Journal of FisheriesSciences.com

Key words

Peppered cory, Corydoras paleatus, egg development, larvae development.

Giri?

Ülkemizde “çöpçü bal?klar?” ad? ile adland?r?lan Corydoras türleri sürekli akvaryum taban?nda dola?malar? ve dibe çöken yemleri yemeleri, akvaryumlar?n taban?n? hareketlendirerek dibe çöken art?klar? filtrenin çekebilece?i ?ekilde kald?rarak akvaryumlar?n temiz kalmas?na yard?mc? olmalar? nedeniyle hemen hemen tüm tatl?su akvaryumlar?nda bulundurulmaktad?r (Alasya, 2000).

Çöpçü bal?klar?, Güney Amerika’daki çok çe?itli nehirlerde yasar ve özellikle Amazon Nehri’nin kollar?nda, yumu?ak zemine sahip, s?? sularda bulunurlar. Bu nedenle de nötr’e yak?n ve yumu?ak veya az sert (7.2-32.5 mg/lt CaCO3) sular? tercih ederler (Reis, 1996; Ertan, 2003). Ait oldu?u Siluriformes (yay?ngiller) tak?m? türlerinden, vücut üzerinde adeta kenetlenmi? olan iki k?k?rdak plak dizisinin varl??? ile ay?rt edilebilmektedir. Bu plaklar kiremit gibi dizilmi?tir. S?? fakat çok çe?itli karakterdeki sularda ya?ar, saatte 1-45 kez su yüzeyine ç?karak hava yutarlar. Bu özelliklerinden dolay? oksijeni çok az olan sularda da yasayabilirler. A??zlar? ile ald?klar? havay? ba??rsaklar? ile s?k??t?rarak son ba??rsak ile gaz al??veri?i yapar. Bu özelli?i ile bulunduklar? su kurusa bile, bir müddet ya?am?n? sürdürebilir. Bu durumda gö?üs yüzgeçlerinin sert ???nlar?n? ayak gibi kullanarak yak?ndaki bir su kayna??na kadar yürüyebildikleri belirtilmektedir (Axelrod ve Burgess, 1986; ?ahin, 1999).

Tan?mlanm?? Corydoras türleri aras?nda en küçükleri 2.5 cm’lik boylar?yla C.pygmaeus ve C.hastatus’tur. En büyük Corydoras ise 10 cm boyundaki C.barbatustur. Daha çok tan?nan ve beslenen C.aeneus ve C.paleatus türlerinin boyu ise 7 cm kadard?r (Ertan, 2003).

Ortalama boy uzunlu?u 6,5-7,0 cm kadar olan Corydoras paleatus türünün vatan? Uruguay, Güney Brezilya ve Kuzey Arjantin’in çamurlu s?? sular?d?r. Vücut uzun, s?rt? kambur ve karn? düzdür. Gözler küçük olup üst çenede iki çift b?y?klar? vard?r. Vücudun yanlardaki k?k?rdak plakas?nda üst s?rada 22-24, alt s?rada 20-22 k?k?rdak pul vard?r. Kuyruk yüzgeci asimetrik (üst lop biraz daha büyük) geli?mi?tir. S?rt?n esas rengi zeytin kahvesi ya da ye?il, alt k?s?m sar?ms? beyaz, vücut yanlar? sar?ms? ye?il, metalik parlakl?kta yer yer iri siyah?ms? lekeler vard?r. Bu lekeler aras?nda çok say?da siyah noktalar vard?r. Noktalar kuyruk yüzgecinde iki tane yay gibi s?ra te?kil ederler. S?rt ve kar?n yüzgeçleri üzerinde koyu benekler bulunur. Albino varyeteleri de üretilmi?tir. Erkekler, di?ilere oranla daha küçük ve ince yap?l?d?r (?ahin, 1999; Alpbaz, 2000; Anonim, 2005).

Ortalama ya?am süreleri 7 y?l olan çöpçü bal?klar?nda erginle?me, erkeklerde 6 ay, di?ilerde 1 y?l sürer. Yavru ve genç Corydoras türlerinde cinsiyet ayr?m? zordur. Ancak, yeti?kin bal?klar?n cinsiyetini anlamak mümkündür (Reis, 1996; ?ahin, 1999; Alasya, 2000; Ertan, 2003).

Do?ada çöpçü bal?klar?nda üreme suyun fiziksel ve kimyasal özelliklerinin de?i?ti?i ya?mur mevsiminde gerçekle?ir. Üreme gerçek anlamda T-pozisyonuna gelindi?inde ba?lar. Bu pozisyonda bal?klar birbirlerine dik aç?yla dururlar ve di?inin ba?? erke?in karn?na dönüktür. Erkek kendi vücudunu, gö?üs yüzgeçleriyle di?inin vücudunu kavrayacak ?ekilde çevirir. Bu pozisyon, ayn? anda sperm sal?n?m?n? ve 1-10 aras? yumurtan?n dökülmesini sa?lar (Kohda ve ark., 1995; ?ahin, 1999; Alasya, 2000; Ertan, 2003). Yumurtalar?n döllenmesi ile ilgili farkl? fikirler ileriye sürülmektedir. Ertan, (2003), Alt?nköprü (1985) ve Alasya (2000)’ ya göre di?i, T- pozisyonu durumunda erke?in genital aç?kl???na a?z?n? dayayarak erkekten spermi al?r ve a?z?nda depolar. Sonra erkekten ayr?larak yumurtalar? yap??t?raca?? yere gider ve yumurtalar? yap??t?rd?ktan sonra a?z?nda depolad??? spermi yumurtalar?n üzerine püskürterek yumurtalar?n döllenmesini sa?lar. Geldiay (1985)’?n bildirdi?ine göre, erkek bal?k akvaryum cam? üzerinde temizledi?i bir bölgeye erkek spermlerini b?rak?r ve di?i bu bölgeye yumurtalar?n? yap??t?rarak yumurtalar?n döllenmesi sa?lan?r. Kohda ve arkada?lar? (1995)’ na göre, di?i bal?k T-pozisyonu durumunda erke?in genital aç?kl???na a?z?n? dayar ve erkekten spermi içer ve h?zla ba??rsaklar? yoluyla anal aç?kl?ktan yumurta cebindeki yumurtalara ula?t?rarak yumurtalar?n döllenmesini sa?lar. Her durumda da yumurtlaman?n partiler halinde oldu?u, k?sa bir süre sonra bu hareketlerin tekrar edildi?i ve her defas?nda bir grup yumurtan?n yap??t?r?ld??? belirtilmektedir. Bu sürecin, di?i tüm yumurtalar? yap??t?rana kadar devam etti?i ve yumurta say?s?n?n türlere göre de?i?mekle birlikte, bazen 250’yi bulabildi?i ve yumurtalar?n tamamen dökülmesi birkaç gün sürebilece?i belirtilmektedir. Yumurtalar, küresel ?ekilli olup ilk b?rak?ld?klar?nda renkleri parlakt?r ve geli?tikçe karar?rlar. Çaplar? 2 mm kadard?r. Çevre faktörlerine ba?l? olmakla birlikte larvalar, 23-24°C de ortalama 5-8 gün içinde yumurtadan ç?kar ve 3-4 gün kendi yumurta keseleri ile beslenirler (?ahin, 1999; Alasya, 2000; Ertan, 2003).

Çöpçü bal???, akvaryum ortam?na kolay uyum sa?lamas?, üretiminin problemsiz ve türe kar?? olan talebin fazla olmas? gibi faktörler nedeniyle önem arz etmektedir.

Bu çal??mada, gerek akvaryumlar?n temiz kalmas?na yard?mc? olmalar? gerekse, biyolojik özellikleri ile ilgi çekmesi nedeniyle akvaryumlar?n olmazsa olmaz? olarak tan?mlanan çöpçü bal?klar?ndan C.paleatus türünün akvaryum ko?ullar?nda tam kontrollü üretimlerini sa?lamak amac?yla üreme ve larval geli?iminin incelenmesi amaçlanm??t?r.

Materyal ve Method

Anaç bal?k ve akvaryum materyali

?ubat 2004 tarihinde akvaryumcudan ortalama 2.0715 ±0.05098 cm büyüklü?ündeki 20 adet yavru bal?k al?narak Ondokuz May?s Üniversitesi Sinop Su Ürünleri Fakültesi Akvaryum Bal?klar? Yeti?tiricilik Ünitesinde haz?rlanan 35×25×20 cm boyutlar?ndaki akvaryum içerisinde cinsi olgunlu?a ula??ncaya kadar yeti?tirilmi? ve bu bal?klar anaç olarak kullan?lm??t?r.

Anaç bal?klar?n stoklanmas? için 2 adet, yumurtlama akvaryumu olarak toplam 4 adet, larval geli?im ve yavru geli?iminin incelenmesi için 1 adet olmak üzere camdan yap?lm?? toplam 7 akvaryum kullan?lm??t?r. Yumurtlama akvaryumlar?n?n içerisine bal?klar?n yumurtalar?n? b?rakmalar? için salyangoz kabu?u ve java yosunu yerle?tirilmi?tir. Akvaryumlarda havaland?rma, bir hava motoruna ba?lanan hava ta?lar? ile sa?lanm??, s?cakl??? 22-24°C sabit tutacak ayarl? ?s?t?c?lar kullan?lm??t?r.

Yem materyali

Anaç bal?klar, cinsi olgunlu?a ula??ncaya kadar sabah ve ak?am olmak üzere günde iki kez yemlenmi?tir. Sabah, granül yem ile, ak?am ise Daphnia sp. ile, yumurtlama dönemlerinde sadece canl? yem ile sabah ve ak?am olmak üzere günde 2 kez yemlenmi?tir. Yumurtadan ç?km?? ilk 7 günde, sabah bir yumurta sar?s?, bir damlal?k vas?tas?yla verilmi? ve ak?am, Artemia salina nauplii verilerek günde 2 defa yemlenmi?tir. 7. günden sonra yumurta sar?s? kesilerek Artemia salina nauplii, sabah ve ak?am olmak üzere günde iki kez yemlenmi?tir.

Method

Denemede, kondüsyon kazand?rmak amac?yla di?i ve erkek bal?klar birbirinden ayr?lm?? ve bir hafta süre canl? yem ile beslenmi?tir. Yumurtlamaya haz?r di?i ve erkek bal?klar rastgele seçilerek yumurtlatma akvaryumlar?na al?nm??t?r. Yumurtlama akvaryumlar?na al?nd?ktan sonra ve yumurtlama zaman?nda da günde iki kez canl? yem (Daphnia sp.) verilmi?tir. Anaçlar?n yumurtlamas?n? te?vik için Fuller (1996)’in belirtti?i üzere, do?adaki ya?mur mevsimini taklit amac? ile, akvaryum içerisine yerle?tirilen derece üzerinde okunan su ?s?s? de?eri, 4-5°C dü?ünceye kadar akvaryum üzerinden azar azar su ilavesi yap?larak akvaryum suyu de?i?tirilmi?tir. Bu uygulamay? takiben, yumurtlayan anaçlar?n, her partide b?rakt?klar? yumurtalar akvaryum cam? üzerinde i?aretlenerek yap??t?r?l?? zamanlar? kaydedilmi? ve anaçlar yumurtlama sonunda akvaryumdan uzakla?t?r?larak yumurtalar ç?plak gözle say?lm?? ve daha sonra embriyonik geli?meleri incelenmi?tir. Anaçlar?n üreme davran??lar? PENTAX Optio S40 model kamera ile görüntülenerek resimleri çekilmi?tir. Embriyonik geli?menin incelenmesi için, belirli zaman aral?klar?yla al?nan 15 adet yumurtan?n mikroskopta (4×10) çap ölçümleri yap?lm??, yumurta ve larvalar?n foto?raflar?, N?KON SMZ-2T stereo mikroskobuna ataçl? Nikon FX-35 DX model mikrofotografi cihaz? ile de?i?ik tonlarda ???kland?rma yap?larak çekilmi?tir. Yumurtalar?n aç?l?m? esnas?nda yumurtadan yeni ç?kan 15 adet larva bir pipet yard?m?yla al?narak besin kesesi ve boy ölçümleri binoküler mikroskop alt?nda (4×10) ölçülmü?tür. Bunu takiben, yavrular?n 30 gün süreyle ve 24 saat ara ile boy ölçümleri yap?larak foto?raflar? çekilmi? ve morfolojik de?i?imleri incelenmi?tir. Ayr?ca anaçlar?n yumurtlama periyotlar? ve yumurtalar?n inkübasyon sürelerinin hesaplanmas? için yumurtlama akvaryumlar?n?n her birine, 1 erkek ve 1 di?i olacak ?ekilde yerle?tirilen 3 çiftin birbirini takip eden 10 yumurtlama dönemi incelenerek yumurtlama periyotlar?, her defas?nda b?rakt?klar? yumurta say?lar? (yumurta parti büyüklü?ü), döllenen yumurtalar ile yavrular?n ç?k?? oranlar? ve inkübasyon süreleri saptanm??t?r.

Bulgular ve Tart??ma

Anaçlara ait bulgular

Cinsi olgunlu?a ula?ma süresince bal?klarda e?eylerin saptanabilmesi için yap?lan gözlemlerde, ayn? anda al?nan ve hemen hemen ayn? büyüklükte olan bal?klarda cinsiyetler aras?ndaki büyüme farkl?l?klar? gözlenmi?tir. Erkeklerin di?ilere nazaran daha küçük boyda ve daha ince yap?da oldu?u, di?ilerin ise daha dolgun yap?da ve daha yuvarlak hatl? oldu?u gözlenmi?tir. Ayn? zamanda erkeklerin s?rt ve gö?üs yüzgeçlerinin daha sivri oldu?u, di?ilerin ise daha yuvarlak hatl? oldu?u görülmü? ve anaç bal?klar?n tümü ba?ar?l? bir ?ekilde yumurtlam??t?r. Yumurtlama döneminde di?ilerin kar?n k?sm?n?n ?i?ti?i ve pembemsi bir renk ald???, bal??a yukardan bak?ld???nda di?inin gö?üs yüzgeci gerisinin oldukça geni?ledi?i, ayn? zamanda kar?n yüzgeci taban?n?n da k?rm?z?la?t??? görülmü?, bu dönemde hem di?ilerin hem de erkeklerin renklerinin daha parlak oldu?u gözlenmi?tir.

Di?iler minimum 5.5 cm, maximum 6 cm, ortalama 5.625 ±0.125 cm total boya ula?t?klar?nda, erkek bal?klar ise minimum 4,5 cm, maximum 5 cm, ortalama 4.875 ±0.125 cm total boya ula?t?klar?nda ilk defa üreme davran??? sergilemi?lerdir. Yumurta b?rak?lmas?ndan sonra yap?lan tart?mda, di?ilerin minimum 3.637 gr, maximum 3.825 gr ortalama olarak 3.727 ±0.042 gr a??rl???nda olduklar?, erkeklerin ise minimum 1.826, maximum 2.120 ortalama 2.022 ±0.068 gr a??rl???nda olduklar? tespit edilmi?tir.

Üreme davran??lar?na ait bulgular

Di?ilerin, üreme zaman?nda akvaryumda h?zl? bir ?ekilde sa?a sola yatay olarak ve akvaryum cam?nda yukar? a?a?? dikey bir ?ekilde hareket etti?i, ara s?ra yüzmeyi b?rak?p birkaç saniye sonra tekrar yüzmeye ba?lad??? gözlenmi?tir. Bu aktif hareketlerle birlikte di?i ayn? zamanda a??z ve b?y?klar? ile ço?unlukla akvaryum cam?n?, bazen de salyangoz kabu?u üzerini ya da java yosunu üzerini temizledi?i görülmü?tür. Di?i bal???n bu h?zl? hareketlerinin k?sa bir süre sonra erkek taraf?ndan fark edilmesiyle erkek bal?k di?inin yan?na gelmi?tir. Erkek bal?k, akvaryum cam?nda bir müddet di?i ile beraber a?a?? yukar?, sa?a sola hareketlerle yumurtlama yeri temizli?ine kat?lm??t?r. Di?i ile bir müddet akvaryum cam?n? temizleyen erkek bal?k, daha sonra di?iyi kovalamaya ba?lad??? ve di?inin biraz üst k?sm?nda yüzerek b?y?klar?yla di?inin kafas?na dokunurken hafif kavisli bir hal ald???, kar?n k?sm?n? di?inin a??z k?sm?na getirmeye çal??t??? ayn? anda da titreme hareketleri yapt??? gözlenmi?tir. Yüzme, bir süre bu ?ekilde devam etmi? ve sonras?nda di?inin, a?z?n?, erke?in genital aç?kl???na dayayarak b?y?klar? ile erkek bal???n pektoral yüzgecini s?k?ca kavrad??? gözlenmi?tir. Bu esnada di?inin de hafif titreme hareketleri yapt??? ve ayn? anda da kar?n yüzgeçlerini birle?tirdi?i ve yumurta cebini olu?turdu?u görülmü?tür (?ekil 1). Bu pozisyonda bal?klar?n birbirine T ?eklinde tutunduklar?, erke?in hafif bir ?ekilde k?vr?larak kavisli bir hal ald??? ve di?i ayr?lana kadar titreme hareketlerini devam ettirdi?i tespit edilmi?tir (?ekil 2). Bundan sonra, di?inin erkekten ayr?larak birkaç saniye yana yat?k bir ?ekilde kald??? ve daha sonra h?zla erke?in yan?ndan uzakla?arak yumurtalar?n? yap??t?rmak için bir yer arad??? gözlenmi?tir. Di?i yumurtalar?n? b?rakmak için ço?unlukla önceden temizledi?i yüzeyi seçmi? ancak zaman zaman da yumurtlama akvaryumuna önceden yerle?tirilmi? olan java yosunu üzerine de b?rakt??? gözlenmi?tir (?ekil 3). Yumurtalar? yap??t?r?rken, erkek bal?k di?inin yan?nda de?ildir ve yumurtalar?n yap??t?r?lmas? ya da yer seçiminde herhangi bir fiziksel aktivite göstermemi?tir. Erkek bal?k, bir süre sonra tekrar di?iyi kovalamaya ba?lam??t?r. Yumurtalar?n? yap??t?ran di?inin tekrar erkek bal?k ile T- pozisyonu durumuna geçti?i ve ayn? davran??lar? sergiledi?i gözlenmi?tir. Di?i, yumurtalar? yap??t?r?rken bir önceki partiyi nereye yap??t?rd? ise sonraki partiyi de önceki parti yumurtan?n yak?n?na yap??t?rm??t?r.

?ekil 1. T-pozisyonu (orijinal)
Figure 1: T- Position (original)

?ekil 2. Yumurta cebi (orijinal)
Figure 2: Egg pocket (original)

?ekil 3. Yumurtalar?n yap??t?r?l??? (orijinal)
Figure 3: Fixation of eggs (original)

Yumurta geli?imine ait bulgular

?nkübasyon süresinin hesaplanmas? için bir di?i (6 cm) ve bir erkek (5 cm) anac?n birbirini takip eden 10 yumurtlama döneminde, her bir partide b?rakt?klar? yumurtalar?n yap??t?r?l?? saatleri ve aç?l?? saatleri kaydedilmi? ve inkübasyon süresi 24 ±2°C ‘de minimum 96 saat, maximum 113 saat ve ortalama 102 saat olarak hesaplanm??t?r. Yumurtalar ilk b?rak?ld?klar?nda ortalama (n=15) 1.799 ±0.0214 mm çap?nda olup küresel ?ekillidir. Renkleri, aç?k sar?ms? beyaz ve parlakt?r (?ekil 4a). Tüm yumurtalar oldukça kuvvetli bir ?ekilde akvaryum cam?na veya bitkiler üzerineyap??m??t?r. Döllenmi? yumurtalar?n renklerinin, ikinci günden itibaren koyula?maya ba?lad??? ve yumurtalar?n hafif kahverengimsi bir hal ald??? (?ekil 4b) görülmü? ve takip eden üçüncü ve dördüncü günlerde çok daha koyu bir renk alm??t?r (?ekil 4c, ?ekil 4d). Aç?lmadan önce yumurta içerisinde embriyo hareketleri ç?plak gözle dahi gözlenebilmi?tir.

?ekil 4. Akvaryum cam? üzerinde C.paleatus yumurtalar? (orijinal),
Figure 4: Eggs of C. paleatus on aquar?um glass (original) a.1.gün, b. 2.gün, c. 3.gün, d. 4.gün

Yumurtalar?n yap??t?r?lmas? s?ras?nda tesadüfi olarak seçilen 3 parti yumurtan?n (15 adet) yap??t?r?l?? saatleri kaydedilmi? ve inkübasyon süresince belli zaman aral?klar? ile tespit edilmi? ölçümleri ?ekil 5’de belirtilmi?tir.

?ekil 5. Döllenmeden sonra zamana göre yumurta çap? geli?imi
Figure 5: Development of eggs diameter after fertilization

Yumurta parti büyüklü?ü ve b?rakma süresine ait bulgular

Bir yumurtlama döneminde 6 cm büyüklü?ündeki di?i ve 5 cm büyüklü?ündeki erkek bireyin ilk e?le?mesinden itibaren ba?layarak 24 kez T- pozisyonu durumuna geçmi? oldu?u di?i bal???n tek bir partide minimum 4 adet maximum 7 adet yumurta yap??t?rm?? oldu?u ve tek bir parti yumurtay? minimum 5 dakikada, maximum 11 dakikada yap??t?rd??? tespit edilmi?tir. Yumurtlaman?n partiler halinde ve yumurtlama aktivitelerinin 3.5- 4.5 saat kadar sürdü?ü tespit edilmi?tir (Tablo 1).

Tablo 1. Yumurta parti büyüklü?ü (yumurta say?s?) ve b?rakma süresi
Table 1: Egg clutch size ( egg number) and laying time

Yumurtlama dönemi içinde erkek bal?k 14. T- pozisyonundan sonra kovalamay? b?rakm?? ve akvaryum kö?esinde bir süre di?inin kur hareketlerine kat?lmam??t?r. 40-45 dakika sonra tekrar çiftle?meye kat?lm?? ve bundan sonra 10 kez daha T-pozisyonuna geçmi?tir. Üreme ba?lang?c?ndan 226 dakika sonras?nda, bir süre daha gözlenmesine ra?men erkek ve di?i bal?kta, e?le?me davran??lar?na ait herhangi bir aktivitenin gözlemlenmemesi yumurtlaman?n sona erdi?i ?eklinde yorumlanm??t?r.

Yumurtlama periyodu, yumurta verimi ve yumurta aç?l?? oranlar?na ait bulgular

Yumurtlama periyodu, yumurta verimi ve yumurta aç?l?? oranlar?n? saptamak amac? ile 3 çift anaç bal???n birbirini takip eden 10 yumurtlama dönemi aral?klar? incelenmi?, 5.5 cm di?i ve 4.5 cm erkek bal???n (Tablo 2), 5.5 cm di?i ve 5 cm erkek bal???n (Tablo 3) ve 5.5 cm di?i ve 5 cm erkek bal???n birbirini takip eden 10 yumurtlama dönemi aral?klar? (yumurtlama periyodu), yumurta say?lar?, ç?kan yavru say?lar? ve yumurtadan ç?k?? oranlar? (Tablo 4) tespit edilmi?tir. Buna göre Komando Çöpçü Bal??? (Corydoras paleatus) türü için yumurtlama periyodunun 20 ila 35 gün aras?nda oldu?u ve bir yumurtlama döneminde minimum 43 adet, maximum 168 adet, ortalama olarak ise 98 yumurta b?rakt?klar? tespit edilmi?tir. Yumurtalar?n aç?l?m oranlar? ise ortalama % 87.115 olarak tespit edilmi?tir.

Tablo 2. Yumurtlama periyodu, yumurta say?s?, yavru say?s? ve yumurtadan ç?k?? oranlar? (5.5 cm di?i ve 4.5 cm erkek)
Table 2: Ovulation period, egg number, larvae number and rate of hatched (5.5 cm female and 4.5 cm male)

Tablo 3. Yumurtlama periyodu, yumurta say?s?, yavru say?s? ve yumurtadan ç?k?? oranlar? (5.5 cm di?i ve 5 cm erkek)
Table 3: Ovulation period, egg number, larvae number and rate of hatched (5.5 cm female and 5 cm male)

Tablo 4. Yumurtlama periyodu, yumurta say?s?, yavru say?s? ve yumurtadan ç?k?? oranlar? (5.5 cm di?i ve 5 cm erkek)
Table 4: Ovulation period, egg number, larvae number and rate of hatched (5.5 cm female and 5 cm male)

Embriyonik geli?ime ait bulgular

Yumurtalar?n döllenmesi di?ide gerçekle?ti?inden ve di?i döllenen yumurtalar? bir süre yumurta cebinde ta??d?ktan sonra akvaryum cam?na ya da bitkiler üzerine yap??t?rd???ndan dolay? yumurtalar ancak b?rak?ld?ktan sonra gözlenebilmi?tir. Yumurtalar?n çe?itli materyaller üzerine yap??t?r?ld?klar? anda yumurtalar?n ?i?mi? oldu?u, vitellüs ile yumurta kabu?u aras?nda perivitellin bo?lu?unun olu?tu?u görülmü?tür (?ekil 6a).

?ekil 6. C. paleatus yumurtalar? embriyonik geli?im (orijinal)
Figure 6: The egg development of C. paleatus ( original)
a- ilk saat , b- 4. saat, c- 12.saat, d-32.saat, e- 42.saat, f- 47. saat, g- 65. saat, h- 65. saat, ?- 85.saat, i- 85. saat,
j-101.saat ve k-Yumurta aç?l??

Oküler mikroskop alt?nda (4×10) yap?lan gözlemlere göre, bölünmeler ilk saatten itibaren ba?lam?? ve yumurtalar?n b?rak?lmas?ndan dört saat sonra vitellüs çekilerek animal kutupta bölünmelerin yo?unla?t??? görülmü?tür (?ekil 6b). Dokuz saat sonra yumurtalar da vitellüs üzerinde blastomer hücrelerinin say?s?n?n yo?unla?t???, on iki saat sonra ise animal kutupta hücre ço?almalar?n?n artt??? daha belirgin hale gelerek dut ?eklinde bir yap? olu?turdu?u ve morula safhas?na geldikleri tespit edilmi?tir (?ekil 6c)

Döllenmeden sonraki yirmi dördüncü saatte ise animal kutupta ço?alan blastoderm hücrelerin vitellüs üzerinde yay?ld??? ve vitellüsü sarmaya devam ederek otuz ikinci saatte, vitellüs etraf?n? kal?n bir ku?ak ?eklinde sard??? ve böylelikle germ halkas?n?n olu?tu?u tespit edilmi?tir (?ekil 6d).

Döllenmeden k?rk iki saat sonra embriyonun olu?maya ba?lad???, kafa ve kuyruk k?sm?n?n olu?mu? oldu?u, ekdoderm ve endoderm yap?lar?n?n olu?mu? oldu?u vitellüs üzerinde pigmentle?menin ba?lad??? tespit edilmi?tir (?ekil 6e). K?rk yedi saat sonra embriyonun besin kesesi etraf?n? kaplad???, mezodermin olu?maya ba?lad???, k?rm?z? kan hücrelerinin olu?maya ba?lad??? görülmü? ayr?ca embriyonun ba? bölgesinin ?ekillenece?i k?s?mdan, vitellüs üzerinde, lateral kenar boyunca kuyruk bölgesine do?ru yay?lan kan ak??? gözlenmi?tir (?ekil 6f).

Geli?imin altm?? be?inci saatinde, embriyonun ba? bölgesinde optik veziküler (embriyodaki ilk göz kesesi) meydana gelmi? oldu?u, bu saatte embriyonun kuyruk k?sm?n?n vitellüsten ayr?larak serbest kald??? tespit edilmi?tir (?ekil 6g, ?ekil 6h).

Yetmi? be?inci saatte, daha net görülebilen optik veziküler ile birlikte kuyruk k?sm?n?n vitellüsten ayr?lmas? ile embriyodaki primodial yüzgeç olu?umu da tespit edilmi?tir.

Geli?imin seksen be?inci saatinde, embriyodaki kalp at??lar? ve kan dola??m? gözlenmi?tir. Kalpten kuyruk k?sm?na giden kan?n, besin kesesi etraf?n? dola?t?ktan sonra tekrar kalbe ula?t??? görülmü?tür. Bu dönemde embriyoda vücut hareketlerinin artt???, kuyru?un ba??ms?z hareket etti?i tespit edilmi?tir. Embriyo, bu saatlerde dairesel hareketle kendi etraf?nda dönmektedir (?ekil 6?, ?ekil 6i).

Doksan sekiz saat sonra embriyodaki pigmentasyonun oldukça artm?? oldu?u ve embriyo vücut hareketlerinin daha da artarak kuyruk k?sm?n? çok h?zl? bir ?ekilde sa?a sola hareket ettirdi?i gözlenmi?tir (?ekil 6j).

Döllenmeden 101 saat sonra geli?imini tamamlayan embriyonun yumurtadan ç?kt??? tespit edilmi?tir (?ekil 6k).

Larval geli?ime ait bulgular

101 saat sonra yumurtadan ç?kan larvalar, ilk önce kuyruklar?, birkaç saniye sonra da ba? k?s?mlar? ile yumurtadan ç?km??t?r. Yumurtadan henüz ç?km?? bir dakikal?k C.paleatus larvalar?n?n ilk olarak akvaryum taban?na indikleri ve h?zla yer de?i?tirebilecek kabiliyete sahip olduklar? görülmü?tür (?ekil 8a., ?ekil 8b).

?ekil 7. Besin kesesi ve total boyun zamana ba?l? geli?imi
Figure 7: Development of yolk and total length depent on the time

?ekil 8. Besin kesesi ve total boyun zamana ba?l? geli?imi
Figure 8: Development of yolk and total length depent on the time

Larvalar, yumurtadan ilk ç?kt???nda total boylar? ortalama (n=15) 4.5625 ±0.0147 mm olarak ölçülmü?, küre ?eklinde bir besin kesesine sahip olan larvan?n besin kesesi çap? ise ortalama 2.603 ±0.0209 mm olarak ölçülmü?tür. Ç?plak gözle bak?ld???nda, larva, siyah renkte görülmektedir. Mikroskopta detayl? incelendi?inde larvan?n ?effaf renkte oldu?u, ba?, kar?n ve dorsal k?sm?na da??lm?? örümcek ?ekilli siyah pigmentlerin oldu?u görülmü?tür. Larvalar, yumurtadan ç?kt???nda pektoral yüzgeçleri ve a??z çevresinde bir çift b?y?klar? olu?mu?, di?er yüzgeçleri birle?ik, ?effaf bir ?ekilde larvan?n dorsal ve ventral k?sm?n? sarm??t?r (primodial yüzgeç). Mikroskop alt?nda bak?ld???nda larvadaki kan dola??m? kolayl?kla gözlenmi?, yüzgeç k?s?mlar?nda titre?im halinde renksiz kan hücrelerinin hareketi gözlenmi?tir (?ekil 8c).

Bir günlük olan larvan?n vitellüs üzerindeki pigmentasyonunun nokta benekli ?eklinde biçimlendi?i izlenmi?tir. Larval safhada özellikle vitellüsün ventralinde vitellüsü saran kabu?un hemen alt?nda ince bir çizgi halinde s?v? ak???n?n ba? bölgesine do?ru, di?er yandan vitellüsün dorsalinden vücuda do?ru da??lan kan ak???n?n oldu?u izlenmi?tir (?ekil 8d).

Üç günlük olan larvan?n besin kesesi hemen hemen tükenmi?, a??z aç?lm?? ve anal bölge belirginle?mi?tir. Ancak, ha?lanm?? yumurta sar?s?n?n bir petride eritilip bir damlal?k vas?tas?yla sabah verilerek, ak?am da Artemia salina nauplii verilerek yap?lan ilk iki yemleme de, larvalar?n yemlere kar?? herhangi bir aktivitesi olmam??t?r. Larvan?n kuyruk yüzgeç ???nlar? belirmeye ba?lam??t?r. Larvan?n ikinci çift b?y?klar? da alt dudak kenar?nda belirmi?tir (?ekil 8e., ?ekil 8f).

Dördüncü günden itibaren C.paleatus larvalar?nda besin kesesinin anal k?sma do?ru uzanarak ince ?erit ?eklindeki sindirim kanal?n?n olu?tu?u ve larvan?n yem ald??? tespit edilmi?, ancak besin kesesi bu dönemde tamamen absorbe edilmemi?tir (?ekil 8g).

Be? günlük olan larvan?n s?rt yüzgecinin ilk sert ???n? olu?maya ba?lam??t?r. Pigmentasyon, larvan?n kar?n ve dorsal k?sm?nda oldukça yo?unla?m??t?r. Larvan?n bu dönemde total boyu ortalama 7.5246 ±0.1085 mm olarak ölçülmü?tür. ?lk d??k? at?m?n?n gerçekle?ti?i bu günde, besin kesesinin tamamen absorbe edilmi? oldu?u ve anüsün aç?lm?? oldu?u tespit edilmi?tir. Larvan?n b?y?klar? ile akvaryum taban?nda yem arad??? görülmü?tür. Larvan?n primodial yüzgeçlerinde izlenen kan dola??m?nda renksiz kan hücrelerinin yan? s?ra k?rm?z? kan hücrelerinin de olu?mu? oldu?u görülmü?tür (?ekil 8h).

Besin keseli 15 adet larvan?n yumurtadan ç?k??tan itibaren besin kesesi tüketilene kadar sekiz saat ara ile larva boyu ve besin kesesi çaplar? ölçülmü?tür. Besin keseli larvalar?n, yumurtadan ç?kt?klar? anda total boylar? ortalama 4.562 ±0.015 mm besin kesesi çap? ortalama 2.603 ±0.020 mm olarak ölçülmü?tür. Larva ç?k???ndan 104 saat sonra larvalar?n total boylar? ortalama 7.892 ±0.1059 mm olarak ölçülmü?, bu saatte besin kesesinin tamamen absorbe edildi?i tespit edilmi?tir (?ekil 7).

Yedi günlük larvan?n kar?n k?sm?n?n yass?la?maya ba?lad??? ve daha önceki yuvarlak hatt?n düzle?mi? oldu?u tespit edilmi?tir. Gözlerdeki hareket bu dönemde ilk defa görülmü?tür. Larvalar?n total boyu, bu dönemde ortalama 8,5445 ± 0,1018 mm olarak ölçülmü?tür. Yine bu dönemde, larvalar?n su içerisinde dikey olarak hareket etmeye ba?lad??? görülmü?tür (?ekil 81).

On günlük olan larvan?n ilk sert ???n?n?n haricindeki di?er s?rt yüzgeci ???nlar?n?n da belirmeye ba?lad??? görülmü?tür. Ayn? zamanda, ileride vücut yüzeyini kaplayacak olan ve Corydoras türlerine ait z?rh olu?umunun ba?lad??? gözlenmi?tir. Pigmentasyon, larvan?n tüm vücudunu kaplam??, larva ?effaf görünümünden kurtulmu? ayn? zamanda yüzgeçlerinde de pigmentasyonun ba?lam?? oldu?u, larvan?n oldukça hareketli oldu?u, akvaryum içerisinde yatay olarak hareket etmekte ve akvaryum taban?nda yem aramakta oldu?u görülmü?tür (?ekil 8i).

?ki haftal?k larvalar?n, pektoral yüzgeç ???nlar? say?labilecek ?ekilde belirgin olup, dorsal ve ventral yüzgeçleri ?ekillenmeye ba?lam??t?r. A??z tamamen ?ekillenmi?, b?y?klar geli?mi? bir çift üst dudakta ve bir çift alt dudakta olmak üzere yerle?mi?tir. Bu dönemde larvan?n total boyu ortalama 9.8295 ±0.0606 mm olarak ölçülmü?tür (?ekil 8j).

On sekiz günlük olan larvan?n solungaçlar?n?n aç?l?p kapand??? gözlenmi?tir. Mide ve ba??rsaklar?n geli?mi? oldu?u, mide ve ba??rsaklar?n birbirine üstten birle?mi? 3 halka ?eklinde oldu?u ve solungaç kapaklar? üzerinde metalik ye?il rengin olu?tu?u görülmü?tür (?ekil 8k).

Yirmi sekiz günlük olan larvan?n s?rt yüzgecinin ba?lang?ç ve biti? noktalar?n?n üçgenimsi siyah lekelerle donat?ld??? ve ilerde olu?acak ya? yüzgecinden ayr?ld??? tespit edilmi?tir. Kar?n bölgesinde ise ventral ve anal yüzgecin ayr?larak geli?meye ba?lad?klar? saptanm??t?r. Larvan?n daha önce solungaçlar? üzerinde olu?mu? olan metalik ye?il renk, kar?n ve dorsal bölgeye yay?lm??t?r (?ekil 8l).

Bir ayl?k olan larvalarda, dorsal yüzgeçlerin daha da geli?ti?i ve birle?ik halde olan ventral yüzgeçlerin ayr?ld??? tespit edilmi?tir. Daha önce yuvarlak hatl? olan ve s?rt yüzgeci ilk ???n?n?n hizas?nda kalan anal k?s?m, midenin geli?mesine paralel olarak larva vücudunun ventralinde, geriye do?ru ilerlemektedir. Anüs, bu dönemde s?rt yüzgecinin orta k?sm?na tekabül etmektedir. Bu dönemde larvalar?n total boyu ortalama 11.266 ±0.58294 mm olarak ölçülmü?tür (?ekil 8m).

Larva be? haftal?k oldu?unda ventral yüzgeç ???nlar? da belirginle?mi?, ergin birey görünümünü almaya ba?lam??t?r. Ba?lang?çta çok ince örümcek ?eklinde olan ve vücudu kaplayan pigmentlerin birle?erek yuvarlak büyük lekelere dönü?tü?ü tespit edilmi?tir (?ekil 8n).

Tart??ma

Ertan (2003), yavru ve genç corydoraslarda cinsiyet ayr?m?n?n zor oldu?unu, ancak yeti?kin bal?klarda, bal?k e?er renk diformizmi gösteren bir tür ise erkek bal?klar?n üreme döneminde daha parlak oldu?unu, hemen hemen tüm türlerde erkek bal?klar?n yüzgeç dikenlerinin daha uzun ve sivri oldu?unu ve tüm türlerde di?i bal?klar?n erkek bal?klara nazaran daha iri ve dolgun yap?da oldu?unu bildirmi?tir. Çal??mam?zda kulland???m?z C. paleatus türünde, Ertan (2003)’?n belirtti?i üzere, di?iler erkeklerden daha büyük boyuta ula?m??t?r. Erkek bal?klar?n dorsal ve pektoral yüzgeç ???nlar?n?n di?ilere nazaran daha uzun ve sivri hatl? oldu?u görülmü? ancak cinsiyetler aras?nda herhangi bir renk ayr?m? yap?lamam??t?r. Ayr?ca cinsi olgunlu?a ula?m?? olan di?i bal?klar?n, yumurtlama zaman? yakla?t???nda ve yumurtlama zaman?nda vücutlar?n?n hafif bir ?ekilde k?zard??? kar?n k?sm?n?n ise daha pembemsi bir renk alarak daha da dolgun yap?da oldu?u saptanm??t?r. Buna göre, C.paleatus türünde e?ey ayr?m? için bal?klar?n büyüklüklerinin kullan?labilece?i, dorsal ve pektoral yüzgeçlerine bak?larak da e?ey ayr?m?n?n yap?labilece?i, di?inin yumurtlama dönemine gelip gelmedi?ini anlamak için ise, di?inin kar?n k?sm?nda olu?an renk ve büyüklük de?i?iminin kullan?labilece?i kan?s?na var?lm??t?r.

Çal??mam?zda kullan?lan C.paleatus türü, Kohda ve arkada?lar? (2002) ve Huysetruyt ve Adr?anes (2004), farkl? Corydoras türlerinin üremesi üzerine yapt?klar? çal??malarda belirttikleri üzere, ilk olarak so?uk su de?i?imini takiben üreme davran??lar?n? sergilemeye ba?lam??t?r. Normalde akvaryum taban?nda dola?an ve akvaryuma yakla??ld???nda saklanacak yer arayan ve hareketsiz kalan C.paleatus di?ilerinin, yumurtalar?n? b?rakma zaman? geldi?inde, akvaryum içerisinde son derece aktif hareketlerle dola?t??? görülmü?tür. Hatta akvaryuma yakla??ld???nda dahi tepki vermemi? h?zl? ve son derece aktif hareketlerle a??z ve b?y?klar? ile akvaryum cam?n? ara s?ra ise akvaryum içerisinde bulunan java yosunu ve salyangoz kabu?u üzerini temizlemeye devam etmi?tir. Di?inin bu hareketli davran??lar? yumurtlama yeri seçimi davran??lar? olarak yorumlanm??t?r.

Çal??mam?zda kullan?lan C.paleatus erke?inin, üreme döneminde, di?inin göstermi? oldu?u hareketlili?i fark etmesiyle, di?inin yan?na gelerek di?i ile birlikte akvaryum cam? üzerinde a?a?? yukar? sa?a sola hareketler sergileyerek bir müddet akvaryum cam?n? temizlemesi, bir süre sonra, di?inin üst k?sm?na geçerek b?y?klar?yla di?inin kafas?na dokunmaya ba?lamas? ve hafif bir ?ekilde kavisli bir hal alarak, kar?n k?sm?n? di?inin a?z?na getirmeye çal??mas? ve bu esnada da titreme hareketleri yapt???n?n görülmü? olmas? erkek bal???n kur davran??? ?eklinde yorumlanm??t?r

Kohda ve arkada?lar? (1995), C.aeneus türünün üremesi üzerine yapt?klar? çal??mada, di?ilerin erke?in genital aç?kl???na a?z?n? dayad??? ve erke?i, b?y?klar? ile s?k?ca tutarak Tpozisyonu durumuna geçti?i ve di?inin, erkekten spermi içerek ba??rsaklar? yolu ile onu anal aç?kl?ktan önceden olu?turmu? oldu?u yumurta cebine ula?t?rd??? ve böylelikle yumurtalar? dölledi?i, di?inin erkekten ayr?larak yumurtalar?n?, akvaryum cam?na yap??t?rd??? bildirilmi?tir. Çal??mam?zda kulland???m?z C.paleatus türünde de, di?inin, erke?in genital aç?kl???na a?z?n? dayad??? ve b?y?klar? ile erke?in pektoral yüzgeçlerini s?k?ca kavrad???, kavisli bir ?ekilde duran erke?e dik aç?yla tutunarak T- pozisyonu durumuna geçti?i ve di?i bal???n bu durumda iken kar?n yüzgeçleri ile yumurta cebini olu?turdu?u görülmü?tür. Daha sonra erke?in pektoral yüzgecini b?rakt??? ve erkekten ayr?larak birkaç saniye hareketsiz kald??? ve yumurtalar? önceden temizlemi? oldu?u yüzeye yap??t?rd??? görülmü?tür.

Alasya (2000), Corydoras türlerinin T-pozisyonu durumunda erkekten spermi alarak a?z?nda depolad??? ve ayn? esnada olu?turduklar? yumurta cebine yumurtalar?n? b?rakt?klar? ve daha sonra erkekten ayr?larak yumurtalar? akvaryum cam?na ya da bitkiler üzerine yap??t?rd?ktan sonra a??zlar?nda depolad?klar? spermi yumurtalar üzerine püskürterek yumurtalar? döllediklerini bildirmektedir. Alt?nköprü (1985), Renkli Akvaryum Dünyas? adl? yay?n?nda C.paleatus türünün üremesi ile ilgili, di?i ve erkek bal?klar?n ne direk bir dölleme ne de içerde bir döllemenin olmad???n?, di?inin erkekten ald??? spermleri a?z?nda depolad???n?, yumurtalar? yap??t?rd?ktan sonra yumurtalar?n üzerine püskürterek yumurtalar? dölledi?ini bildirmi?tir. Geldiay (1985), Akvaryum adl? yay?n?nda, Corydoras türlerinin üremesi ile ilgili olarak, üreme zaman?nda erkek bal???n, cam üzerinde belirli bir bölgeyi temizledi?ini ve temizledi?i bu bölgeye erkek spermlerini b?rakt???n?, daha sonra di?inin yumurtalar?n? bu bölgeye yap??t?rd???n? ve yumurtalar?n böylelikle döllendi?ini bildirmektedir. Çal??mam?zda kullan?lan C.paleatus türünde, erkek bal???n üreme döneminde, di?i bal???n yumurtlama aktiviteleri ba?lamadan herhangi bir fiziksel aktivitesi saptanamam??t?r. Geldiay (1985), belirtti?i gibi erke?in yumurtlama yeri seçimi ve temizli?i gibi bir aktivitesi gözlenmemi?tir. Alasya (2000) ve Alt?nköprü (1985), belirtikleri üzere, çal??mam?zda kullan?lan C.paleatus türünde di?iler, yumurtalar?n? yap??t?rd?ktan sonra yumurtalar?n yap??t?r?ld??? bölgeden hemen ayr?ld?klar?ndan dolay? yumurtalar?n? yap??t?rd?ktan sonra sperm püskürttü?üne dair herhangi bir aktivite gözlenmemi?tir.

Kohda ve arkada?lar? (2002), yapt?klar? çal??mada C.aeneus erkek bal?klar?n?n, kur yapma ve T- pozisyonuna geçme davran??lar? d???nda herhangi bir fiziksel aktivite göstermedi?i bildirilmektedir. Çal??mam?zda kullan?lan C.paleatus türünde, di?ilerin yumurtlama zaman? geldi?inde yumurtlama yeri seçimini yapt???, erkeklerin ise yumurtlama yeri seçimine kat?lmam?? olmas? nedeniyle erkek bal???n yumurtlama yeri seçiminde ve temizli?inde herhangi bir i?levi olmad??? kan?s?na var?lm??t?r. Yine di?inin yumurtlama yerini temizledi?i esnada erkek bal???n di?inin yan?na gelerek akvaryum cam? üzerinde birkaç saniye akvaryum cam?n? temizlemesinin, sadece di?inin ilgisini çekmek ve di?iye kur yapmak amac?yla oldu?u dü?ünülmü?tür. Ayn? zamanda erkek bal?klar?n yumurtalar?n yap??t?r?lmas? esnas?nda yumurtalar?n üzerine sperm bo?alt?m? ya da di?inin yumurta cebi yak?n?na sperm bo?alt?m? gibi herhangi bir fiziksel aktivitesi de gözlenmemi?tir.

Sonuç olarak, çal??mam?zda kulland???m?z C. paleatus türünde de, Kohda ve arkada?lar? (2002), bildirdikleri üzere C.aeneus türlerinde oldu?u gibi, di?inin üreme döneminde son derece aktif hareketlerle yumurtlama yeri seçimini üstlendi?i ve temizledi?i, erkek bal???n di?inin, bu aktif hareketlerini fark ederek di?inin yan?na gelmesiyle kur sürecinin ba?lad???, erkek bal???n di?inin dikkatini çekmek için birkaç saniye di?i ile birlikte yumurtlama yeri temizli?ine kat?ld???, sonras?nda di?inin biraz üst k?sm?nda yüzerek b?y?klar? ile di?inin kafas?na dokundu?u ve hafif k?vr?larak karn?n? di?inin a?z?na getirmeye çal??t???, bu esnada di?inin a?z?n? erke?in genital aç?kl???na getirmesi ve b?y?klar? ile erke?in pektoral yüzgeçlerini kavramas?yla T-pozisyonu durumuna geçtikleri tespit edilmi?tir.

T-pozisyonu öncesinde erke?in, di?inin yan?na gelmeden önce yumurtlama yeri seçiminde herhangi bir aktivitesinin olmamas? ve Geldiay (1985), belirtti?i gibi erke?in yumurtlama yeri temizli?i ve temizledi?i bölgeye sperm bo?alt?m? seklinde bir davran???n gözlemlenmemesi, Alasya (2000) ve Alt?nköprü (1985), belirttikleri üzere di?inin T-pozisyonunda erkekten ald??? spermi a?z?nda depolad???na ve yumurtalar?n? yap??t?rd?ktan sonra a?z?nda depolad??? spermi yumurtalar?n üzerine püskürttü?üne dair bir davran???n gözlemlenmemesi nedeniyle, çal??mam?zda kulland???m?z C.paleatus türünün Kohda ve arkada?lar? (1995), bildirdikleri üzere, C.aeneus türü gibi C.paleatus di?ilerinin de T-pozisyonu durumunda erkekten spermi içtikleri, daha sonra ba??rsaklar? yoluyla anal aç?kl?ktan kar?n yüzgeçleri ile önceden olu?turdu?u yumurta cebine ula?t?rd??? ve yumurtalar? bu ?ekilde dölledikleri dü?ünülmü?tür.

?ahin (1999) ve Berdoulay (2003), yumurtalar?n döllenmesi ve yap??t?r?lmas?ndan sonra anaçlar?n akvaryumdan uzakla?t?r?lmas? gerekti?i aksi takdirde, anaçlar?n yumurtalar?n? yediklerini bildirmi?tir. Çal??mam?zda, kullan?lan anaçlar, yumurtalar?n tamamen b?rak?lmas?na kadar yap?lan gözlemlerde, yumurtalar?n? yediklerine dair herhangi bir davran?? sergilememi?lerdir. Yumurtalar?n tamamen b?rak?lmas?ndan sonra anaçlar akvaryumdan uzakla?t?r?larak anaçlar?n yumurtalar?n? yemelerine olanak b?rak?lmam??t?r. Bu nedenle yumurtlama sonras?nda yumurtalar?n? yediklerine dair herhangi bir tespit yap?lamam??t?r. Ancak, anaçlar?n toplu olarak bulundu?u anaç akvaryumunda yap?lan gözlemlerde, e?le?en bir çiftin toplu bulunduklar? akvaryumda üreme davran??lar? gözlemlenmi?, di?inin yumurtalar?n? yap??t?rmas? esnas?nda e?le?meye kat?lmayan di?er bal?klar?n di?iyi kovalad??? görülmü? ve di?i yumurtalar?n? b?rakt?ktan sonra hem kendisi hem de di?er bal?klar taraf?ndan, b?rak?lan yumurtalar yenilmi?tir. Toplu olarak bulunduklar? akvaryumda di?i, yumurtalar?n? kendisi de yemi?, bu nedenle e?lerin ayr? bulunduklar? yumurtlama akvaryumlar?nda yumurtalar?n? yiyebilecekleri ihtimaline kar??l?k anaçlar akvaryumdan uzakla?t?r?lm??t?r.

Fuller (1980), C.paleatus yumurtalar?n?n 24.4°C de inkübasyon sürelerinin 92-100 saat sürdü?ü bildirmektedir. Yine, Edwardes (2002), C.paleatus türü yumurtalar?n?n 24°C de 134 saatte aç?ld???n? belirtmi?tir. Berdoulay (2004), C. paleatus yumurtalar?n?n 4-5 günde aç?ld???n? belirtmi?tir. Sava? ve Timur (2006) yapt?klar? çal??mada, C.paleatus yumurtalar?n?n 24°C 48 saatte aç?ld???n? ve yumurtadan ç?k???n tam olarak 50. saatte gerçekle?ti?ini bildirmi?lerdir. Çal??mam?zda ise 24 ±2°C’ de C.paleatus yumurtalar?n?n inkübasyon süresinin minimum 96 saat, maximum 113 saat aras?nda sürdü?ü tespit edilmi?tir. Bu sonuçlar, Fuller (1980), ile benzerlik göstermekte Edwardes (2002), ile kar??la?t?r?ld???nda daha k?sa sürede aç?lm?? yine Berdoulay (2004)’?n belirtti?i s?n?rlar içerisinde olmas?na kar??l?k Sava? ve Timur (2006)’un belirttikleri sürenin iki kat? sürede aç?lm??t?r.

Fuller (1980), C. paleatus türü yumurtalar?n?n çap?n?n 1,75 mm oldu?u bildirmi?tir. Sava? ve Timur (2006), C. pleatus yumurtalar? çaplar?n?n 0.720-0.776 mm ve canl? a??rl?klar?n?n ise 0.0031-0.0032 g aras?nda oldu?unu bildirmi?lerdir. Huysentruyt ve Adr?aens (2005), ayn? familyaya ait C.aeneus yumurtalar? (n=21) çap?n?n 1.47 ±0.20 mm oldu?unu, Fuller (1996), C.acutus yumurtalar?n?n çap?n?n 1,5 mm, C.amapaensis yumurtalar?n?n çap?n?n 1,5mm, C.blochi blochi yumurtalar? çap?n?n 1,3 mm, C.septentrionalis yumurtalar?n?n çap?n?n 1,6 mm oldu?unu bildirmi?lerdir. Çal??mam?zda, C.paleatus türü yumurtalar?n?n (n=15) çap?, ortalama olarak 1.799 ±0.024 mm olarak tespit edilmi?tir. Elde edilen bu sonuç, Fuller (1980), verdi?i de?er ile paralellik göstermekte ve yine Huysentruyt ve Adr?aens (2005) ve Fuller (1996)’?n bildirmi? olduklar?, ayn? familya türlerinin yumurta çaplar?yla benzerlik göstermesine kar??l?k ?ava? ve Timur (2006), tespit ettikleri de?erden çok yüksek bulunmu?tur.

Çal??mam?zda C. paleatus yumurtalar?n?n ilk b?rak?ld?klar?nda, küresel ?ekilli olduklar?, renklerinin ise Ertan (2003), Corydoras türleri için bildirdi?i gibi, aç?k sar?ms? beyaz ve parlak olduklar?, takip eden ikinci, üçüncü, dördüncü günlerde giderek koyula?t??? ve kahverengimsi bir renk ald?klar? tespit edilmi?tir. Burenk de?i?iminin, larva ç?kt?ktan sonra yumurta kapsülünün saydam olmas? nedeniyle, embriyo geli?imi esnas?nda vitellüs üzerinde pigmentasyonun olu?maya ba?lamas?ndan kaynakland??? kan?s?na var?lm??t?r.

Fuller (1980), C.paleatus türünün tek bir e?le?mede yumurta cebine b?rak?lan yumurta say?s?n?n (yumurta parti büyüklü?ü) 5-7 adet aras?nda oldu?unu, yumurtalar?n tamamen b?rak?lmas?n?n 3-5 saat kadar sürdü?ünü bildirmi?tir. Bu çal??mada, elde edilen bulgulara göre, kullan?lan anaçlar, 24 kez T-pozisyonuna geçti?i, tek bir parti yumurtay? 5-11 dakikada yap??t?rd???, tüm yumurtlama aktivitelerinin 3,5-4,5 saat süre sonunda tamamland??? ve di?inin, her bir e?le?mede 4-7 adet yumurta b?rakt??? tespit edilmi?tir. Bulunan bu de?erler Fuller (1980)’in bulgular? ile uyum içerisindedir.

Ertan (2003), belirtti?i gibi ve çal??mam?zda anaçlar?n toplu ortamda bulunduklar?nda, di?inin, yumurtalar?n? b?rakmas? esnas?nda, gerek kendisinin gerekse di?er bal?klar?n yumurtalar? yediklerinin gözlemlenmesi nedeniyle, e?le?en anaç bal?klar?n ayr? bulunduklar? yumurtlama akvaryumlar?nda da yumurtalar?n? yeme ihtimaline kar??l?k anaç bal?klar?n yumurtlama aktivitelerinin ba?lamas?ndan 3,54,5 saat sonra yumurtalar?n tamamen b?rak?lmas?yla, akvaryumdan uzakla?t?r?labilece?i sonucuna var?lm??t?r.

?ahin (1999), iyi bak?m ve besleme yap?ld??? sürece Corydoras türlerinin 4-5 hafta sonra tekrar üretim için kullan?labileceklerini bildirmi?tir. Çal??mam?zda, C.paleatus türünün, 24 ±2°C su s?cakl???nda günde, sabah ve ak?am olmak üzere iki kez Daphnia sp. verilerek yemleme yap?ld??? sürece 20-35 gün sonra yumurta b?rakabilecekleri tespit edilmi?tir.

Çal??mada kullan?lan C.paleatus türünden, 3 çift anac?n, ard arda 10 yumurtlama dönemlerinde minimum 43 adet, maximum 168 adet yumurta elde edilmi?tir. Fuller (1980), C.paleatus için bir yumurtlama döneminde 125 adet yumurta elde edildi?ini bildirmi?tir. Axelrod ve Burgess (1986), Ertan (2003), Corydoras türleri için bir yumurtlama döneminde 100-250 aras?nda yumurta b?rakabileceklerini ?ava? ve Timur (2006), bir yumurtlama döneminde 220 adet yumurta elde ettiklerini bildirmi?lerdir. Çal??mam?zda C.paleatus türü için tespit edilen yumurta say?lar? genelde bu de?erler aras?nda bulunmu?tur. Bu de?erlerin alt?nda bulunan de?erlerin ise, anaç büyüklükleri, yumurta büyüklü?ü ve yumurta verimi ile ili?kilendirilebilece?i dü?ünülmektedir.

Fuller (1980), C.paleatus yumurtalar?n?n aç?l?m oranlar?n? %100 olarak bildirmi?tir. Çal??mam?zda ise, C.paleatus türünde, yine 3 çift anac?n b?rakt??? yumurtalar?n?n aç?l?m oranlar? hesaplanm?? ve yumurtalar?n?n aç?l?m oranlar? ortalama % 87,115 olarak tespit edilmi?tir. Bulunan bu de?erin, erkekten al?nan spermin yumurtalar? dölleme kabiliyeti, akvaryum ko?ullar?n?n yumurtalar?n bozulmas?na neden olmas? gibi etkenlere ba?l? olabilece?i dü?ünülmü?tür.

Genel olarak bal?k yumurtalar?, döllenme an?nda ve döllenme an?ndan itibaren larva ç?k???na kadar pek çok safhadan geçmektedir. Bu safhalar?n olu?um süreleri, bal?k türlerine ve ortam ko?ullar?na göre büyük de?i?iklik gösterebilmektedir. Hatta ayn? bal?k türünün yumurtalar?n?n farkl? s?cakl?k ko?ullar?nda inkübasyon süresi, embriyonik geli?im safhalar?na ula?ma süreleri de farkl?l?k göstermektedir.

Çal??mam?zda Corydoras paleatus yumurtalar?n?n 24 ±2°C’ de çe?itli materyaller üzerine yap??t?r?ld?klar? anda yumurtalar?n ?i?mi? oldu?u, vitellüs ile yumurta kabu?u aras?nda perivitellin bo?lu?unun olu?tu?u görülmü?tür. On ikinci saatte ise gözlenen morula safhas?, Sava? ve Timur (2006)’un 24°C’ de yapm?? olduklar? çal??mada 5 saat sonra gözlendi?i belirtilmi?tir. Çal??mam?zda, 24 saat sonra blastula evresinin olu?tu?u ve 32. saat sonra germ halkas?n?n olu?tu?u, 42 saat sonra ise ekdoderm ve endodermin olu?maya ba?lamas? ve kafa ve kuyruk k?sm?n?n ?ekillenmeye ba?lam?? olmas?yla gastrulasyon evresine gelindi?i tespit edilmi?tir. Sava? ve Timur (2006)’un yapm?? olduklar? çal??mada ise, 23.saatte gastrulasyon safhas?n?n tamamland??? bildirilmi?tir. Çal??mam?zda embriyonun 65. saatinde kuyruk k?sm?n?n ayr?larak serbest kald??? ve kuyru?un serbest olarak hareket etti?i tespit edilirken Sava? ve Timur (2006)’un yapm?? olduklar? çal??mada, 38. saatte kuyruk hareketlerinin belirginle?ti?i ve embriyonun yumurtay? tamamen doldurdu?u ve 48 saat sonra larva ç?k???n?n gerçekle?ti?ini bildirmi?lerdir. Çal??mam?zda ise larva ç?k??? 101 saat sonra gerçekle?mi?tir.

Edwardes (2002), C.paleatus larvalar?n?n ç?kt?klar? anda toplam boylar?n?n 4 mm oldu?unu bildirmi?tir. ?ava? ve Timur (2006) ise larvalar?n ç?kt?klar? andaki toplam boylar?n? 1.120–1.152 mm oldu?u ve canl? a??rl?klar?n?n ise 0.0048–0.0050 g olarak tespit etmi?lerdir. Çal??mam?zda 101 saat sonra yumurtadan ç?kan C.paleatus larvalar?n?n (n=15) toplam boylar?n?n ortalama 4.5625 ±0.01547 mm oldu?u tespit edilmi?tir. Çal??mam?zda bulunan de?erler ile Edwardes (2002), paralellik göstermesine kar??l?k ?ava? ve Timur (2006)’un bildirdi?i de?erlerden çok yüksek ç?km??t?r. Bulunan bu de?erlerin farkl?l???n?n yumurta büyüklükleri ile ili?kilendirilebilece?i dü?ünülmü?tür. Larvalar ilk ç?kt?klar?nda Edwardes (2002), belirtti?i üzere pektoral yüzgeçleri, a??z çevresinde bir çift b?y???, net bir ?ekilde gözlenmi?tir.

Bir günlük C.paleatus larvalar?nda, vitellüsü saran kabu?un hemen alt?nda vitellüsün ventralinde ince bir çizgi halinde s?v? ak???n?n ba? bölgesine do?ru, di?er taraftan vitellüsün dorsalinden vücuda da??lan kan ak???n?n oldu?u izlenmi?tir.

Fuller (1980), C. paleatus larvalar?n?n ikinci gününden itibaren serbest yüzmeye ba?lad?klar?n? ve serbest yüzmeye ba?lamalar?ndan bir gün sonra da d??ar?dan yem ald?klar?n? bildirmektedir. Çal??mam?zda, üç günlük C.paleatus larvalar?n?n a??zlar?n?n aç?lm?? oldu?u, ancak yap?lan yemlemeye kar?? herhangi bir aktivite göstermemeleri, larvalar?n üçüncü gününde de besin keselerinden beslendiklerini dü?ündürmü?tür. Dördüncü günde larvalar?n besin kesesinin ince bir ?erit halinde anal aç?kl??a do?ru uzand??? sindirim kanal?n?n ?ekillenmeye ba?lad??? ancak besin kesesinin tamamen absorbe edilmemi? olmas?na kar??n larvan?n d??ardan yem ald??? tespit edilmi?tir. Be? günlük olan larvan?n besin kesesini tamamen absorbe etti?i ilk d??k? at?m?n?n görülmesi ile anüsün aç?lm?? oldu?u tespit edilmi?tir.

Çal??mam?zda larva ç?k???ndan vitellüsün tamamen absorbe edilmesine kadar geçen sürede, larva boyu ve besin kesesi çap? 8 saat arayla ölçülmü?tür. Bulunan de?erlere göre, larva boyu artt?kça besin kesesi çap?n?n azald??? tespit edilmi?tir. Besin kesesinin tamamen absorbe edildi?i be?inci günde larvan?n total boyu (n=15) 7.5246 ±0.1085 mm olarak ölçülmü?tür.

Fuller (1980), yapt??? çal??mada di?er Corydoras türlerinden olan bir haftal?k C.acutus larvas? için larva boyunu 4 mm, bir haftal?k C.amapaensis larvalar? için 4.5 mm, bir haftal?k C.blochi blochi larvalar? için 5 mm, bir haftal?k C. ellisae larvalar? için 4.5 mm, bir haftal?k C.stenocephalus için 5.5 mm, bir haftal?k C.treitlii için 4.5 mm olarak bildirmi?tir. Fuller (1980), C.paleatus larvalar?n?n yedinci gününde 7.5 mm’ ye ula?t???n? bildirmi?tir. Çal??mam?zda C.paleatus larvalar?, yedinci gününde total boylar? ortalama 8,5445±0,1018 mm olarak ölçülmü?tür. Larvalar?n, bu dönemde su içerisinde dikey hareket etmekte ve su yüzeyine ç?karak hava yuttuklar? gözlemlenmi?tir. ?kinci haftadan itibaren dorsal ve ventral yüzgeçlerin de belirginle?meye ba?lad???, onsekiz günlük olan larvan?n solungaç kapaklar?n?n aç?l?p kapand??? gözlemlenmi?tir. Mide ve ba??rsaklar?n geli?ti?i ve üstten birle?mi? 3 halka ?eklinde oldu?u görülmektedir. Solungaç kapaklar? üzerinde de metalik ye?il rengin olu?tu?u görülmü?tür. Corydoras türlerine ait z?rh olu?umunun C.paleatus türü larvalar?nda onuncu günden itibaren ba?lad??? tespit edilmi?tir.

Yirmi sekiz günlük olan larvan?n ya? yüzgeci ve anal yüzgeçlerinin de ?ekillenmeye ba?lad??? tespit edilmi? ve bir ayl?k olan larvalarda çift yüzgeçlerinde birbirinden ayr?lm?? oldu?u tespit edilmi?tir. Bir ayl?k olan larvan?n total boyu ortalama (n=15) 11.266 ±0.58294mm olarak ölçülmü?tür. Fuller (1980), C.paleatus larvalar?n?n bir ayda 12 mm boya ula?t?klar?n? bildirmi?tir. Edwardes (2002), 26 günlük C.paleatus larvas?n?n boyunun 15 mm oldu?unu bildirmi?tir. Çal??mam?zda bulunan de?er Fuller (1980), ile paralellik göstermesine kar??l?k Edwardes (2002), bildirdi?i de?erle farkl?l?k göstermektedir.

Larvalar be?inci haftadan itibaren tüm yüzgeçlerin ayr?lmas? ve geli?meye ba?lamas?yla ve ba?lang?çta çok ince örümcek ?eklinde olan ve vücudu kaplayan pigmentlerin birle?erek yuvarlak büyük lekelere dönü?mesi ile ergin görünümünü almaya ba?lad??? tespit edilmi?tir.

Sonuç

Çal??mam?za konu olan Komando Çöpçü Bal??? (C.paleatus Jenyns 1842)’n?n akvaryum temizli?ine yard?mc? olmas?, kolay adapte olabilen dayan?kl? türlerden biri olmas? ve bu nedenle akvaryum sektöründe ra?bet görmesi gibi nedenlerden dolay? önem arz etmektedir. Yap?lan bu çal??man?n sonucunda, bal???n geli?im ve üremesi için gerekli ortam ?artlar? sa?land??? sürece kontrollü bir ?ekilde üretimlerinin yap?labilece?i sonucuna var?lm??t?r.

Kaynaklar

Alasya, S., (2000).Corydoras, ÇöpçülerAkvaryumMagazini,1.say?,https://www.bilyap.com.tr./magazin/mg1/life251.php3

Alt?nköprü, T., (1985).RenkliAkvaryumDünyas?,Alt?nköprüYay?nlar?.Alpbaz, A., (2000). AkvaryumBal?klar?Ansiklopedisi,sayfano: 22-30, ISBN 975-97056-0-5 Alp yay?mc?l?kGediz c.: 9-11/21 Bornova- ?ZM?R.

Axelrod, H. veBurgess,W., (1986). Atlas OfFreshwaterAquqr?um Fishes Sayfa: 227-252.

Berdoulay, B., (2003). Accidental Spawning ofCorydoraspaleatus.https://www.aquarticles.com/articles/breeding/berdoulay-peppercat.html

Edwardes, M., (2002), Corydoraspaleatus(peppered cory), https://mikeedwardes.members.beeb.net/Cpaleatus.html

Ertan, C., (2003). Corydoras, ?stanbul AkvaryumKulübü,https://www.akvaryumklubu.com/makale/c orydoras.html

Fuller, I., (1980). Spawning log Template,Spawning log No 11,https://www.corycats.com/spawning_log_11.htm

Fuller, I., (1996). The fry patterns in the SouthAmerican Catfish genus Corydoras (Pisces, Siluriformes, Callichthyidae)https://www.catfishstudygroup.org/pdf/patt erns_in_corydoras.pdf

Geldiay, R., (1985). Akvaryum (Kurulmas?-Malzemesi-Bitkileri-Bal?klar?veBak?m?)EgeÜniversitesi Fen FakültesiBornova?zmir.

Huysentruyt, F. veAdriaens D., (2004). Adhesivestructures in the eggs of Corydoras aeneus (Gill, 1858; Callichthyidae), GhentUniversity, Vertebrate Morphology, K.L. Ledeganckstraat 35, B-9000 Gent, Belgium,Journal of Fish Biology 66, 871–876.

Kohda, M.; Tanimura, M.; Kikue-Nakamura,M.; Yamagishi, S., (1995). Sperm drinking byfamale catfishes: A novel mode inseminationEnviromental Biology ofFishes, 42(1): 1-6.

Kohda, M.; Yonebayashi, K.; Nakamura, M.;Ohnishi, N.; Seki, S.; Takahashi, D.; Takeyama,T., (2002). Male reproductivesuccess in promiscuous armoured catfishCorydorasaeneus (Callichthyidae), Departmentof Bio- and Geosciences, GraduateSchool of Science, osaka City University, Sumiyoshi-ku, Osaka 558-8585, Japan,Enviromental Biology of Fishes 63:281-287.

Reis, R. E., (1996).Callichthyidae, Laboratoriode?ctiologiamuseu de ciencias e tecnologiada PUCRS caixaposta 1429,https://www.tolweb.org/tree?group=callichthyidae&contgroup=siluriformes.html

Sava?, E. veTimur, M., (2006).ÇöpçüBal?klar?nda(Corydoraspaleatus, Jenyns 1842)Embriyolojikve Larval Geli?iminMikroskobik?ncelenmesihttps://www.istanbul.edu.tr/fakulteler/veteri ner/vetfakdergi/yayinlar/2006-1/Makale- 6.pdf

?ahin,Y., (1999). Yay?ngiller (Siluriformes) A’danZ’yeAkvaryumSayfa 259-265.
 

1671