Journal of FisheriesSciences.com

Keywords

Epipelic algae, Seasonal variation, G?c? lake, NMDS

Giri?

Algler hem deniz hem tatl? sularda organik materyallerin temel yap?c?lar? olduklar? için, su-cul ekosistemin primer üreticileridir. Birçok alg türü su kirlili?inin kontrolü ve kirlilik düzeyinin ara?t?r?lmas? bak?m?ndan önem ta??maktad?r. Bu nedenle çok önemli bir iç su potansiyeline sahip olan ülkemizde alglerin tespitine yönelik çal??-malar her geçen gün artarak devam etmektedir.

G?c? Gölü K?z?l?rmak Deltas?nda yer alan, Tatl? Gölü ile ba?lant?s? olan bir göldür. K?z?l?r-mak Deltas?nda fitoplanktonla ilgili ilk ara?t?rma Gönülol ve Çomak, 1992a-b, 1993 a-b taraf?ndan yap?lm??t?r. Deltada yer alan G?c? Gölü ile ilgili ilk ara?t?rma ise ?ubat 2000 ve Nisan 2001 ta-rihleri aras?nda yap?lm??t?r. Bu ara?t?rmada G?c? Gölünün fitoplanktonu çal???lm??t?r (Soylu ve Gönülol, 2006). Epipelik algler özellikle s?? göl-lerin alg floras?n?n ço?unlu?unu olu?turmakta ve göllerin verimlili?ine büyük ölçüde katk?da bu-lunmaktad?r. Bu ara?t?rmada, G?c? Gölü epipelik alg kompozisyonu ve mevsimsel de?i?iminin in-celenmesi amaçlanm??t?r.

Kümeleme analizi (Cluster analizi), günü-müzde art?k yayg?n olarak kullan?lan ve benzerlik seviyelerine göre yap?lan bir grupland?rma meto-dudur (Pielou, 1994). Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi (NMDS) ise, planktonik gruplar?n kar??-la?t?rmal? çok de?i?kenli analizi olup planktonik kommunitenin yap?s?n?n kolay anla??lmas?n? sa?lar ve ortaya ç?kan mevsimsel modeli gösterir (Manning, 2003).

Materyal ve Metot

Bafra Bal?k Gölleri, K?z?l?rmak’?n do?usunda kuzeyden itibaren Liman Gölü, Cernek Gölü, G?c? Gölü, Tatl? Göl, Bal?k Gölü ve Uzun Göl’den ibaret k?y? kordonlar? ile denizden ay-r?lm?? lagünlerdir. Bu göller Samsun iline ba?l? Bafra ilçesinin do?usunda ilçe merkezine 10 km uzakl?ktad?r (?ekil 1). G?c? gölüne ba?l? çok sa-y?da drenaj kanal? vard?r. Bu bölgedeki tüm göl-ler s?? ve seviyeleri yakla??k deniz seviyesinde-dir. Ancak kurak peryottan sonra su seviyesi deniz suyu seviyesinin alt?na dü?er (Dijksen ve Kasparek, 1985).

Sekil 1. G?c? Gölü Haritas?

Figure 1. The map of G?c? Lake

Çal??ma alan? Karadeniz iklim rejiminin etkisi alt?ndad?r. Ya??? miktar? ?ubat (102.4 mm) ve Aral?k aylar?nda artar (68.0 mm).

Ara?t?rma alan?n?n epipelik alglerini belirle-mek amac?yla gölden bir örnek alma istasyonu belirlenmi?tir. Bu istasyondan ayl?k peryotlarla Round (1953) metoduna uygun olarak çamur ör-nekleri al?nm??t?r. Haz?rlanan geçici preparatlarda alglerin say?mlar? yap?lm?? ve algler te?his edil-mi?tir. Diyatomelerin te?hisi ise devaml? preparat haline getirildikten sonra yap?lm??t?r.

S?cakl?k, pH, elektriksel iletkenlik ve çözün-mü? oksijen Consort marka cihaz kullan?larak ölçülmü?tür. Di?er su analizleri DSI taraf?ndan yap?lm??t?r (Anonim, 2001).

S?cakl?k, pH, elektriksel iletkenlik ve çözün-mü? oksijen Consort marka cihaz kullan?larak ölçülmü?tür. Di?er su analizleri DSI taraf?ndan yap?lm??t?r (Anonim, 2001).

Bulgular ve Tart??ma

G?c? Gölü epipelik alglerinin mevsimsel de?i-?imi ve bu de?i?ime etki eden faktörler ?ubat 2000-Ocak 2001 tarihleri aras?nda incelenmi?tir. Ara?t?rma alan?nda Bacillariophyta (37), Chlorophyta (2), Cyanoprokaryota (11) ve Euglenophyta (8) divizyolar?na ait toplam 58 takson tespit edilmi?tir. Tespit edilen taksonlar Tablo 1’de verilmi?tir.

Tablo 1. G?c? Gölü epipelik algleri

Table 1. Epipelic algae of G?c? Lake

G?c? Gölü’nde ara?t?rma süresince en dü?ük su s?cakl?k de?eri ?ubat ay?nda 4°C olarak ölçül-mü?tür. En yüksek s?cakl?k de?eri ise A?ustos ay?nda 25°C olarak ölçülmü?tür. Ara?t?rma süre-since elektriksel iletkenlik de?eri 1060 μS/cm ile 1349 μS/cm aras?nda de?i?im göstermi?tir. Göl yüzey suyunun pH de?erleri 8.0 ile 8.6 aras?nda bulunmu?tur. Su analizi sonuçlar? minimum, maksimum ve ortalama olarak Tablo 2’ de veril-mi?tir.

Tablo 2. G?c? Gölünün baz? fiziksel ve kimyasal özellikleri

Table 2. Some physical and chemical characteristics of G?c? Lake

G?c? Gölü’nde tespit edilen taksaonlar?n bü-yük bir ço?unlu?unu Bacillariophyta divizyosu olu?turmaktad?r. Anacak Cyanoprokaryota divizyosu A?ustos ay?nda toplam organizman?n % 47’sini olu?turarak Bacillariophyta divizyosuna yak?n bir de?er alm?? ve maksimum yo?unlu?a ula?m??t?r (?ekil 2).

?ekil 2. G?c? Gölü’nde tespit edilen divizyolar?n mevsimsel de?i?imi.

Figure 2. Seasonal variations of the divisions in G?c? Lake

Toplam organizman?n mevsimsel de?i?imi in-celendi?inde ?ubat ay?nda 45581 org/cm2 ile maksimum organizma miktar? kaydedilirken en dü?ük organizma say?s? 1032 org/cm2 ile A?ustos ay?nda kaydedilmi?tir (?ekil 3).

?ekil 3. G?c? Gölü’nde tespit edilen toplam organizman?n mevsimsel de?i?imi.

Figure 3. Seasonal variation of total organism numbers in G?c? Lake

G?c? Gölü epipelik algleri aras?nda hem çe?it-lilik hem de birey say?lar? bak?m?ndan diyatome-ler önemli bir yer tutmu?tur. Özellikle Navicula gregaria, Navicula rhyncocephala, Nitzschia palea, Amphora ovalis ve Cymbella affinis birey say?lar? bak?m?ndan daha zengin olmu?lard?r.

G?c? Gölü epipelik algleri benzerlik seviyele-rine göre grupland?r?ld???nda en dü?ük benzerlik seviyesinde iki grup ay?rtedilmektedir. I. Grup sonbahar, k?? ve ilkbahar örneklerini içerirken, II. Grup ilkbahar ve yaz örneklerini içermektedir (?ekil 4).

?ekil 4. G?c? Gölü epipelik alglerinin Bray-curtis benzerlik indeksi kullan?larak Kümeleme Analizi ile grupland?r?lmas?.

Figure 4. Clustering epipelic algae of G?c? Lake by Cluster Analysis using Bray-curtis similarity index

NMDS (Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi) tekni?i, Kümeleme Analizi ile belirlenen farkl? gruplar?n kronolojik ordinasyonunu aç??a ç?karan bir tekniktir. NMDS grupla?mas?nda Haziran, Temmuz ve A?ustos aylar? di?erlerinden ay?rt edilmektedir. K?? ve sonbahar aylar?ndaki farkl?-l?k ise daha azd?r (?ekil 5).

?ekil 5. G?c? Gölü epipelik alglerinin Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile grupland?r?lmas?.

Figure 5. Clustering epipelic algae of G?c? Lake by Non-metric multidimensial scaling

Shannon tür çe?itlili?i ve düzenlilik indeksi (evenness) benzer bir de?i?im göstermi?tir. En dü?ük düzenlilik indeks de?eri Eylül ay?nda kay-dedilmi?tir. Düzelilik indeks de?erinin bu ayda 0’a yakla?mas? tek bir türün dominantl???n? ifade etmektedir. Nitzschia palea toplam organizman?n % 78’ini olu?turarak Eylül ay?nda dominant ol-mu?tur (?ekil 6).

?ekil 6. G?c? Gölü tür zenginli?i, Shannon çe?itlili?i ve düzenlili?i.

Figure 6. Species richness, Shannon Diversity and Evenness of G?c? Lake

G?c? Gölü epipelik algleri ?ubat 2000-Ocak 2001 tarihleri aras?nda incelenmi?tir. Genel ola-rak Bacillariophyta üyeleri hakim olmu?tur. Epipelik alg floras?n?n toplam organizma say?-s?nda mevsimsel olarak gözlenen azal?p ço?al-malar?, çevre faktörlerinden su s?cakl???, kimya-sal parametreler ve ???k ?iddetinin de?i?imine ba?l? olmu?tur. Toplam organizman?n mevsimsel de?i?imi incelendi?inde ?ubat ay?nda 45581 org/cm2 ile maksimum organizma miktar? kayde-dilirken en dü?ük organizma say?s? 1032 org/cm2 ile A?ustos ay?nda kaydedilmi?tir. En dü?ük top-lam oraganizman?n A?ustos ay?nda elde edili?i-nin su s?cakl???n?n art???na ba?l? oldu?u dü?ü-nülmektedir. ?ubat ay?nda toplam organizman?n % 90’?n? Bacillariophyta divizyosu olu?turmu?tur. Ayn? ayda Nitzschia palea toplam organiz-man?n % 42’sini olu?tururken, Navicula cincta % 11’ini, Amphora ovalis ise % 8’ini olu?turmu?tur. Toplam organizman?n en dü?ük oldu?u A?ustos ay?nda ise toplam organizman?n % 49’unu Bacillariophyta divizyosu, % 47’sini ise Cyanoprokaryota divizyosu temsil etmi?tir. Cyanoprokayota divizyosundan Anabaena sp. toplam organizman?n % 61’ini olu?turarak ayn? ayda dominant tür olarak kaydedilmi?tir. Diya-tomelerin ço?unlu?unun ilkbaharda, mavi ye?il alglerin yaz?n daha çok bulunu?lar? s?vcakl???n kesin bir faktör oldu?unu göstermektedir (Hutchinson, 1967). Organizmalar?n mevsimsel de?i?imi incelendi?inde Euglenophyta divizyosunun Ocak ay?nda önemli art?? kaydetti?i bu divizyodan özellikle Euglena minuta’n?n top-lam organizman?n % 14’ünü olu?turarak önemli oldu?u tespit edilmi?tir. G?c? Gölü’nde tespit edilen algler k?y? bölgesinin incelendi?i çal??ma-larda tespit edilen alglerle tür çe?itlili?i bak?m?n-dan benzerlik göstermektedir (Gönülol 1985, Altuner ve Aykulu 1987, Obal? ve At?c? 1997, Elmac? ve Obal? 1998, Dalk?ran 2000).

Yurdumuzun di?er bölgelerindeki göl, gölet ve baraj göllerinin bentik alglerinin belirlendi?i çal??malarda planktonik formlar olarak bilinen Centrales üyeleri sedimanlar üzerinde tespit edilmi?lerdir (?ahin, 2000; Gönülol, 1987; Çetin ve ark., 2003). G?c? Gölü’nde de sentrik diyato-melerden Cyclotella ocellata’ya rastlanm??t?r. Bu tür Temmuz ay?nda toplam organizman?n % 43’ünü olu?turarak önemli olmu?tur.

Sonuç

G?c? Gölü suyunun hafif alkali özellikte ol-mas? tüm algler için s?n?rlay?c? bir özelliktir. Do-?al göllerin sülfat de?erlerinin 3-30 mg/L ara-s?nda oldu?u bilinmektedir (Nispet ve Verneaux, 1970). G?c? Gölü’nün sülfat de?erleri 66.7-99.8 mg/L aras?nda de?i?iklik göstermesi ortam?n inorganik kirlili?e maruz kald???n? göstermekte-dir. G?c? Gölü’nde shannon çe?itlilik indeksi, 1.084ile 0.461 bits.mm-3 aras?nda de?i?mi?tir. Yüksek çe?itlilik indeks de?erleri yo?un, iyi den-gelenmi? kommuniteleri gösterirken, dü?ük de-?erler stres ve olumsuz etki oldu?unu göster-mektedir. G?c? Gölü’nde tespit edilen dü?ük çe-?itlik indeks de?erleri olumsuz etkinin ve stresin oldu?unu göstermektedir. G?c? Gölü için en önemli stres kaynaklar? organik zenginle?me (ar?t?lmam?? at?klar?n bo?alt?lmas?), nutrientler, pestisitler, herbisitler, sediment yükü ve kanali-zasyondan kaynaklanan fiziksel de?i?imlerdir.

References

1. Altuner, Z. Aykulu, G., (1987). TortumGölüepipelikalg florasıüzerindebiraraştırma, Atatürk Üniversitesi Fen BilimleriDergisi, 1(1): 120-138
2. nAnagnostidis, K., Komárek, J., (1988). Modern approach to the classification system of Cyanophytes. 3 – Oscillatoriales, ArchivFürHydrobiologie, Suppl. 80, Algological Studies, 80: 327- 472
3. nAnonim, (2001). DSİ VII. BölgeMüdürlüğü, İş-letmeveBakımŞubeMüdürlüpüRaporu, Samsun
4. nÇetin, A. K., Şen, B., Yıldırım, V., Alp, T., (2003). OrduzuBarajGölü (Malatya, Tür-kiye) BentikDiyatomeFlorası, FıratÜniver-sitesi Fen veMühendislikBilimleriDergisi, 15(1): 1-7
5. nDalkıran, N., (2000). Uluabat (Bursa )Gölü’nünepipelik, epifitikveepilitikalglerininmev-simseldeğişimi. YüksekLisansTezi, Ulu-dağÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, Bursa
6. nElmacı, A., Obalı, O., (1998). AkşehirGölükıyıbölgesialgflorası, Turkish Journal of Biol-ogy, 22: 81-98
7. nGönülol, A., (1985). Çubuk-I BarajGölüalgleriüzerindearaştırmalar. II. Kıyıbölgesialgle-rininkompozisyonuvemevsimseldeğişimi, DoğaBilimDergisi, A2, 9(2): 253-268
8. nGönülol, A., (1987). Studies on the Benthic Algae of Bayındır Dam Lake, Doğa Turkish Journal of Botany, 11(1): 38-55
9. nGönülol, A., Çomak, Ö., (1992a). BafraBalıkGölleri (BalıkGölü, UzunGöl) FitoplanktonuÜzerindeFloristikAraştır-malar I- Cyanophyta, Doğa Turkish Journal of Botany, 16: 223-245
10. nGönülol, A., Çomak, Ö., (1992b). BafraBalıkGölleri (BalıkGölü, UzunGöl) FitoplanktonuÜzerindeFloristikAraştır-malar IV- Bacillorophyta, Dinophyta, Xanhtophyta, OndokuzMayısÜniversitesi Fen Dergisi, 4(1): 1-19
11. nGönülol, A., Çomak, Ö., (1993a). BafraBalıkGölleri (BalıkGölü, UzunGöl) FitoplanktonuÜzerindeFloristikAraştır-malar II. Euglenophyta, Doğa Turkish Jour-nal of Botany, 17: 163-169
12. nGönülol, A., Çomak, Ö., (1993b). BafraBalıkGölleri (BalıkGölü, UzunGöl) FitoplanktonuÜzerindeFloristikAraştır-malar III. Chlorophyta, Doğa Turkish Jour-nal of Botany, 17: 227-236
13. nHutchinson, G.E., (1967). A Treatise on Limnology, Vol:II. Introdoction to Lake Biology and the Limnoplankton, John Wiley and Sons. Inc., Newyork, London, Sydney, 115 p
14. nJohn, D. M., Whitton, B.A., Brook, A.J., (2003). The Freshwater Algal Flora of the British Isles: An identification guide to freshwater and terrestrial algae, 700 PP. The Natural History Museum and The British Phycological Society, Cambridge University press, Cambridge
15. nKomárek, J., Anagnostidis, K., (1986). Modern approach to the classification system of Cyanophytes 2- Chroococcales, ArchivfürHydrobiologie Suppl. 73 Algological Studies, 434: 157-226
16. nKomárek, J., Anagnostidis, K. (1989). Modern approach to the classification system of Cyanophytes. 4. Nostocales, ArchivfürHydrobiologie, Suppl. 82, Algological Studies, 56: 247-345
17. nKomárek, J., Anagnostidis, K., (1999). Cyanoprokaryota, Chroococcales, Süßwasserflora von Mitteleuropa. Stuttgart, New York, Gustav Fisher Verlag, 19/1, 54pp
18. nKrammer, K., Lange-Bertalot, H., (1991a). Ba-cillariophyceae, 3. Teil. Centrales, Fragilla-riaceae, Eunoticeae. In: Süßwasserflora von Mitteleuropa. Stuttgart: Gustav Fischer-Verlag
19. nKrammer, K. Lange-Bertalot, H., (1991b). Bacillariophyceae, 4. Teil. Achnanthaceae. In: Süßwasserflora von Mitteleuropa. Stutt-gart: Gustav Fischer-Verlag
20. nKrammer, K. Lange-Bertalot, H., (1999a). Bacillariophyceae, 1. Teil. Naviculaceae. In: Süßwasserflora von Mitteleuropa. Hiedelberg-Berlin: Spectrum AcademischerVerlag
21. nKrammer, K. Lange-Bertalot, H., (1999b). Ba-cillariophyceae, 2. Teil. Bacillariaceae, Ep-ithemiaceae, Surirellaceae. In: Süßwasser-flora von Mitteleuropa. Hiedelberg-Berlin: Spectrum AcademicherVerlag
22. nManning, (2003). Temporal and spatial variation in copepod community structure in the wes-tern Maine coastal region. M. S. Thesis in Zoology. University of New Hempshire
23. nNispet, M., Verneaux, J., (1970). Discussion et preposition de classes entantique bases interpretation de analyses chimiques. De Limnologia, 6(2): 161-190
24. nObalı, O., Atıcı, T., (1997). SusuzGöleti (An-kara) Diyatomeleri. In: Salman S (ed), III. UlusalEkolojiveÇevreKongresi, 3-5 Eylül 1997, Kırşehir, 16-20
25. nPielou, E.C., (1994). The Interpretation of Ecological Data, Wiley, New York
26. nShannon C.E., Weaver, W., (1949). The Mathemetical Theory of Communication. Urbana: Univ of Illionis Press
27. nSoylu, E. N., Gönülol, A., (2006). Seasonal variation in the diversity, species richness and composition of the phytoplankton assemblages in a shallow lake, CryptogamieAlgologie, 27(1): 85-101
28. nŞahin, B., 2000. Algal flora of Lakes Aygır and Balıklı (Trabzon, Turkey), Doğa Turkish Journal of Botany, 25: 187-194.