri ve zamanlar?, hedeflenen türlerin avc?l???yla direkt olarak ilgilidir. Barbunya bal?klar?n?n uzatma a?lar? ile avc?l???nda yar? dönek yönteminin kullan?m?na Ege Denizi’nde s?kl?kla rastlanmaktad?r. Türlerle ilgili yap?lacak olan davran?? çal??malar?, uzatma a?lar? bal?kç?l???nda kullan?lan bu yöntemlerin daha iyi aç?klanmas?na ve av kompozisyonuna ait verilerin de?erlendirilmesinde de?i?ik bak?? aç?lar?n?n olu?mas?na yard?mc? olacakt?r.

References

1. Anthony, P.D., (1981). Visual constrat threshold in the cod (Gadusmorhua). Journal of Fisheries Biology, (19): 87-103.
2. Aydın, İ., (2005). The effects of polyamide monofilament and multifilament netting rope on the catching efficiency and species selectivity that used on red mullet gillnets. MSc thesis, Supervisor Metin. C..Ege University Institute of Natural and Applied Sciences, Bornova, İzmir.
3. Aydın, İ., Gökçe, G., Metin, C., (2007). The effects of polyamide monofilament and multifilament netting rope on the catching efficiency and species selectivity that used on red mullet gillnets. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 23 (3-4): 285-289.
4. Cui, G., Wardle, C.S., Glass, C.W., (1991). Johnstone A.D.F., and Mojsiewicz W.R., , Light level thresholds for visual reactions of mackerel, Scombrusscombrus L., to coloured monofilament nylon gillnet materials. Fisheries Research, 10: 225- 263.
5. Daum, D.,W., Osborne, B., M., (1998). Use of fixed-location. split-beam sonar to describe temporal and spatial patterns of adult fall chum salmon migration in the Chandalar river. Alaska. North American Journal of Fisheries Management, 18 (3): 477-486.
6. Dutt, S., (1965). An interpretation of the data from the effect of mesh size on the fishing efficiency of sardine gillnets. Fishing Technology, 11 (2): 249-250.
7. Engas, A., and Lokkeborg, S., (1994). Abundance Estimation using Gillnet and Longline. The Role of Fish Behaviour Marine Fish Behaviour in Capture and Abundance Estimation,. (8): 130-163.
8. Ed. By A. Fernö and S. Olsen. Fishing New Boks, London. Gökçe, G., Metin, C., Aydın, İ., Bayramiç, İ., (2005). The common squid (Loligo vulgaris Lam., 1798) fishery with shrimp trammel net in Izmir Bay. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 22 (3-4): 419-422.
9. He, P., (1986). Swimming performance of three species of marine fish and some aspects of swimming in fishing gears. PhD thesis, University of Aberdeen. Hubert, W., A., (1996). Fisheries techniques. 2nd edition. Passive Capture Techniques 157-192.
10. American Fisheries Society, Bethesda. Maryland. Jacobsen, L., Berg, S., Broberg, M., Jepsen, N., Skov C., (2002). Activity and food choice of piscivorous perch (Percafluviatilis) in a eutrophic shallow lake: a radio-telemetry study. Freshwater Biology, 47 (12): 2370-2379.
11. Kara, A., Özekinci, U., (2002). Selectivity of gillnets used in Sardine fishing (SardinapilchardusWalbaum, 1792) in Izmir Bay. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 19 (3-4): 465-472
12. Karlsen, L., Bjarnason, B., A., (1987). Smallscale fishing with driftnets. FAO Fisheries Technical Paper, (284), 64 pp. Mazeroll, A., I., Montgomery, W., L., (1998). Daily migrations of a coral reef fish in the Red Sea (Gulf of Aqaba. Israel). The Scholarly Journal Archive. Copeia, 4: 893- 905.
13. Metin, C., Lök, A., İlkyaz, A., T., (1998). The selectivity of gill net in different mesh size for Diplodusannularis (Linn., 1758) and Spicaraflexuosa (Rafinesque. 1810). Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 15 (3-4): 293-303.
14. Potter, E.C.E. and Pawson,,M.G. (1991). Gill netting. Ministry of Agriculture, Fisheries and Food Directorate of Fisheries Research, Laboratory Leaflet, (69): 1-35.
15. Schulz, U., Berg, R., (1992). Movement of ultrasonically tagged brown trout (Sulmotrutta L.) in Lake Constance. Journal of Fish Biology, 40 (6):909-917
16. Özdemir, S., Erdem, Y., (2006). The comparison of catch efficiency of mono and multifilament gillnets on different weather conditions. Science and Engineering Journal of Fırat University, 18 (1): 63-68.
17. Özekinci, U., (2005).Determination of the selectivity of monofilament gillnets used for catching the annular sea bream (Diplodusannularis L., 1758) by lengthgirth relationships in Izmir Bay (Aegean Sea). Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 29: 375-380.
18. Pope, J.A., Margetts A.R., Hamley, J.M., and Akyüz, E.F. (1975). Manual of methods for fish stock assessment, Part III, Selectivity of fishing gear. FAO Fisheries Technical Paper, 41 (1): 46. Wardle, C.S., Cui G., Mojsiewicz, W.R., and Glass C.W., (1991). The effect of colour on the appearence of monofilament nylon under water. Fisheries Research, 10: 243- 253.