- (2009) Volume 3, Issue 2
Sevil Demirci*, Aydin Demirci
Mustafa Kemal Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Iskenderun- Hatay
In this study, data on fisheries along River Asi with important water reserve together with its tributaries are included. For this purpose, species caught in the area, fishing gear used, catching methods and fisherman profiles were determinate. Records of Hatay Agriculture Ministry Department were used for catch amount estimated. Fisherman profiles are defined by face to face talks in different area of the River. Fishing gears used in the region were illustrated according to catalogues of FAO standards. Catch species groups such as Catfish (Clarias lazera), family of Cyprinidae (Cyprinus carpio, Capoeta capoeta, Capoeta trutta, Capoeta damascina, Capoeta barroisi) and Eel fish (Anguilla anguilla) are frequently caught in the basin. Fishing is carried out with set nets, fyke nets, seine nets, various types of fishing lines and local traps. Most of the people, who were fishing activity in the River, haven’t license of amateur or professional fisherman while the River has provided important income for the people. These fishing activities in River Asi were determinated artisanal fishing.
River Asi, Artisanal Fisheries, Stream Fishing
Akarsu ve göller Türkiye’nin su ürünleri yönetimi açisindan denizlerden sonra önemli kaynaklarini olusturmaktadir. Nehirlerinde içinde bulundugu tüm dogal iç su kaynaklarindan elde edilen balik üretimi, 2007 yilinda yaklasik 43 bin ton olarak belirlenmistir. Toplam su ürünleri üretiminin % 5.6’si iç sulardan karsilanmaktadir. Bu üretimde önceki yila oranla % 1.7 azalma görülmüstür (Anonim, 2008). Dolayisiyla, nehirlerin balikçilik yapisinin belirlenerek, mevcut üretim potansiyellerinin tespiti hem avcilik hem de ekosisteme etkileri yönünden oldukça önemlidir. Asi Nehri (Orontes), Lübnan Beka’da, Baalbek esiginde dogar, kuzeye yönelerek Suriye’ye girer. Türkiye’de Amik çöküntüsüne ulasarak, batiya döner. Burç deresi ile Karasu’yu aldiktan sonra Antakya’dan geçerek güneybatiya yönelir ve Samandag’in güneyinde Akdeniz’e dökülür. Toplam uzunlugu 380km olan Asi Nehri’nin il sinirlari içindeki uzunlugu 94km dolayindadir (Yalçin Özdilek, 1999; Tasdemir ve Göksu, 2001). Kaynagi bataklik olan Asi Nehri’nin 40 kilometresi Lübnan, 159 kilometresi Suriye, 88 kilometresi Türkiye siniri içinde yer almaktadir (Anonim, 2007). Asi havzasinin yillik 2.8 milyar metreküp olan su potansiyelinin 0.3 milyar metreküpü Lübnan’dan, 1.2 milyar metreküpü Suriye’den, 1.3 milyar metreküpü ise Türkiye’den gelmektedir.
Asi Nehri’nin su ürünleri çesitliligi oldukça fazladir. Bu nehir sisteminde Cyprinidae, Clariidae, Poecilidae, Cyprinodontidae, Cobitidae ve Mugilidae familyasina ait türler bulunmaktadir. Clarias lazera (Karabalik), Cyprinus carpio (Sazan), Capoeta capoeta (Siraz Baligi), Capoeta trutta (Çepiç), Capoeta damascina, Capoeta barroisi (Zerzuri), Anguilla anguilla (Yilan baligi) bölgede en fazla avlanan türler arasindadir.
Ayrica, Asi Nehir havzasina dökülen 11 dereden (Büyükoba, Ceylandere, Seldiren, Büyükkaraçay, Küçükkaraçay, Hani çayi, Kavasli, Sancili, Yildirim, Tahtaköprü, Bakras), Orthrias tigris (Çöpçü Baligi), Garra rufa (Vantuzlu Balik), Alburnus orontis (Anadolu Inci Baligi), Barbus luteus (Bizir) gibi türlerde avlanmistir (Okur ve ark., 2004).
Bu çalismayla, balikçilik anlaminda herhangi bir veriye rastlanmayan Asi nehrinde, balikçi profili, balikçilik faaliyetleri ve kullanilan av araçlarinin teknik özellikleri belirlenmeye çalisilmistir.
Asi nehri havzasinin Türkiye sinirlari içerisindeki farkli bölgelerinde, Ocak 2007- Agustos 2007 tarihleri arasinda balikçilik faaliyetleri saptanmaya çalisilmistir (Sekil 1). Balikçi profilini belirlemek amaciyla, yüz yüze görüsmeler yapilarak balikçilikla ugrasan kisilerin, avlanma nedenleri (sportif amaçli veya mesleki olarak), mesleki ve ögrenim durumlari, kullandiklari farkli avlanma yöntemleri, hakkinda bilgi edinilmeye çalisilmistir. Balikçi görüsmelerinde Gölbasi, Tahtaköprü, Yarseli Baraji, Kavasli, Güzelburç, Büyükkaraçay, Küçükkaraçay, Afrin, Karasu ve Meydan Köy istasyonlari seçilmistir. Bu istasyonlar Sekil 1’de gösterilmektedir. Balikçilarin bilgi vermedeki çekincelerinden dolayi bir anket formu doldurulamamistir.
Sekil 1. Asi Nehir Havzasi ve Arastirma Istasyonlari
Figure 1. River A si Area and Stations of Reseearch
Av araçlarinin ölçümleri yerinde yapilarak veriler alinmistir. Teknik çizimler, FAO standartlarinda Microsoft Visio 2007 programiyla gösterilmeye çalisilmistir (Nedelec, 1975).
Avlanan türler ve miktarlari tahmin etmek için, balikçilar, balik saticilari ve Hatay Tarim Il Müdürlügü elemanlari ile görüsülmüstür.
Arastirma sonucunda avlanan türlerin önemli bir kismini Karabalik’in olusturdugu belirlenmistir. Bu türü sirasiyla, sazangiller ve Yilan Baligi izlemektedir. Yillik avlanan ürün miktarlarinda, sadece Karabalik ve Yilan Baligi kayit altina alinmistir. Bu miktarlar Tablo 1’de belirtilmektedir (Anonim, 2007). Bu arastirmada yapilan gözlemler sonucunda, tablodaki degerlerin gerçek degerlerden daha düsük oldugu düsünülmektedir.
Tablo 1. Bazi Türlerin Asi Nehri’nde Av Miktarlari (Anonim 2007)
Table 1. Certain Species Catch Amount in River Asi (Anonim 2007)
Arastirma esnasinda, görüsme yapilan 35 balikçi degerlendirmeye alinmistir. Bu bölgede balikçilikla ugrasan kisilerin büyük çogunlugunun su ürünleri avciligi için ticari veya amatör izin belgeleri bulunmaktadir. Asi nehrinde gelir elde etme amaçli balikçilik yapan kisileri asagida belirtildigi sekilde üçe ayirmak mümkündür. Ayrica Nehir’de amatör balikçilik faaliyetleri de söz konusudur
• Ikamet ettigi yerin yakininda pinter, uzatma agi veya sabit tuzakla avcilik yapanlar.
• Nehrin farkli bölgelerinde pinter ve uzatma agi kullanan, 2-3 kisilik ekip halinde çalisan profesyonel grup. Bu kisiler, yaklasik 3metre uzunlugunda olan alti düz biçimde kanoya benzer ahsap kayiklar kullanmaktadirlar. Ag malzemelerini ve kayiklarini araçla tasiyan bu kisiler, hem Asi Nehri’nin farkli bölgelerinde hem de yakin bölgedeki diger tatli su kaynaklarinda avcilik yapmaktadirlar.
• Nehrin denize döküldügü Meydan Köy’de serpme kullanan kisiler. Bu bölgede avcilik yasak olmasina ragmen denetimdeki zorluklardan dolayi bölgede ikamet eden 100’ün üstünde kisi tarafindan gelir amaçli avcilik yapmaktadirlar.
Asi Nehrinde pinter, yerel sabit tuzaklar, uzatma aglari, serpme ve oltalar ile balikçilik yapilmaktadir. Bu bölgede tek girisli, germeli, çiftli pinter kullanilmaktadir. Pinter 6-7 adet çembere sahip 2-3 hazneli naylon kapli demir materyalden olusmaktadir. Ag materyali, 12-18 mm göz genisliginde, Poliamid (PA) malzemeden yapilmaktadir. Nehir sisteminde kullanilan tüm pinterler ayni yerde yapilmakta olup Dörtyol ilçesinden temin edildigi belirlenmistir. Pinterler, Nehir ve kollarinin tamaminda kurulmaktadir ve nehre yemsiz olarak birakilmaktadir. Bu tipteki avcilik faaliyeti, Güzelburç, Afrin, Karasu, Demirköprü ve Meydanköy’de gelismistir. Özellikle Güzelburç bölgesinde fazla sayida pinter avciliginin gözlenmesinin nedeni olarak, nehir akintisinin az oldugu bölümler oldugu ve baliklarin göç yollari üzerinde bulundugu yargisina varilmistir. Pinterle, Cyprinidae familyasina ait türler, Karabalik ve Yilan Baligi avciligi yapildigi belirlenmistir. Pinterlere ait teknik plan Sekil 2’de sunulmaktadir.
Sekil 2. Asi Nehri’nde Kullanilan Pinterlerin Teknik Çizimi
Figure 2. Fyke Net Technical Plan in River Asi
Arastirmada, sayilari yillara ve mevsimlere göre farklilik göstermekle birlikte yaklasik 20 adet sabit tuzagin kuruldugu saptanmistir. Bu tuzaklar Nehir yatagina, su debisinin azaldigi dönemlerde tas, çit, kamis v.b. materyallerle baligi yönlendirecek sekilde kurulan setlerdir. Bu setlerin agiz kismina yerlestirilen ve bölgede davul ismi verilen kuzuluk benzeri av araçlari ile nehir içinde göç eden baliklar yakalanmaktadir. Bu setler projeyle yasal olarak kurulabilmesine ragmen, nehir üzerinde çok sayida izinsiz durumda kullanilan setler mevcuttur. Bu setler projeli ve izinli kuruldugunda balik göçlerine engel olmamak amaciyla nehir yataginin bir bölümünün açik kalmasi saglanmaktadir. Daha fazla ürün elde etme çabasinda olan avcilar ise, izin almaksizin nehir yataginin tamamina av aracini kurabilmektedir. Bölgede Hatay Tarim Il Müdürlügü tarafindan projelendirilmis sadece iki adet set tuzaklar bulunmaktadir. Sabit tuzaklar, Büyükkaraçay, Küçükkaraçay, Demirköprü, Tavla ve sehir merkezinin sig bölümlerinde kurulmaktadir. Bu böl-gelerde sabit tuzaklara rastlanma nedeni olarak, yazin su miktarinin azalmasiyla nehir tabanini olusturan çakil ve taslarin tuzak yapiminda kullanilmasi, kisinda sularin havzaya dolmasiyla gelen baliklarin davul bölümüne toplanarak avlanmasi gösterilebilir. Davul olarak adlandirilan bölümde demir veya ahsap materyal kullanilmaktadir. En fazla Yilan Baligi, Karabalik ve Sazan türlerinin avciligi yapilmaktadir. Bu tuzaklara ait sematik çizim Sekil 3’de verilmektedir.
Sekil 3. Yerel Sabit Tuzak Sematik Çizimi
Figure 3. Schematic drawing of Fixed Trab
Bölgede uzatma aglari olarak tek kat iplik (monoflament) sade ag kullanilmaktadir. Ag materyali 28-40 mm’lik Poliamid (PA) malzemeden yapilmistir. Aglar donatilmis olarak alinmaktadir. Bu tip av araçlari, Yarseli Baraj gölü, Kirikhan Gölbasi gölü ve nehrin derin oldugu Samandag (Meydan Köy), Karasu, Afrin bölgelerinde yogun olarak kullanilmaktadir. Cyprinidae üyeleri, Karabalik yogun olarak avlanan türler arasindadir. Bu aglara ait örnek plan Sekil 4’de sunulmaktadir.
Sekil 4. Asi Nehri Havzasindaki Uzatma Aglari
Figure 4. Gillnet in River Asi Region
Nehirde, avlanma materyali olarak siklikla kullanilan serpme, el örmesi olarak PA malzemeden göz arttirma yöntemi ile yapilmaktadir. Bu serpmelerde digerlerinden farkli olarak yaprak kursun kullanilmaktadir. Nehrin denize döküldügü bölgelerinde her tür avciligin yasak olmasina karsin Samandag (Meydan köy)’da yogun olarak kullanilmaktadir. Mugilidae üyeleri ve Levrek avlanan tür gruplarini olusturmaktadir. Bu av aracinin teknik özellikleri Sekil 5’te gösterilmektedir.
Sekil 5. Elde Islenen Serpme Plani
Figure 5. Plan of Hand Made Cast Net
Bölgede diger bir avcilik yöntemi olarak olta balikçiliginin eglence amaçli da olsa uygulandigi da gözlenmistir. Bu tip avcilikta 2-3 igneli çapari kullanilmaktadir. Bu yöntemle Yilan Baligi ve Karabalik avciligi yapildigi belirlenmistir.
Asi Nehrindeki balikçilik faaliyetleri geleneksel ve tecrübeye dayali olarak devam etmektedir. Bu gelisim süreci, balikçilik yönetimi açisindan bazi olumsuzluklarida beraberinde getirebilecektir. Fakat günümüzde Nehirdeki en büyük sorun, yaz mevsiminde yasanan su kitligi ve asiri avciliktir.
