Journal of FisheriesSciences.com

Keywords

Feeding, Cephalopod, Culture

Giriş

Kafadanbacaklılar karnivor canlılardır (Bo-letzky ve Hanlon, 1983; Boucher-Rodoni vd., 1987; Okutani, 1990; Lee, 1994). Beslenme dav-ranışları ortamdaki yemle ilişkili olarak görsel, kimyasal ve dokunsal uyarılara cevap verişe göre algılama, yönlenme, hareket, varış ve beslenme şeklinde alt başlıklara ayrılabilmektedir (Linstedt, 1971). Kafadanbacaklılar başlıca görsel predatör-lerdir ve kamera benzeri gözlerini yüzen avları-nın yerini tespit etmek, kovalamak ve yakalamak amacıyla kullanırlar (Messenger, 1977). Canlı yemi yakaladığı anda ise görsel uyarıcılık etkisini yemin lezzetine bırakır. Yemin yapısı, biçimi, bo-yutu ve kimyasal alıcılar ile teması, besinin lez-zeti hakkında canlıya bir fikir verir. Besinin yapı-sı yani yumuşaklığı veya sertliği sindirim oranı üzerine etkilidir. Örneğin yapılan bir araştırmaya göre sübyeler taze balık etine benzer yapıda olan surimileri, yaş pelet yeme göre daha yüksek oranda sindirmişlerdir (Castro vd., 1993). Ancak yem çeşitlerine göre sindirim oranının farklılık göstereceği de unutulmamalıdır. Sindirim üzerine uyarıcı olan etkiler, sindirim-öncesi (yemin biçi-mi, boyutu, yapısı) veya sindirim-sonrası (yemin sindirilebilirliği, özümsenmesi ya da enerji bakı-mından yararlılığı) olabilir. Kafadanbacaklılar için beslenme ve yem dönüşüm oranı su sıcaklı-ğına bağlıdır ve günlük vücut ağırlığının %50’sinden fazla olabilir (Mangold, 1983; Bouc-her-Rodoni vd., 1987; Domingues vd., 2001, 2003a, 2004). Kafadanbacaklıları diğer sucul canlılardan ayıran en önemli özelliklerin başında hızlı büyüme oranları gelmektedir. Yapılan ça-lışmalar genç kafadanbacaklıların günlük ağırlık artışlarının toplam canlı ağırlıklarının %13.5’in den fazla olduğunu göstermiştir. Bu oran tüm yaşam süreçleri için günlük %3-10 büyüme oranına sahip oldukları anlamına gelmektedir. (Richard, 1975; Amaratunga, 1983; Van Heukelem, 1976, 1977; Mangold, 1983; Forsythe ve Van Heukelem, 1987).

Diğer denizel türler ile kafadanbacaklıların arasındaki önemli farklılıklardan bir diğeri de yüksek protein, düşük kül içerikleridir. Bunun nedeni hareketlilik, yapısal özellikler (kollejen oluşumu), aminoasit katabolizması, oksijen ta-şınması ve osmoregülasyon gibi enerji harcanım-larında proteinin kullanılmasıdır. Kafadanbacak-lılarda proteinin bu aşırı kullanımı sonucunda benzer ağırlıktaki bir balığa göre 2-3 kat daha fazla amonyak boşaltımı olur.

Lipitler kafadanbacaklıların dokularında az yer alan ve kullanımları hücre zarlarının yapıları, kolesterol ve steroid hormonları ile sınırlı olan bir besin maddesidir (Lee, 1994). Ancak miktarları %0.34-3.4 arasında geniş bir aralık gösterebilir. Negatif yüzerlik özellikleri ve iskeletlerinin ol-mayışı düşük lipit gereksinimlerini açıklayabil-mektedir. Lipitler karbonhidratların aksine man-toda değil, sindirim bezlerinde depo edilmektedir. Başlıca lipit tipleri %49 fosfolipitler, %14.6 trig-liseridler, %10 serbest yağ asitleri, %9.5 yağ asi-di esterleri ve %27 glikolipitlerdir (Shchepkin vd., 1981; Ha, 1982). Lesitin başlıca fosfolipidle-ri (%70) oluştururken (Zama, 1963), kolesterol kalamar dokusunda 250-350 mg/100g, sübye de 180-230 mg/100g ve ahtapotta 100-175 mg/100g oranındadır (Sidwell, 1981; Sugiyama vd., 1989). Çalışmalar, fosfolipit ve glikolipitlerin çoğunun hücre zarında bulunurken, esterlerin (çoğunlukla kolesterol), serbest yağ asitlerinin ve trigliserdile-rin dolaşımda yer aldığını göstermektedir.

Kafadanbacaklıların dokularındaki karbonhid-rat miktarı oldukça düşüktür (<%1) ve en önemli karbonhidrat glikojendir; sadece ani enerji gerek-sinimleri ve hareket enerjisi için kullanılmak üze-re manto kaslarında depo edilir (O’Dor vd., 1984). Aynı araştırmacılar, aminoasitlerin enerji için ana kaynaklar olduğunu, emilim ve katabo-lizmalarının hızlı olduğunu, lipitlerin enerji me-tabolizmasında küçük bir payları olduğunu, daha çok dokudaki yapısal özellikleri sağladıklarını bildirmektedirler. Bu canlılarda proteinin enerji amacıyla kullanılması nedeniyle Protein/Enerji (P/E) oranı 50’dir ve enerji ihtiyaçlarının ayar-lanmasında sadece P/E oranı kullanılmasının ye-tersiz bir yöntem olduğu göz önünde bulundu-rulmalıdır. Çünkü özellikle balıklar için hazırla-nan yemlerdeki enerji kaynakları lipitler ve kar-bonhidratlardır.

Sidwell (1981), yaptığı çalışmada kafa-danbacaklıların dokularında A (5-30 IU/100 g doku), B12 (1.5-15 μg/100 g doku), C (5 mg/100 g doku), Tiamin (10-150 /100 g doku), Ribofla-vin (50-350 /100 g doku), Folikasit (10-40 /100 g doku) ve Niasin 81.5-4 mg/100 g doku) vitamin-lerini belirlemiştir.

Kafadanbacaklılar gereksinim duydukları tuzları deniz suyundan karşılayabilmektedirler. Sindirim bezleri ve osmoregülasyon için gerekli olan iyon dengesi açısından bu tuzlara ihtiyaçları vardır. Kafadanbacaklılar için özel bir mineral madde gereksinimi olmamasına rağmen kalamar ve sübye gibi türler sırt kemiklerinin oluşumu için kalsiyuma geresinim duyarlar. Bunu da ya çözünmüş kalsiyumdan ya da besinlerdeki kalsi-yumdan karşılarlar. Ayrıca, kafadanbacaklıların kanında oksijen taşıyıcı pigment olan hemosiya-nin sentezi için de bakır gereklidir. Kafadanba-caklıların sağlığı için tek bir iz mineral belirlen-miştir o da stronsiyum (Sr)’dur (Colmers vd., 1984; Hanlon vd., 1989). Kuluçka esnasında stronsiyum statolit oluşumu için gereklidir ve su-da yeterli düzeyde (>8 mg/L) bulunmaz ise canlı dengesini kaybeder ve normal yüzemez. Bunun sonucunda da beslenemez ve açlıktan ölür. An-cak, stronsiyum gereksinimi kısa sürelidir ve ku-luçkadan sonra ihtiyaç duyulmamaktadır.

Kafadanbacaklıların yetiştiricilik için yüksek potansiyele sahip olduğunu gösteren çalışmalarda genellikle taze cansız ve/veya dondurulmuş krus-tase, mollusk ve balıklar kullanılmıştır (DeRusha vd., 1989; DiMarco vd., 1993; Lee 1994; Domin-gues vd., 2005; Iglesias vd., 2000, 2004; Rodríguez vd., 2006; Sen, 2007,2009; Vaz-Pires vd., 2004). Bu çalışmalar, su sıcaklığı göz önün-de tutularak, en kısa zamanda en fazla büyümeyi özellikle krustaselerin sağladığını, sardalya ve benzeri ki kolaylıkla fazla miktarlarda temin edi-lebilen ve ekonomik olarak ucuz kabul edilen, balıkların düşük büyüme oranı sağladıklarını or-taya koymuşlardır. Ancak beslemede kullanılabi-lecek uygun balık türünün kupez (Boops boops) gibi düşük yağ oranına sahip beyaz etli balıklar olabileceği bildirilmiştir (Estefanellvd., 2011; Garcia ve Gimenez, 2002; Garcia ve Valverde, 2006; Biandolino vd., 2010).

Kafadanbacaklı üretiminde karma yemlerin kullanımına yönelik ilk çalışmalar surimi ve pelet yemlerin kullanımı üzerinedir, ancak düşük hatta negatif büyüme ve hayatta kalma oranı bildi-rilmiştir (Boletzky, 1979; Boucher-Rodoni vd., 1987; Castro, 1991; Castro ve Lee, 1994; Castro vd., 1993; Forsythe vd., 1991, 1994; Pascual, 1978; Richard, 1971). Kafadanbacaklıların bes-lenmesi üzerine yapılan bazı çalışmalar Tabloda özetlenmiştir.

Kafadanbacaklıların metabolizmaları için pro-teinin temel olması ve enerji üretiminde lipitlerin kullanılmaması (Hochachka vd., 1975) nedeniyle lipit ve yağ asidi gereksinimleri üzerine araştır-malar önceleri pek önemsenmemiştir. Ancak, son yıllarda yapılan araştırmalar beyin ve görsel sis-temlerin gelişmesi ve özellikle paralarva ya da juvenil aşamalarını kapsayan erken dönem geli-şimi sırasında hücre zarının yapısı ile ilgili olan lipitlerce, yani çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA), fosfolipidler ve kolesterol açısından zengin olan canlı yemlerin önemini göstermiştir (Navarro ve Villanueva, 2000; Koueta vd., 2002; Dominguesvd., 2003b, 2004). Kafadanbacaklıla-rın metabolizmasının protein ve aminoasit temelli olmasından dolayı, toplam protein içeriği ve ami-noasit kompozisyonunun bu türlerin yemleri için anahtar durumunda olduğu unutulmamalıdır (Domingues vd., 2003a, 2004; Fluckinger vd., 2008; Koueta vd., 2002; Navarro ve Villanueva, 2000; Perrin vd., 2004; Sinanoglou ve Miniadis-Meimaroglou, 2000; Sykes vd., 2006, 2009). Bu türlerin yemlerini başarıyla tasarlayabilmek için ilk olarak özel olan metabolizmalarını iyi bilmek gerekmektedir. Canlılar öncelikle yemlerinden gelen enerji ile kendi metabolik harcanımlarını dengeleyebilmeli, geriye kalan yem enerjisi ile de büyüme ve üreme için gereken enerjiyi sağlama-lıdırlar. Örneğin, ahtapotlarda (1.4 kg) enerji har-canımı üzerine yapılan bir çalışmada; enerjinin %38.3’ü büyümede, %35.8’i solunumda, %5.5’i dışkılamada ve %20.4’ü ise diğer gereksinimler-de kullanılmıştır. Buna göre bir ahtapotun canlı ağırlığını koruması için %5 canlı ağırlık/gün bes-lenme oranı üzerinden günde en az 70g (37g’ı et) yengeç tüketmesi gerekmektedir. Bu miktarın sa-dece 25.1 gramı tek başına solunum için gerekli-dir (O’Dor vd., 1984). Yem enerjisi canlının ge-reksinimleri ile su sıcaklığı dikkate alınarak ayar-lanmalıdır.

Sonuç

Sonuç olarak, kafadanbacaklıların ticari üretiminde de büyümeyi sağlayabilecek karma yemlerin eksikliği yetiştiriciliği sınırlandıran en temel faktördür (Boletzky, 1979; Bouchaud ve Galois, 1990; Hamazaki vd., 1991; Iwasaki ve Harada, 1985; Lee vd., 1991; Richard, 1971; Sykes vd., 2006, Cuzon, 2008). Yengeç, karides, kalamar, balık ve midye gibi türlerle yapılan bes-leme denemeleri büyüme açısından olumlu so-nuçlar vermiş olsa da bu türlerin kafadanbacaklı-ların ticari yetiştiriciliği için büyük miktarlarda temin edilmesindeki ve muhafazasındaki zorluk-lar göz önüne alındığında uzun vadede ekonomik olmayacağı ortadır. Ayrıca doğal stokların ve bi-yoçeşitliliğin korunumu açısından da karma veya yapay yemlerin üretilmesi bir zorunluluktur. An-cak yapılan yapay yem çalışmalarında henüz is-tenilen sonuçlara ulaşılamamıştır. Bunun en önemli nedeni, kafadanbacaklıların optimum ge-lişimini sağlayacak ucuz ve kaliteli protein kay-nağının veya kaynaklarının henüz bulunamamış olmasıdır.

Kaynaklar

Amaratunga, T., (1983). The role of cephalopods in the marine ecosystem, Advances In Assesment of World Cephalopod Resorces, FAO Fhisheries Thecnical Paper, 231: 379-415.

Biandolino, F., Portacci, G., Prato, E., (2010). In-fluence of natural diet on growth and bio-chemical composition of Octopus vulgaris Cuvier, 1797, Aquaculture International, 18: 1163-1175.
doi: 10.1007/s10499-010-9331-x

Boletzky, S., (1979). Growth and life-span of Se-pia officinalis under artificial conditions. Rapport Communitaire Internationel Mer Méditeranee 10, pp. 10.

Boletzky, S., Hanlon, R.T., (1983). A review of the laboratory maintenance, rearing and cul-ture of cephalopod mollusks, Memoirs of the National Museum Victoria, 44: 147-187.

Bouchaud, O., Galois, R., (1990). Utilization of egg-yolk lipids during the embryonic devel-opment of Sepia officinalis L. in relation to temperature of the water, Comperative Bio-chemistry and Physiology, 97B (3): 611-615.

Boucher-Rodoni, R., Boucaud-Camou, E., Man-gold, K., (1987). Feeding and digestion. In: Boyle, P.R. (Ed.), Cephalopod Life Cycles, vol. II. Academic Press, London, pp. 85-108.

Castro, B.G., (1991). Can Sepia officinalis L. be reared on artificial food?, Marine Behavior-al Physiology, 19: 83-86.
doi: 10.1080/10236249109378792

Castro, B.G., DiMarco, P., DeRusha, R., Lee, P., (1993). The effects of surimi and pelleted diets on the laboratory survival, growth and feeding rate of the cuttlefish Sepia officinalis L., Journal of Experimental Marine

Biology and Ecology, 170: 241-252.
doi: 10.1016/0022-0981(93)90155-H

Castro, B.G., Lee, P.G., (1994). The effects of semi-purified diets on growth and condition of Sepia officinalis L. (Mollusca: Cephalop-oda), Comperative Biochemistry and Physi-ology, 109: 1007-1016.
doi: 10.1016/0300-9629(94) 90250-X

Cerezo-Valverde, J., Hernández, M., Aguado-Giménez, F., García-García, B., (2008). Growth, feed efficiency and condition of common octopus (Octopus vulgaris) fed on two formulated moist diets, Aquaculture, 275: 266-273.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2008.01.012

Colmers, W.F., Hixon, R.F., Hanlon, R.T., For-sythe, J.W., Ackerson, M.V., Wiederhold, M.L., Hulet, W.H., (1984). "Spinner" cepha-lopods: defects of statocyst suprastructures in an invertebrate analogue of the vestibular apparatus, Cell Tissue Research, 736: 505- 51 5.

Cuzon, G., (2008). Effect of type of binder on growth, digestibility, and energetic balance of Octopus maya. Aquaculture, 275: 291-297.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2008.01.015

DeRusha, R., Forsythe, J., DiMarco, F., Hanlon, R., (1989). Alternative diets for maintaining and rearing cephalopods in captivity, Amer-ican Association for Laboratory Animal Sci-ence.

DiMarco, F.P., Turk, P.E., Scimeca, J.M., Browning, W.J., Lee, P.G., (1993). Labora-tory survival, growth and digestive gland histology of squids reared on living and non-living fish diets, Journal of Laboratory Ani-mal Science, 43: 226-231.

Domingues, P., DiMarco, F., Andrade, J., Lee, P., (2005). THA effects of diets with amino ac-id supplementation on the survival, growth and body composition of the cuttlefish Sepia officinalis, Aquaculture International, 13: 423-440.
doi: 10.1007/s10499-005-6978-9

Domingues, P., Kingston, T., Sykes, A., An-drade, J., (2001). Growth of young cuttle-fish, Sepia officinalis (Linnaeus, 1758) at the upper end of the biological distribution tem-perature range, Aquaculture Research, 32: 923-930.
doi: 10.1046/j.1365-2109.2001.00631.x

Domingues, P., López, N., Muñoz, J., Maldona-do, T., Gaxiola, G., Rosas, C., (2007). Ef-fects of an artificial diet on growth and sur-vival of the Yucatan octopus, Octopus maya, Aquaculture Nutrution, 13: 273-280.doi: 10.1111/j.1365-2095.2007.00474.x

Domingues, P., Poirier, R., Dickel, L., Almansa, E., Sykes, A., Andrade, P. (2003a). Effects of culture density and live prey on growth and survival of juvenile cuttlefish, Sepia of-ficinalis, Aquaculture International, 11: 225-242.
doi: 10.1023/A:1024803802486

Domingues, P., Sykes, A., Sommerfield, A., An-drade, P., (2003b). The effects of feeding live or frozen prey on growth, survival and the life cycle of the cuttlefish, Sepia offici-nalis (Linnaeus, 1758), Aquaculture Interna-tional, 11: 397-410.
doi: 10.1023/B:AQUI.0000004195.92236.3a

Domingues, P., Sykes, A., Sommerfield, A., Al-mansa, E., Lorenzo, A., Andrade, J., (2004). Growth and survival of cuttlefish (Sepia of-ficinalis) of different ages fed crustaceans and fish. Effects of frozen and live prey, Aq-uaculture, 229: 239-254.
doi: 10.1016/S0044-8486(03)00351-X

Estefanell, J., Socorro, J., Afonso, J.M., Roo, J., Fernandez-Palacios, H., Izquierdo, M.S., (2011). Evaluation of two anaesthetic agents and the passive integrated transponder tag-ging system in Octopus vulgaris (Cuvier 1797), Aquaculture Research, 42: 399-406.
doi: 10.1111/j.1365-2109.2010.02634.x

Ferreira, A., Marquez, L., Almansa, E., Andrade, J., Lorenzo, A., Domingues, P., (2010). The use of alternative diets to culture juvenile cuttlefish, Sepia officinalis: effects on growth and lipid composition, Aquaculture Nutrution, 16: 262-275.
doi: 10.1111/j.1365-2095.2009.00661.x

Fluckinger, M., Jackson, G.D., Nichols, P., Vir-tue, P., Daw, A., Wotherspoon, S., (2008). An experimental study of the effect of diet on the fatty acid profiles of the European cuttlefish (Sepia officinalis), Marine Biolo-gy, 154: 363-372.
doi: 10.1007/s00227-008-0932-0

Forsythe, J.W., DeRusha, R., Hanlon, R., (1994). Growth, reproduction and life span of Sepia officinalis (Cephalopoda: Mollusca) cultured through seven consecutive generations, Journal of Zoology, 233: 175-192.
doi: 10.1111/j.1469-7998.1994.tb08582.x

Forsythe, J.W., Hanlon, R.T., DeRusha, R.H., (1991). Pilot large-scale culture of sepia in biomedical research. In: Boucaud-Camou, E. (Ed.), The cuttlefish. Centre de publications de l’Université de Caen, pp. 313-323.

Forsythe, J.W., Van Heukelem, W.F., (1987). Growth. In: Boyle, P.R. (Ed.), Cephalopod Life Cycles, vol. 2. Academic Press, Lon-don, pp. 351-365.

García, B.G., Giménez, F.A., (2002). Influence of diet on ongrowing and nutrient utilization in the common octopus (Octopus vulgaris), Aquaculture, 211: 171-182.
doi: 10.1016/S0044-8486(01)00788-8

García García, B., Cerezo-Valverde, J., (2006). Optimal proportions of crabs and fish in diet for common octopus (Octopus vulgaris) ongrowing. Aquaculture, 253:502–511.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2005.04.055

Ha, B., (1982). Studies of the lipid of aquatic products (Part 4): on yhe flesh lipid compo-sition of cephalopods, Bulletin of Korean Fisheris Society, 15: 59-73.

Hamazaki, H., Fukunaga, K., Yoshida, Y., Maruyama, K., (1991). Effects of marine microalgae Nannochloropsis sp. On survival and growth on rearing pelagic paralarvae of Octopus vulgaris, and results of mass culture in the tank of 20 metric tons, Saibai-giken, 19: 75-84.

Hanlon, R.T., Yang, W.T., Turk, R.E., Lee, P., Hixoc, R.I., (1989). Laboratory culture and estimated life sym of the Eastern Atlantic: squid biigufoi-besi (Mollusca: Cephalopo-da), Aquaculture and Fisheries Manage-ment, 20: 15-33.

Hochachka, P.W., Moon, T.W., Mustafa, T., Sto-rey, K.B., (1975). Metabolic sources of power for mantle muscle of a fast swimming squid, Comperative Biochemistry and Phys-iology, 52B: 151–158.

Iglesias, J., Sánchez, F. J., Otero, J. J., Moxica, C., (2000). Culture of octopus: present, knowledge, problems and perspectives, Ca-hiers Options Méditerranéennes, 47: 313-321.

Iglesias, J., Sánchez, F.J., Bersano, J.G.F., Car-rasco, J.F., Dhont, J., Fuentes, L., Linares, F., Muñoz, J.L., Okumura, S., Roo, J., van der Meeren, T., Vidal, E.A.G., Villanueva, R., (2004). Rearing of Octopus vulgaris par-alarvae: present status, bottlenecks and trends, Aquaculture, 266(1-4): 1-15.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2007.02.019

Iwasaki, M., Harada, R., (1985). Proximate and amino acid composition of the roe and mus-cle of selected marine species. Journal of Food Science, 50: 1585-1587.
doi: 10.1111/j.1365-2621.1985.tb10539.x

Koueta, N., Boucaud-Camou, E., Noel, B., (2002). Effects of enriched natural diet on survival and growth of juvenile cuttlefish Sepia officinalis L., Aquaculture, 203: 293-310.
doi: 10.1016/S0044-8486(01)00640-8

Lee, P., (1994). Nutrition of cephalopods: fuel-ling the system. Marine and Freshwater Be-havioral Physiology, 25: 35-51.
doi: 10.1080/10236249409378906

Lee, P., Forsythe, J., DiMarco, F., DeRusha, R., Hanlon, R., (1991). Initial palatability and growth trials on pelleted diets for cephalo-pods, Bulletin of Marine Science, 49: 362-372.

Lindstedt, K.J., (1971). Chemical control of feed-ing behavior, Comperative Biochernistry and Physiology, A39: 553-581.
doi: 10.1016/0300-9629(71)90319-7

Mangold, K., (1983). Food, feeding and growth in cephalopods, Memoirs of the National Museum Victoria, 44: 81-93.

Messenger, J.B., (1977). Prey-capture and learn-ing in the cuttlefish Sepia, Symposia of the Zoological Society of London, 38: 347-376.

Navarro, J.C., Villanueva, R., (2000). Lipid and fatty acid composition of early stages of cephalopods: an approach to their lipid re-quirements, Aquaculture, 183: 161-177.
doi: 10.1016/S0044-8486(99)00290-2

O_Dor, R.K., Mangold, K., Boucher-Rodoni, R., Wells, M.J., Wells, J., (1984). Nutrient ab-sorption, storage and remobilizaion in Octo-pus vulgaris, Marine Behavioral Physiology, 11: 239-258.

Okutani, T., (1990). Squids, cuttlefish and Octo-puses, Marine Behavioral Physiology, 18: 1-17.
doi: 10.1080/10236249009378778

Pascual, E., (1978). Crecimiento y alimentacion de tres generaciones de Sepia officinalis en cultivo, Investigación Pesquera, 42: 421-442.

Perrin, A., Le Bihan, E., Koueta, N., (2004). Ex-perimental study of enriched frozen diet on digestive enzymes and growth of juvenile cuttlefish Sepia officinalis L. (Mollusca Cephalopoda), Journal of Experimental Ma-rine Biology and Ecology 311: 267-285.
doi: 10.1016/j.jembe.2004.05.012

Petza,D., Katsanevakis, S., Lykouri, N., Spiliotis, V., Verriopoulos, G., (2011). Investigation of the potential effect of diet, body mass and maturity on growth and feed performance of common octopus Octopus vulgaris: an in-formation theory approach, Aquaculture Nutrition, 17(2): e348-e361.
doi: 10.1111/j.1365-2095.2010.00769.x

Quintana, D., Domingues, P., García, S., (2008). Effects of two artificial wet diets agglutinat-ed with gelatin on feed and growth perfor-mance of common octopus (Octopus vulgar-is) sub-adults, Aquaculture, 280: 161-164.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2008.04.017

Richard, A., (1971). Contribuition ál_etude ex-perimentale de la croissance et de la matura-tion sexuelle de Sepia officinalis L. (Mol-lusque, Cephalopode), p. 264. The`se de 3e`me cycle, Universitede Lille, Lille, pp.1-264.

Richard, A., (1975). Corre´lation biologique chez la seiche (Sepia officinalis L., Mollusque Céphalopode): relations entre tempe´rature, croissance, durée de vie et taille maximale, Haliotis, 5: 186-195.

Rodríguez, C., Carrasco, J.F., Arronte, J.C., Rodríguez, M., (2006). Common octopus (Octopus vulgaris Cuvier, 1797) juvenile ongrowing in floating cages, Aquaculture, 254: 293-300.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2005.10.053

Rosas, C., Tut, J., Baeza, J., Sánchez, A., Sosa, V., Pascual, C., Arena, L., Domingues, P.M., Cuzon, G., (2008). Effect of type of binder on growth, digestibility, and energetic balance of Octopus maya, Aquaculture, 275: 291-297.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2008.01.015

Rosas, C., Sánchez, A., Pascual, C., Aguila, J., Maldonado, T., Domingues, P., (2011). Ef-fects of two dietary protein levels on energy balance and digestive capacity of Octopus maya, Aquaculture International, 19: 165-180.
doi: 10.1007/s10499-010-9350-7

Shchepkin, V.Y., Shulman, G.Y., Morozova, A.L., (1981). Chemical composition of tis-sues of the squid Sthenoteuthis ovalaniensis (Lesson) from the Red Sea and Indian Ocean, Hydrobiology Journal, (USSR), 17: 54-58.

Sidwell, V.D., (1981). Chemical and Nutritional Composition of Finfihes, Whales, Crusta-ceans, Mollusks and thetir Products. NOAA Technical Memorandum NMFSF/SEC-11, U.S. Department of Commerce.

Sinanoglou, V.J., Miniadis-Meimaroglou, S., (2000). Phospholipids in mediterranean cephalopods, Journal of Bioscience, 55: 245-255.

Sugiyama, M., Kousu, S., Hanabe, M., Okuda, Y., (1989). Utilization of squid (Ika No Ri-yo). Oxonian Press Pvt. Ltd., New Delhi, pp. 251.

Sykes, A.V., Almansa, E., Lorenzo, A., Andrade, J.P., (2009). Lipid characterization of both wild and cultured eggs of cuttlefish (Sepia officinalis L.) throughout the embryonic de-velopment, Aquaculture Nutrution, 15: 38-53.
doi: 10.1111/j.1365-2095.2008.00566.x

Sykes, A.V., Domingues, P.M., Correia, M., An-drade, J.P., (2006). Cuttlefish culture—state of the art and future trends. Vie et Milieu, 56 (2): 129–137.

Şen, H., (2007). Food preference of Eledone moschata Lamarck, 1799 (Cephalopoda: Oc-topodidae) in captive conditions, Interna-tional Journal of Natural and Engineering Sciences, 1(2): 29-31.

Şen, H., (2009). Kontrollü koşullarda sübye (Se-pia officinalis L.)’nin yumurtlaması, yumur-taların gelişimi ve inkübasyonu, Journal of FisheriesSciences.com, 3(3): 169-180.

Van Heukelem, W.F., (1976). Laboratory maintenance, breeding, rearing and biomed-ical research potential if the Yucatan octo-pus Octopus maya, Journal of Laboratory Animal Science, 27: 852-859.

Van-Heukelem, W.F., (1977). Laboratory maintenance, breeding, rearing and biomed-ical research potantial of the Yucatan octo-pus (Octopus maya), Laboratory Animal Science, 27: 852-859.

Vaz-Pires, P., Seixas, P., Barbosa, A., (2004). Aquaculture potential of the common octo-pus (Octopus vulgaris. Cuvier, 1797): a re-view, Aquaculture, 238: 221–238.
doi: 10.1016/j.aquaculture.2004.05.018

Zama, K., (1963). Studies on the phospholids of aquatic animals, Memoirs of the Faculty of the Fisheries Hokkaido University, 11: 1-73.447