Journal of FisheriesSciences.com

Key words

Age determination, otolith, vertebra, garfish, Belone belone, Samsun

Giri?

Bal?kç?l?k biyolojisi çal??malar?n?n temel amac?, populasyon dinami?ine ait hesaplamalar? elde etmek ve bu sayede avlanabilir bal?k populasyonlar?ndan sürekli üretkenli?i korumak ?art?yla maksimum verimlili?i sa?lamakt?r. Son derecede karma??k ve zor bir i?lem olan bal?k stoklar?n?n idaresinin ba?ar?yla yürütülebilmesi, populasyon parametrelerinin gerçe?e en yak?n ?ekilde hesaplanmas?na ba?l?d?r. Bu sebeple bal?klarda boy ve a??rl?k art??? yani büyüme sa?l?kl? bir ?eklide izlenmelidir. Bal?klarda büyüme ya??n bir fonksiyonu olarak gerçekle?ir. Dolay?s?yla ya? bilgilerinin en az hata ile belirlenmesi populasyon hesaplamalar?n?n en hassas ve can al?c? noktalar?ndan biridir (Gümü? ve Polat, 1999).

Kemiksi olu?umlara dayanan ya? belirleme i?lemlerinin önemli bir dezavantaj? subjektif yorumlar içermesidir. Bu subjektiflik, tür ve habitat farkl?l?klar?yla birle?ti?inde elde edilen sonuçlar aras?nda büyük uçurumlar?n olmas? da muhtemeldir. Bu nedenle do?rulu?u ispatlanm?? yöntemlerle bal?klar?n ya?? belirlenemiyorsa, en az hata ile ya? tayini yapabilmek ve uygun yap?y? tespit edebilmek için mutlaka farkl? kemiksi yap?lar?n kar??la?t?r?lmas? gerekir. Böylelikle belirli bir halka özelli?i gösteren ve ya? tayinine müsait oldu?u dü?ünülen birçok yap? aras?ndan biri ya da birkaç? ya? belirlemede güvenle kullan?labilir. Buna ra?men herhangi bir yap?n?n güvenilir sonuçlar verip vermedi?i do?rulama çal??malar?yla test edilmelidir.

Karadeniz’de ya?ayan zargana (Belone belone L., 1761) yöre halk?n?n severek tüketti?i bal?k türlerinden biridir. Ekonomik de?eri olan bu türün biyolojisi hakk?nda güvenilir bilgilerin elde edilmesi ve uygun idare stratejilerinin geli?tirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde türle ilgili az say?da ara?t?rmaya rastlanm??t?r (Samsun ve ark., 1995, 2003, 2006; Samsun, 1996; Bilge, 2003; Uçkun ve ark., 2004). Bu ara?t?rmalarda gerekli olan ya? verileri otolitlerden elde edilmi?tir. Bununla birlikte, zarganan?n ya? tayininde otolitlerin ve di?er kemiksi yap?lar?n güvenilirlikleri konusunda herhangi bir çal??ma yap?lmam??t?r. Bu çal??mada, Karadeniz’in Samsun k?y?lar?nda ya?ayan zarganada; (1) farkl? kemiksi yap?lar?n ya? tayinine uygunlu?u, (2) ya? belirleme için güvenilir kemiksi yap?n?n seçimi, (3) güvenilir kemiksi yap? boyutlar?yla bal?k ya?? ve uzunlu?u ili?kileri, (4) güvenilir yap? ya?lar? kullan?larak türün boyca büyümesi ve (5) boy-a??rl?k ili?kisi ara?t?r?lm?? ve bu sayede türle ilgili çal??malara katk? yap?lmas? amaçlanm??t?r.

Materyal ve Metot

Çal??ma materyalini olu?turan 278 adet zargana (23.7-60.3 cm çatal boy ve 12-277 g vücut a??rl???) örne?i Ekim 2003 ile Aral?k 2004 tarihleri aras?nda Karadeniz’in Samsun aç?klar?nda Çar?amba-Dereköy aras?nda ticari avc?l?k yapan küçük bal?kç? teknelerinden temin edilmi?tir. Bu teknelerin çevirme a?lar?yla yakalad?klar? bal?klardan tesadüfî örnekleme yap?larak al?nan numuneler, taze olarak hemen laboratuara getirilmi? ve gerekli i?lemlerden geçirilmi?tir. Bal?klar?n çatal boyu ±1 mm hassasiyetli ölçme tahtas?nda ölçülmü?, a??rl?klar? ise ±1 g hassasiyetli terazide tart?lm??t?r. Ya? tayini için omur, otolit (sagitta), operkül, suboperkül ve kleitrum al?nm??t?r. Her bir kemiksi yap? farkl? tekniklerle ya? tayinine haz?rlanm??t?r (Chugunova, 1963). Tüm kemiksi yap?lar ön incelemeye tabi tutularak, her bir yap?n?n ya? belirlemeye uygun özellikler gösterip göstermedi?i ara?t?r?lm??t?r. Ön de?erlendirmeler sonunda ya? tayini yap?labilecek kemiksi olu?umlar bir okuyucu taraf?ndan 10x büyütmeli binoküler mikroskopta 5 tekrarl? ?ekilde okunmu?tur. Okumas? sonuçlar?n?n ak?lda kal?c?l???n? engellemek için okumalar birbirinden farkl? zamanlarda (yakla??k birer ay ara ile) yap?lm??t?r. Okumalar esnas?nda bal?klar?n boy ve a??rl?k gibi verilerine bak?lmam??t?r. Bununla birlikte yakalanma tarihi ve gonad durumu dikkate al?nm??t?r. Ayr?ca otolitlere k?rma-yakma tekni?i de uygulanm??t?r (Chilton ve Beamish, 1982).

Ya? verilerinin de?erlendirilmesinde ortalama ya? (Xort) (Baker ve Timmons, 1991), yüzde uyum (YU) (Kimura ve Lyons, 1991), ortalama yüzde hata (OYH) (Beamish ve Fournier, 1981) ve de?i?im katsay?s? (DK) (Chang, 1982) kullan?lm??t?r. Ortalama ya? (Xort) [1] numaral? formülle hesaplanm??t?r.

[1]

Formülde; Xort ortalama ya?, n okuma say?s?, f örnek say?s?, Xij j bal??? için i. okumada elde edilen ya?t?r. Ortalama ya?lar aras?nda fark olup olmad??? Mann-Whitney testi ile kontrol edilmi?tir. Yüzde uyum (YU) hesab?nda, her bir kemiksi yap? için yap?lan be? okumadan be?inin de ayn? oldu?u örnek say?s?n?n tüm örnekler içerisindeki yüzdesine bak?lm??t?r. Ortalama yüzde hata (OYH) ve de?i?im katsay?s? (DK) ise s?ras?yla [2] ve [3] numaral? ba??nt?lar yard?m?yla hesaplanm??t?r.

[2]

Formülde; OYHj j bal??? için ortalama yüzde hata, R okuma say?s?, Xij j bal???n?n i. ya? okumas?, Xj j bal??? için ortalama ya?t?r. Tüm örneklerin OYH de?erlerin ortalamas? al?narak, kemiksi yap? için OYH elde edilmi?tir.

[3]

Formülde; DKj j bal??? için de?i?im katsay?s?, R okuma say?s?, Xij j bal???n?n i. ya? okumas?, Xj j bal??? için ortalama ya?t?r. Tüm örneklerin DK de?erlerin ortalamas? al?narak, kemiksi yap? için DK elde edilmi?tir. Yüksek YU, dü?ük OYH ve DK veren yap? türün ya? tayini için en güvenilir kemiksi yap? olarak kabul edilmi?tir.

Güvenilir bulunan kemiksi yap? boyutlar? (otolit uzunlu?u (OU), otolit geni?li?i (OG), otolit a??rl??? (OA)) ile ya? ve bal?k boyu (çatal boy (ÇB)) aras?ndaki ili?kiler ara?t?r?lm??t?r. Türün ya?-boy ili?kisi Lt= L∞ [1-e-k (t-t 0 ) ] (Sparre ve Venema, 1998), boy-a??rl?k ili?kisi W=a.Lb (Bagenal ve Tesch, 1978) denklemleriyle hesaplanm??t?r. Denklemlerdeki Lt= t ya??ndaki bal???n çatal boyu (cm), L∞= teorik olarak ula??labilecek maksimum boy (cm), k= büyüme katsay?s?, t0= bal?k boyunun teorik olarak s?f?r oldu?u ya?, W= bal?k a??rl??? (g), a ve b ili?ki sabitleridir.

Bulgular ve Tart??ma Ya? Tayini

Yap?lan ön incelemelerde operkül, suboperkül ve kleitrumun yeterli kemikle?me göstermedi?i ve bu nedenle belirgin bir halka özelli?i bar?nd?rmad??? gözlenmi?tir. Ayr?ca söz konusu kemiksi yap?lar?n ya? tayinine haz?rlanmas? esnas?nda kolayl?kla tahrip olmalar? da önemli bir dezavantaj olu?turmu?tur. Bu sebeplerden dolay? operkül, suboperkül ve kleitrum ya? belirleme i?lemine dahil edilmemi?tir. Benzer sebeplerle bu tür kemiksi yap?lardan ya? tayini yapamad???n? rapor eden ba?ka ara?t?r?c?lar da mevcuttur (Sipe ve Chittenden, 2002; Nuevo ve ark., 2004; Polat ve ark., 2005; Y?lmaz ve ark., 2007; Polat ve ark., 2008). Omur ve otolit ise düzgün halka karakterleri ile ya? okumas?na müsait yap?lard?r. Di?er yandan otolitlere uygulanan k?rma-yakma tekni?inin herhangi bir üstünlü?ü görülmemi?tir.

Omur ve otolitte gerçekle?tirilen be? okuma neticesinde her iki yap?da da I-V aras? ya?lar gözlenmi?tir. Kemiksi yap?larda ortaya ç?kan ya? gruplar? ile her bir ya? grubunun örnek say?s? ve yüzdesi Tablo 1’de sunulmu?tur.

Tablo 1. Zarganan?n kemiksi yap?lar?nda ya? gruplar? ve örnek da??l?m? (n: örnek say?s?)

Table 1: Age groups and sample distrubutions in bony structures of garfish (n: number of samples)

Ya? kompozisyonu aç?s?ndan otolit ve omur birbirinden çok farkl? sonuçlar vermemi?tir. Her iki yöntemle de 5 y?l s?n?f? olu?mu?tur ve 2 ya? grubu bask?n y?l s?n?f?n? temsil etmi?tir. Samsun ve ark. (2003), Belone belone euxini populasyonunda I-V aras? ya?lar tespit ederek II ya? grubunun ço?unlukta oldu?unu bildirmi?lerdir. Karadeniz’de yap?lan baz? çal??malarda ise populasyonun I-VI aras? ya?larda da??l?m gösterdi?i kaydedilmi?tir (Samsun ve ark., 1995, 2006; Samsun, 1996). Kuzey Ege’deki Çandarl? Körfezi’nde I-V ya?larda bireylere rastlanm??t?r (Bilge, 2003). Türün ?zmir Körfezi’ndeki populasyonunda I-V ya?larda bireyler saptanm?? ve II ya? grubunun dominant oldu?u rapor edilmi?tir (Uçkun ve ark., 2004). Ya? grubu ve bask?n y?l s?n?f? aç?s?ndan bulgular?m?z önceki çal??malarla örtü?mektedir.

Ortalama ya? omurda 2.23, otolitte 2.20 olarak hesaplanm??t?r. ?ki yap?n?n ortalama ya?lar? aras?ndaki fark önemsiz ç?km??t?r (P>0.05). Ya? tayini çal??malar?nda kemiksi yap?lar kar??la?t?r?l?rken dikkate al?nan ortalama ya?lar, güvenilir yap? seçiminde do?rudan etkili olmasa da okuma kriterlerinin uygunlu?u bak?m?ndan ele al?nmas? gereken bir ölçüttür. Bu sayede normalin alt?nda ya da üstünde okuma yap?l?p yap?lmad??? kontrol edilmi? olur (Gümü? ve Polat, 1994). Nitekim bu çal??mada omur ve otolitin ortalama ya?lar?n?n birbirine yak?n ç?kmas? bu ifadeyi teyit etmektedir.

Ya? tayininde s?kça söz edilen “uyum” terimi, herhangi bir kemiksi yap?da ayn? sonuçlar?n tekrarlanabilirli?ini ifade eder ve okuyucular ya da okumalar aras?ndaki de?i?kenlikle ilgilidir. Ya? tayini uyumunun belirlenmesinde yüzde uyum, ortalama yüzde hata ve de?i?im katsay?s? gibi farkl? indeksler kullan?lmaktad?r.

Her bir kemiksi yap? için tekrarl? ya? okumas?nda elde edilen yüzde uyum Tablo 2’de verilmi?tir.

Tablo 2. Zarganada kemiksi yap?lar için yüzde uyum de?erleri (n: örnek say?s?)

• Table 2: Percent agreement values for bony structures of garfish (n: number of samples)

   

  Tablo 2 incelendi?inde; yüzde uyumun her iki kemiksi yap?da birbirine oldukça yak?n ç?kt??? görülmektedir. Di?er taraftan hiçbir uyumun olmad??? gruplar aç?s?ndan da omur ve otolit benzer sonuçlar vermi?tir. Yüzde uyum kemiksi yap? seçiminde önemli bir parametredir. Ancak yüzde uyumun türler ve farkl? ya? gruplar?nda de?i?kenlik göstermesi (Campana ve ark., 1995) bu parametrenin dezavantaj? olarak dü?ünülmektedir.

  Ortalama yüzde hata (OYH) ve de?i?im katsay?s? (DK) ise ya? okumalar?ndaki uyumdan çok uyumsuzlu?un bir ölçüsü olarak ele al?nmaktad?r (Eltink ve ark., 2000). Bu iki ölçüt sayesinde ya? tayininde yap?lan hata oranlar? tespit edilerek farkl? türler, ayn? türün farkl? kemiksi yap?lar? ya da farkl? okuyucular kar??la?t?r?labilmektedir. Ya? tayininde OYH ve DK de?erlerinin dü?ük olmas? güvenilir yap?n?n belirlenmesinde beklenen bir neticedir.

  Omur ve otolit için hesaplanan ortalama yüzde hata (OYH) ve de?i?im katsay?s? (DK) de?erleri Tablo 3’de gösterilmi?tir.

  

  Tablo 3. Zarganada kemiksi yap?lar için yüzde uyum de?erleri (n: örnek say?s?)

• Table 3: Percent agreement values for bony structures of garfish (n: number of samples)

   

  Zarganada omur ve otolit için ayr? ayr? hesaplanan ortalama ya?, yüzde uyum, ortalama yüzde hata ve de?i?im katsay?s? birlikte de?erlendirildi?inde; tüm kriterler bak?m?ndan iki kemiksi yap?n?n da benzer sonuçlar verdi?i görülmektedir. Bu nedenle türün ya? tayini için hem omur hem de otolit kullan?labilir. Bu çal??mada, otolitler bal?ktan al?nmas? ve incelemeye haz?rlanmas? daha kolay oldu?undan omura tercih edilmi?tir. Ayr?ca literatürlerde türle ilgili yap?lan çal??malarda otolitin kullan?lmas? ve otolitte uzunluk, geni?lik, a??rl?k gibi yap? boyutlar?n?n da ölçülebilir olmas? bu tercihi desteklemi?tir.

  Bal?k boyu ile kemiksi yap? boyutlar? ve ya??n birbirleriyle ili?kili oldu?u bilinmektedir. Bu ili?kilerin ortaya konulmas?, bal?k boyu ve ya??n?n kemiksi yap? boyutlar?ndan tespit edilebilmesine imkân sa?lamaktad?r. Zargana için güvenilir kemiksi yap? olarak omura tercih edilen otolitin uzunlu?u, geni?li?i ve a??rl??? ölçülerek, yap? boyutlar? ile ya? ve bal?k boyu aras?ndaki ili?kiler saptanm??t?r. ?ncelenen zargana örneklerinin otolit boyutlar? Tablo 4’de verilmi?tir.

  

  Tablo 4. Zarganada otolit boyutlar?

• Table 4: Otolith dimensions in garfish

   

  Sa? ve sol otolit boyutlar? aras?ndaki fark ttestine göre önemsiz ç?km??t?r (P>0.05). Otolit boyutlar? ile ya? aras?ndaki ili?kinin denklemleri Tablo 5’de, grafikleri ?ekil 1’de gösterilmi?tir.

  

  Tablo 5. Otolit boyutlar?-ya? ili?kisi denklemleri

• Table 5: Equations of otolith dimensions-age relationship

   

  

  ?ekil 1. Zarganada (A) otolit uzunlu?u (mm)-ya?, (B) otolit geni?li?i (mm)-ya? ve(C) otolit a??rl??? (mg)-ya? ili?kileri

• Figure 1: Otolith length (mm)-age (A), otolith width (mm)-age (B) and otolith weight (mg)-age (C) relationships in garfish

   

  ?ekil 1’deki grafiklerden anla??laca?? üzere otolit boyutlar? ile ya? aras?nda lineer bir ili?ki söz konusudur. Otolit a??rl???, bal?k ya??n? tahmin etmede di?er iki ölçüme göre daha kuvvetli (R=0.837) bir parametre olarak görünmektedir. Bununla beraber otolit a??rl???n?n tart?lmas?n?n, otolitin en ve boyunun ölçülmesine göre daha kolay olmas? da bir avantajd?r. Gerek yerli (Gümü?, 1998; Kurt, 2005; Metin ve ?lkyaz, 2008) gerek yabanc? (Labropoulou ve Papaconstantinou, 2000; Araya ve ark., 2001; Cardinale ve Arrhenius, 2004; Pino ve ark., 2004; Lou ve ark., 2007) ara?t?r?c?lar taraf?ndan yap?lan çal??malarda otolit a??rl???n?n bal?k ya??n? belirlemede kullan?labilece?i rapor edilmi?tir.

  Otolit boyutlar? ile bal?k boyu (cm) aras?ndaki ili?kinin denklemleri Tablo 6’da, grafikleri ise ?ekil 2’de sunulmu?tur.

  

  Tablo 6. Otolit boyutlar?-ya? ili?kisi denklemleri

• Table 6: Equations of otolith dimensions-age relationship

   

  

  ?ekil 2. Zarganada (A) otolit uzunlu?u (mm)-çatal boy (cm), (B) otolit geni?li?i (mm)- çatal boy (cm) ve (C) otolit a??rl??? (mg)-çatal boy (cm) ili?kileri

• Figure 2: Otolith length (mm)-fork length (cm) (A), otolith width (mm)-fork length (cm) (B) and otolith weight (mg)-fork length (cm) (C) relationships in garfish

   

  Otolit uzunlu?u ve geni?li?i ile çatal boy aras?nda lineer, otolit a??rl??? ile çatal boy aras?nda e?risel bir ili?ki tespit edilmi?tir. Otolit a??rl???bal?k boyu ili?kisinin korelasyon katsay?s?n?n (R=0.901) di?er ili?ki katsay?lar?na göre yüksek olmas?, bal?k boyunun otolit a??rl???ndan hesaplanabilece?ini göstermektedir. Kemiksi yap? boyutlar?ndan bal?k boyunun tespit edilmesine yönelik bir çok ara?t?rma yap?lm??t?r (Echeverria, 1987; Everson ve ark., 1999; ?en ve ark., 2001; Morley ve Belchier, 2002; Ayd?n ve ark., 2004; Esmaeili ve Johal, 2005; Ceyhan ve Akyol, 2006; Uçkun ve ark., 2006; Bostanc? ve Polat, 2007, 2008).

  Boy ve A??rl?k Da??l?mlar?

  Örneklenen 278 adet zargana bireyinin çatal boylar? 23.7 cm ile 60.3 cm aras?nda da??l?m göstermi? olup, ortalama çatal boy 36.07 (Ss= 4.78) cm’dir. A??rl?klar? ise 12 g ile 277 g aras?nda da??lm??t?r. Ortalama a??rl?k 61.84 (Ss=34.77) g’d?r. Bu çal??mada elde edilen boy ve a??rl?k da??l?mlar? ile daha önce yap?lan baz? çal??malarda gözlenen boy ve a??rl?k da??l?mlar?n?n kar??la?t?rmas? Tablo 7’de sunulmu?tur.

  

  Tablo 7. Farkl? lokalitelerdeki zargana populasyonlar?nda boy ve a??rl?k da??l?mlar?

• Table 7: Length and weight distrubitions of garfish populations in different localities

   

  Boy ve a??rl?k da??l?mlar?ndaki farkl?l?klara habitat ?artlar?n?n, örnekleme tarihi ve örnek say?s?n?n ve ölçülen boy tipinin (total-çatal) neden oldu?u dü?ünülmektedir.

  Ya?-Boy ?li?kisi

  Otolit ya?lar? kullan?larak Karadeniz’deki zarganan?n e?ey fark? gözetilmeksizin von Bertalanffy büyüme denklemi Lt= 79.05 [1-e-0.198 (t+1.42) ] olarak belirlenmi?tir. Her bir ya? grubu için ölçülen ve büyüme denkleminden hesaplanan ortalama çatal boy de?erleri Tablo 8’de, büyüme e?rileri ?ekil 3’de gösterilmi?tir.

  

  Tablo 8. Zarganada otolit okumalar?na göre ölçülen ve hesaplanan ortalama çatal boylar (cm)

• Table 8: Measured and calculated mean fork lengths (cm) according to otolith ages in garfish

   

  

  ?ekil 3. Zarganada otolit ya?lar?na göre büyüme e?rileri

• Figure 3: Growth curves of garfish derived from otolith ages

   

  Ölçülen ve hesaplanan çatal boylar aras?ndaki fark istatistiksel olarak II ve III ya? grubu için önemlidir.

  Büyüme denklemi parametreleri bak?m?ndan bu çal??ma ile daha önce yap?lm?? baz? çal??malar?n kar??la?t?rmas? Tablo 9’da gösterilmi?tir.

  

  Tablo 9. Farkl? lokalitelerdeki zargana populasyonlar?n?n büyüme denklemi parametrelerinin kar??la?t?rmas?

• Table 9: Comparison of growth equation parameters obtained for garfish populations in different localities

   

  Bu çal??mada elde edilen L∞ de?eri Bilge (2003)’nin hesaplad??? de?erden küçük iken, Samsun ve ark. (1995), Samsun (1996), Samsun ve ark. (2003), Uçkun ve ark. (2004) ve Samsun ve ark. (2006)’n?n L∞ de?erlerinden daha büyüktür. Total boyun kullan?ld??? önceki çal??malarda ? de?eri 2.86 ile 3.05 aras?nda de?i?mektedir (Tablo 9). Çatal boyun dikkate al?nd??? çal??mada (Uçkun ve ark., 2004) ayn? de?er 2.97 iken bu çal??mada 3.09 olarak tespit edilmi?tir. Tablo 9’da verilen de?erler aras?ndaki farkl?l?klar muhtemelen bal?k boyunun total ya da çatal boy olarak ele al?nmas?ndan, incelenen örnek say?s?n?n, boy da??l?m?n?n ve örnekleme zaman?n?n farkl? olmas?ndan ve ya?ama ortamlar?n?n ekolojik özelliklerinden kaynaklanmaktad?r.

  Boy-A??rl?k ?li?kisi

  Zargana bireylerinde boy-a??rl?k ili?kisi W=0.0005L3.245 ?eklinde ortaya ç?km??t?r (?ekil 4). ?li?kinin korelasyon katsay?s? (r) 0.97 olarak hesaplanm??t?r. Bu bulgu türün boyu ile a??rl??? aras?nda kuvvetli bir ili?kinin oldu?unu göstermektedir.

  

  ?ekil 4. Zarganada boy-a??rl?k ili?kisi

• Figure 4: Length-weight relationship of garfish

   

  Bal?klarda boy-a??rl?k ili?kisi denklemindeki “a” de?eri, bireylerin ortalama kondisyonunu gösterirken “b” de?eri bal???n içinde bulundu?u ko?ullara göre ?eklini göstermektedir. Farkl? türlerde “b” de?eri 2.5 ile 3.5 aras?nda de?i?mektedir. Bir bal?k populasyonunda b=3 ise izometrik, b>3 ise pozitif allometrik, b<3 ise negatif allometrik büyümeden söz edilir (Ricker, 1975). Bu ara?t?rmada 3.245 (SH=0.001, %95 Güven aral???=3.241-3.248) olan “b” de?eri, 3’ten büyüktür (T-testi, P<0.001). Bu bulgu zargana bal???n?n Samsun aç?klar?nda pozitif allometrik bir büyüme gerçekle?tirdi?ini göstermektedir. Bal?klarda boy-a??rl?k ili?kisi parametreleri farkl? lokalitelerde de?i?ebilmektedir. Zargana ile ilgili daha önce yap?lan çal??malarda elde edilen boya??rl?k ili?kisi parametreleri Tablo 10’da verilmi?tir.

  

  Tablo 10. Farkl? lokalitelerdeki zargana populasyonlar?nda boy-a??rl?k ili?kisi (W=aLb) parametreleri

• Table 10: Parameters of length-weight relationship (W=aLb) of garfish populations in different localities

   

  Samsun k?y?lar?ndaki zargana populasyonu için hesaplanan “b” de?eri daha önceki baz? çal??malarda (Samsun ve ark., 1995; Samsun, 1996; Gonçalves ve ark., 1997; Borges ve ark., 2003; Koutrakis ve Tsikliras, 2003; Samsun ve ark., 2003; Sinovcic ve ark., 2004; Dulcic ve Glamuzina, 2006; Samsun ve ark., 2006) elde edilen de?erden büyük iken, baz? çal??malardaki (Bilge, 2003; Uçkun ve ark., 2004; Özayd?n ve Ta?kavak, 2006) de?erden ise küçüktür (t-testi, P<0.001). “b” de?erinin ayn? türün populasyonlar? aras?nda farkl? olmas? ya?a, e?eysel olgunluk durumuna, mevsime, beslenmeye, e?eye ve kullan?lan boy tipine ba?l? oldu?u dü?ünülmektedir.

  Sonuç

  Karadeniz (Samsun)’de ya?ayan zarganan?n ya? tayininde omur ve otolit metotlar?n?n güvenilir sonuçlar verdi?ini saptanm??t?r. Bununla beraber otolit metodu laboratuar a?amas?nda kolayl?klar sa?lad???ndan omura tercih edilmi?tir. Ayr?ca otolit boyutlar? ile ya? ve bal?k boyu aras?nda kuvvetli ili?kilerin oldu?u belirlenmi?tir. Özellikle otolit a??rl???n?n zarganan?n ya? ve boy tahmininde kullan?labilecek bir parametre oldu?u gözlenmi?tir. Ya?-boy ve boy-a??rl?k ili?kileri zarganan?n Samsun k?y?lar?nda iyi beslendi?ini göstermi?tir. Bununla birlikte, türün avc?l?k bask?s? alt?nda oldu?u dü?ünülmektedir.

References

1. Araya, M., Cubillos, L. A., Guzman, M., Penailillo, J., Sepulveda, A., (2001). Evidence of a relationship between age and otolith weight in the Chilean jack mackerel, Trachurussymmetricusmurphyi (Nichols), Fisheries Research, 51: 17-26
2. nAyd?n, R., Çatla, M., ?en, D., Çoban, M. Z., (2004). Relationships between fish length and otolith length in the population of Chondrostomaregium (Heckel, 1843) inhabiting Keban dam Lake, Pakistan Journal of Biological Sciences, 7 (9): 1550- 1553
3. nBagenal, T.B, Tesch F. W. (1978). Age and growth, in Bagenal, T.B., ed, Methods for assessment of fish production in freshwaters, Blackwell Science Publication, 101-136, Oxford
4. nBaker, T. T., Timmons, L. S., (1991). Precision of ages estimated from five bony structure of arctic char (Salvelinusalpinus) from theWood River System, Alaska, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 48: 1007-1014
5. nBeamish, R. J., Fournier, D. A., (1981). A method for comparing the precision of a set of age determinations, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 38: 982- 983
6. nBilge, G., (2003). Çandarl?Körfezi'nde (KuzeyEgeDenizi) zarganabal???n?n (Belonebelone L., 1761) biyolojisiüzerineara?t?rmalar, YüksekLisansTezi, Dan??manTo?ulga, M., EgeÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, ?zmir
7. nBorges, T. C., Olim, S., Erzini, K., (2003). Weight-length relationships for fish species discarded in commercial fisheries of the Algarve (southern Portugal), Journal od Applied Ichthyology, 19: 394-396
8. nBostanc?, D., Polat N., (2007). Dilbal???, Solealascaris (Risso, 1810)’teotolityap?s?, otolitboyutlar?-bal?kboyuili?kileriveya?tayini, F?ratÜniversitesi Fen veMühendislikBilimleriDergisi, 19 (3): 265-272
9. nBostanc?, D., Polat N., (2008). Beneklipisi, Lepidorhombusboscii (Risso, 1810)’ninotolityap?s?, otolitboyutlar?-bal?kboyuili?kileriveya?tayini, Journal of FisheriesSciences.com, 2(3): 375-381
10. nCampana, S. E., Annand, M. C., McMillan, J. I., (1995). Graphical and statistical methods for determinating the consistency of age determinations, Transactions of the American Fisheries Society, 124: 131-138
11. nCardinale, M., Arrhenius, F., (2004). Using otolith weight to estimate the age of haddock (Melanogrammusaeglefinus): a tree model application, Journal of Applied Ichthyology, 20, 470-475
12. nCeyhan, T., Akyol, O., (2006). Marmara Denizilüfer (Pomatomussaltatrix L., 1766) bal?klar?n?nya?da??l?m?veçatal boy-otolitboyuaras?ndakiili?ki, E.Ü.SuÜrünleriDergisi, 23 (eksay?/1-3): 369-372
13. nChang, W. Y. B., (1982). A statistical method for evaluating the reproducibility of age determination, Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 39: 1208- 1210
14. nChilton, D. E., Beamish, R. J., (1982). Age determination methods for fishes studies by the groundfish program at the Pacific Biologial Station, Canadian Special Publication of Fisheries and Aquatic Sciences, 60p
15. nChugunova, N. I., (1963). Age and growth studies in fish, National Science Foundation, Washington, 132
16. nDulcic, J., Glamuzina, B., (2006). Length-weight relationships for selected fish species from three eastern Adriatic estuarine systems (Croatia), Journal of Applied Ichthyology, 22: 254-256
17. nEcheverria, T. W., (1987). Relationship of otolith length to total length in rockfishes from northern and central California, Fishery Bulletin, 85 (2): 383-387
18. nEltink, A. T. G. W., Newton, A. W., Morgado, C., Santamaria, M. T. G., Modin, J., (2000). Guidelines and tools for age reading, https://www.efan.no/oldindex.php3?page=list &cat=17, (22.05.2007)
19. nEsmaeili, H. R., Johal, M. S., (2005). Using hard parts to reconstruct of total length and total weight in silver carp, Hypophthalmichthysmolitrix, (Val., 1844), in Johal, M. S., ed., Proceeding of the national seminar “New Trends in Fishery development in India”, Penjab University, Chandigarh, 53-64, India
20. nEverson, I., Bendall, B., Murray, A., (1999). Otolith and body size relationships in the mackerel icefish (Champsocephalusgunnari), CCAMLR Science, 6: 117-123
21. nFroese, R., Binohlan, C., (2000). Empirical relationships to estimate asymptotic length, length at first maturity, and length at maximum yield per recruit in fish, with a simple method to evaluate length frequency data, Journal Fish Biology, 56: 758-773
22. nGonçalves, J. M. S., Bentes, L., Lino, P G., Ribeiro, J., Canario, A. V. M., Erzini, K., (1997). Weight-length relationships for selected fish species of the small-scale demarsal fisheries of the south and southwest coast of Portugal, Fisheries Research, 30: 253-256
23. nGümü?, A., (1998). Aynal?sazan (Cyprinuscarpio L.)’ ?n kemiksiyap?lar?ndabirikimtakibimetoduileya?do?rulamas?, DoktoraTezi, Dan??manPolat, N.,
24. nOndokuzMay?sGümü?, A., Polat, N., (1994). Tatl?suKefali (Leuciscuscephalus L., 1758)’ninBe?KemiksiYap?s?ndaYa?TayiniveUyumDe?erlendirmesi, XII. UlusalBiyolojiKongresi, 64-70,
25. nEdirne. Gümü?, A., Polat, N., (1999). Ya?tayinihesaplamalar?ndahatakaynaklar?, X. Ulusal Su ÜrünleriSempozyumu, 506-523,
26. nAdana. Kimura, D. K., Lyons, J. J., (1991). Betweenreader bias and variability in the age determination process, Fishery Bulletin, 89: 53-60
27. nKoutrakis, E. T., Tsikliras, A. C., (2003). Lengthweigth relationship of fishes from three northern Aegean estuarine systems (Greece), Journal of Applied Ichthyology, 19: 258- 260
28. nKurt, A., (2005). Karadeniz’deya?ayanbenekli kaya bal???, Neogobiusmelanostomus (Palas, 1814) (Gobiidae)’ta ya?tayiniyöntemlerininvebüyümeparametrelerininbelirlenmesi, YüksekLisansTezi, Dan??manGümü?, A., OndokuzMay?sÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü, Samsun. Labropoulou, M., Papaconstantinou, C., (2000). Comparison of otolith growth and somatic growth in two macrourid fishes, Fisheries Research, 46: 177-188
29. nLou, D. C., Mapstone, B. D., Russ, G. R., Begg, G. A., Davies, C. R., (2007). Using otolith weight-age relationships to predict age based metrics of coral reef fish populations across different temporal scales, Fisheries Research, 83: 216-227
30. nMetin, G., ?lkyaz, A. T., (2008). Use of otolith length and weight in age determination of poor cod (TrisopterusminutusLinn., 1758), Turkish Journal of Zoology, 32: 1-5
31. nMorley, S., Belchier, M., (2002). Otolith and body size relationships in bigeye grenadier (Macrourusholotrachys) in CCAMLR subarea 48.3, CCAMLR Science, 9: 133-143
32. nNuevo, M., Sheehan, R. J., Heidinger, R. C., (2004). Accuracy and precision of age determination techniques for Mississippi River bighead carp Hypophthalmichthysnobilis (Richardson 1845) using pectoralspines and scales, Archives fürHydrobiologie, 160(1): 45–56
33. nÖzayd?n, O., Ta?kavak, E., (2006). Lengthweight relationships for 47 fish species from ?zmir Bay (eastern Aegean Sea, Turkey), ActaAdriatica, 47(2): 211-216
34. nPino, C. A., Cubillos, L. A., Araya, M., Sepulveda, A., (2004). Otolith weight as an estimator of age in the Patagonian grenadier, Macruronusmagellanicus, in central-south Chile, Fisheries Research, 66: 145-156
35. nPolat, N., Bostanc?, D., Y?lmaz, S., (2005). Differences between whole otolith and broken-burnt otolith ages of red mullet (MullusbarbatusponticusEssipov, 1927) sampled from Black Sea (Samsun, Turkey), Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 29: 429–433
36. nPolat, N., Gümü?, A., (1995). Age determination and evaluation precision using five bony structures of the Bround-Snout (ChondrostomaregiumHeckel, 1843), Turkish Journal of Zoology, 19: 331-335
37. nPolat, N., P?s?l, Y., Y?lmaz, S., (2008). Karadeniz’deya?ayançaçabal??? (Sprattussprattus L., 1758)’ndakemiksiyap?larveuzunlukfrekansmetoduileya?tayini. Journal of FisheriesSciences.com, 2(2): 126-133
38. nRicker, W. E. (1975). Computation and Interpretation of Biological Statistics of Fish Populations. Bulletin of the Fisheries Researh Board of Canada, 191:1-382
39. nSamsun, O., (1996). Sinop (Karadeniz) yöresindezargana (BelonebeloneeuxiniGünther, 1866) bal???populasyonunaili?kin (1995- 1996) büyümekarakteristikleride?i?imininizlenmesi, E.Ü.SuÜrünleriDergisi, 12 (3- 4): 347-355
40. nSamsun, O., Özdamar, E., Erkoyuncu, ?., (1995). Sinop (Karadeniz) yöresindezargana (BelonebeloneeuxiniGünther, 1866) bal???n?nbaz?bal?kç?l?kbiyolojisiparametreleriileetverimininara?t?r?lmas?, Do?uAnadoluBölgesi II. Su ÜrünleriSempozyumu, 542- 554,
41. nErzurum. Samsun, O., Samsun, N., Bilgin, S., Kalayc?, F., (2003). Zargana (BelonebeloneeuxiniGünther, 1866)’n?nYa?, Büyüme, ölümoranlar?ilekondüsyonfaktörüve et verimi, XII. Ulusal Su ÜrünleriSempozyumu, 523- 531,
42. nElaz??.Samsun, O., Samsun, N., Bilgin, S., Kalayc?, F., (2006). Population biology and status of exploitation of introduced garfish Belonebeloneeuxini (Günther, 1866) in the Black Sea, Journal of Applied Ichthyology, 22: 353-356
43. nSinovcic, G., Franicevic, M., Zorica, B., Cikes- Kes, V., (2004). Length-weight and lengthlength relationships for 10 pelagic fish species from the adriatic sea (Croatia), Journal of Applied Ichthyology, 20: 156- 158
44. nSipe, A. M., Chittenden, M. E. Jr., (2002). A comparison of calcified structures for aging bluefish in the Chesapeake Bay region, Transactions of the American Fisheries Society, 131: 783-790
45. nSparre, P., Venema, S. C. (1998). Introduction to tropical fish stock assessment, FAO Fisheries Technical Paper, Part 1 Manual, No: 306, 1, Rev. 2, Rome, 407p
46. n?en, D., Ayd?n, R., Çatla, M., (2001). Relationships between fish length and otolith length in the population of Capoetacapoetaumbla (Heckel, 1843) inhabiting Hazar Lake, Elaz??, Turkey, Archives of Polish Fisheries, 9 (2): 267-272
47. nUçkun, D., Akalin, S., Ta?kavak, E., To?ulga, M., (2004). Some biological characteristics of the garfish (Belonebelone L., 1761) in ?zmir Bay, Aegean Sea, Journal of Applied Ichthyology, 20: 413-416
48. nUçkun, D., Ta?kavak, E., To?ulga, M., (2006). A preliminary study on otolith-total length relationship of the common hake (Merlucciusmerluccius L., 1758) in ?zmir Bay, Aegean Sea, Pakistan Journal of Biological Sciences, 9(9): 1720-1725
49. nY?lmaz, S., Polat, N., Y?lmaz, M., (2007). Alt?nkayaBarajGölü (Samsun, Türkiye)’ ndekisudakbal??? (Sander lucioperca (Linnaeus, 1758))’n?nya?tayiniiçin en güvenilirkemiksiyap?n?nbelirlenmesi, Journal of FisheriesSciences.com, 1(1): 34– 40.