Journal of FisheriesSciences.com

Anahtar Kelimeler

Callinectes sapidus, Boy-a??rl?k ili?kisi, dalyan kanallar?, Köyce?iz Gölü

Keywords

Dalyan Lagoon Area, Callinectes sapidus, width/length-weight relationship, Köyce?iz Lake

Giri?

Mavi Yengeç, Callinectes sapidus (Rathbun, 1896) ticari olarak yap?lan kabuklu avc?l???nda önemli bir yere sahiptir. Köyce?iz Dalyan Kanallar?’nda ayr? bir öneme sahip olan mavi yengece yaz aylar?nda yo?un bir talep vard?r. Dünya yengeç ve yengeç ürünlerinin ithalat?n? %60 gibi aç?k bir ara ile Japonya yapmaktad?r. Çin, ABD ve Vietnam en çok yengeç üretilen ülkeler aras?ndad?r. Yengeçler yenilebilir et kalitesi ve ekonomik de?er bak?m?ndan geli?mi? ülkelerde oldukça yüksek fiyat bulan bir su ürünüdür. Atlantik orjinli olan Mavi Yengeç büyümek için kabuk de?i?tirir. Archambault, Wenner ve Whitaker (1990) Charleston Körfez’inde (ABD) toplam 1373 adet erkek bireyin 14–191 mm geni?lik s?n?rlar?nda ve ortalama 97.6 ±1.1 mm karapas geni?li?inde olduklar?n? belirtmektedirler. Enzenros ve ark. (1997) ?skenderun Körfezi’nde Jüvenil ve yeti?kin di?i olarak uzun karapas geni?liklerini en az 30 mm, en yüksek 122 mm olarak belirtmi?lerdir. Göko?lu ve ark (1998), Antalya Körfez’inde Mavi Yengeç ortalama karapas boylar?n? 11.62 ±0.40 ve 15.31 ±0.29 cm olarak belirtmi?lerdir. Türeli (1999), ?skenderun Körfezi’nde ergin erkek bireylerin 3.70-18.60 cm uzun karapas geni?ilik s?n?rlar? aras?nda, di?ilerin ise 2.0-18.10 cm geni?lik s?n?rlar? içinde da??ld???n? bildirmi?tir. Köyce?iz Dalyan bölgesinde Mavi Yengeçle ilgili bir çal??maya literatürde rastlanmam??t?r.

Bu çal??ma ile Köyce?iz Gölü Dalyan Kanallar?nda bulunan Mavi Yengeç’in boy-a??rl?k ili?kisinin ortaya konmas? amaçlanm??t?r.

Materyal ve Metod

Köyce?iz-Dalyan Havzas? Türkiye'nin güneybat?s?nda Mu?la ili s?n?rlar? içinde yer almaktad?r. Havza 36° 49' 49'' K enlem, 28° 38' 23'' D boylam koordinatlar? içinde yer al?r. Havza s?n?rlar? içinde bulunan Köyce?iz Gölü 5400 hektarl?k alana sahiptir. Gölü denize ba?layan Dalyan kanal sistemi 14 km uzunlukta olup l150 hektarl?k bir alan? kaplamaktad?r. Gölü denize ba?layan kanal?n geni?li?i 5–70 m, derinli?i 1–6 m aras?nda de?i?mektedir. Kanal?n denizle birle?ti?i yerde olu?an geni? delta ile deniz aras?nda ortalama geni?li?i 100 m olan yakla??k 4–5 km'lik bir kumsal alan bulunmaktad?r (Buhan, 1998).

Bölge do?al ve tarihi zenginliklere ve önemli bir ekolojik çe?itlili?e sahip oldu?undan 1988 y?l?nda "Özel Çevre Koruma Bölgesi" olarak ilan edilmi?tir (?ekil 1).

?ekil 1. Köyce?iz Gölü Dalyan Kanallar?.
Figure 1. Köyce?iz Lake Dalyan Lagoon Area.

Köyce?iz Lagün Havzas? bal?kç?l??? 1971 y?l?ndan itibaren çok ortakl? bir kooperatif olan DALKO (Dalyan Su Ürünleri Kooperatifi) taraf?ndan belli süreler içinde resmi yoldan kiralan?p i?letilmektedir.

Örneklemeler Haziran 2005 ile Aral?k 2006 tarihleri aras?nda yürütülmü?tür. Örnekler dalyan kuzuluklar?ndan ve dalyan kanallar?ndan olta ile yakalanm??t?r. Olta ile avc?l?kta, yem olarak DALKO’dan temin edilen kefal parçalar? ve tavuk derisi tak?lm??t?r. Kuzuluklara gelen yengeç bireyleri ise kepçe yard?m? ile yakalanm??t?r (?ekil 2). Çal??mada toplam 740 adet mavi yengeç bireyi ölçülmü?tür. Ara?t?rma süresince çal??ma alan?nda su s?cakl??? ölçümleri YSI marka 550 ve 556 model çoklu ölçücüler ile yap?lm??t?r.

?ekil 2. Mavi Yengecin Olta ile Yakalanmas?ve Dalyan Kuzuluklar?.
Figure 2. Blue crabs catching with fishing line and Dalyan Traps.

Mavi Yengeç’ler yakaland?ktan sonra Mu?la Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Ara?t?rma Laboratuar?na getirilerek, erginlerde erkek ve di?iler ayr?lm?? ve 0.01 g hassasiyetli terazi ile a??rl?klar? ölçülmü?tür. A??rl?k birimi olarak gram kullan?lm??t?r. Örnek bireylerde morfometrik ölçümler yap?lm??t?r. Bunlar Lateral ???n içermeyen K?sa Karapas Geni?li?i (KKG), Lateral ???n içeren Uzun Karapas Geni?li?i (UKG), Frontal ???n içeren Karapas Uzunlu?u (KU), Sa? ve Sol K?skaçlar?n Propodal Uzunlu?u (SKPU, SolKPU), Sa? ve Sol K?skaçlar?n Propodal Geni?li?i (SKPG, SolKPG) ve Derinli?i (SKPD, SolKPD), Abdomen Segmentlerinin Geni?li?i (AG) dir (?ekil 3). Bu ölçümlerde dijital kumpas kullan?lm?? ve ölçü birimi olarak cm al?nm??t?r. Ölçüm de?erlerinin temel istatiksel verileri hesaplanm?? ve aralar?ndaki ili?kiler belirlenmi?tir (Hartnoll 1978; Paul ve Haefner 1985 a, b; 1990; Olmi III ve Bishop 1983; Türeli, 1999).

?ekil 3. Mavi Yengeçte Morfometrik Ölçümler.
Figure 3. Morphometric Measures.

Büyüme özelli?ini belirlemek için y=a.xb ?eklindeki Allometrik Büyüme Denklemi kullan?lm??t?r. E?risel olan Allometrik Büyüme Denkleminin her iki taraf?n?n logaritmas? veya Ln al?narak denklem Ln y=Ln a+b.Ln x ?eklindeki do?rusal ili?ki denklemine dönü?türülmü?tür (Hartnoll, 1978; Paul ve Haefner 1985 a, b; 1990; Türeli, 1999). X ba??ms?z de?i?ken olarak Hartnoll (1978)’in önerdi?i ?ekilde Karapas Uzunlu?u (KU) al?narak di?er morfometrik ölçümlere de büyüme denklemi uygulanm??t?r.

Bulgular ve Tart??ma

Haziran 2005-Aral?k 2006 tarihleri aras?nda yap?lan çal??mada Köyce?iz Gölü Dalyan Kanallar?’nda ayl?k örneklemeler yap?lm??t?r. Çal??maya ait ayl?k incelenen birey yüzdesi, cinsiyet ve ergin-jüvenil oranlar? tablo 1. de verilmi?tir.

Tablo 1. Köyce?iz Gölü Dalyan Kanallar?’nda Haziran 2005-Aral?k 2006 tarihleri aras?nda örneklenen birey yüzdesi, olgunluk ve cinsiyet oranlar? (%).
Table 1. Percentage individual, maturity and sex rate about callinectes sapidus from June 2005 to December 2006 in Köyce?iz Lake Dalyan Lagoon Area.

Mavi yengeç’e ait biyometrik ölçümlerle ilgili temel istatiksel de?erler Tablo 2 ve tablo 3 de verilmi?tir.

Tablo 2. Mavi Yengeç Bireylerindeki Biyometrik Ölçümlere ?li?kin Ortalama De?erler.
Table 2. Biometrics Measure Averages of Blue Crab.

Tablo 3. K?skaçlar ve Abdomen Geni?li?i Ölçümlerine ?li?kin Ortalama De?erler.
Table 3. Claws and Abdomen Width Averages.

Ergin erkek bireylerde 7.4–21.6 cm s?n?r aral???nda da??lan uzun karapas geni?li?i (UKG) ortalama 15.9 ±1.82 cm, ergin di?ilerde ise ortalama uzun karapas geni?li?i 15.4 ±1.35 cm ve 7.1–19.1 cm s?n?r aral???nda da??l?m gösterdikleri belirlenmi?tir. ?ncelenen çizelgeye göre erkeklerin di?ilere göre daha güçlü ve geni? yap?l? olduklar? söylenebilir (Tablo 2). Ergin erkek ve di?iler araziden her ay örneklenmi?lerdir. Yumurtal? di?ilere May?s’tan Ekim’e kadar rastlan?lm??t?r. Yumurtal? di?ilerde uzun karapas geni?li?i 13.7–17 cm s?n?rlar? aras?nda, ortalama 15.5 ±0.95 cm olarak hesaplanm??t?r. Erkek juvenil bireylerin 8.4–10.4 cm, di?i jüvenillerin ise 9,8– 12 cm uzun karapas geni?li?i s?n?rlar?nda da??ld??? belirlenmi?tir. Ortalamalar? ise erkeklerde 9.25 ±0.59 cm, di?ilerde 10,6 ±0,66 cm ölçülmü?tür (Tablo 2). Juvenil bireylere (Tablo 1) yaz aylar?nda ve Eylül/06’ da rastlan?lm??t?r.

Ba??ms?z de?i?ken (X) olarak karapas uzunlu?u (KU) ile di?er morfometrik ölçümler aras?nda hesaplanan ili?ki denklemleri ve bunlarla ilgili basit korelasyon katsay?lar? gösterilmi?tir (Tablo 4).

Tablo 4. Mavi Yengeç’in Ba??ms?z De?i?ken (X) Olarak Al?nan Karapas Uzunlu?u Vücut Boyutar? Aras?ndaki ?li?ki Denklemleri, Korelasyon Katsay?lar? (r).
Table 4. Equation Relationship between Carapace Length and Body Dimensions, Correlation Coefficient.

Karapas uzunlu?u ile a??rl?k aras?nda üssel bir ili?ki bulunurken, di?er vücut ölçüleri aras?nda do?rusal bir ili?ki bulunmu?tur (Tablo 4).

Sonuç

Bu çal??mada, Köyce?iz Gölü Dalyan Kanallar?’ndaki Mavi Yengeç, Callinectes sapidus’un boy-a??rl?k ili?kisi belirlenmeye çal???lm??t?r.

85 bireyle populasyonun %25’ini olu?turan ergin erkeklerin 7.4–21.6 cm s?n?r aral???nda da??lan uzun karapas geni?li?i (UKG) ortalama 15.9 ±1.82 cm olarak saptanm??t?r. Ergin di?iler 477 bireyle populasyonun %64.5’ini olu?turmu?, ortalama uzun karapas geni?likleri 15,4 ±1,35 cm ve 7.1–19.1 cm s?n?r aral???nda da??l?m gösterdikleri belirlenmi?tir. Populasyonun %7,2’sini olu?turan yumurtal? di?ilerin uzun karapas geni?li?i 13.7–17 cm s?n?r aral???nda da??l?m gösterdi?i ve ortalama 15.5 ±0.95 cm UKG’ye sahip olduklar? belirlenmi?tir. %3.5 ile poplasyonun az bir k?sm?n? olu?turan juvenil bireylerde ise erkek juvenil bireylerin 8.4–10.4 cm, di?i juvenillerin ise 9.8–12 cm uzun karapas geni?li?i s?n?rlar?nda da??ld??? belirlenmi?tir. Ortalamalar? ise erkeklerde 9.25 ±0.59cm, di?ilerde 10.6 ±0.66 cm olarak belirlenmi?tir.

Archambault ve ark.(1990) Charleston Körfez’inde (ABD) toplam 1373 adet Callinectes sapidus erkek bireyin 14–191 mm geni?lik s?n?rlar?nda ve ortalama 97.6 ±1.1 mm karapas geni?li?inde olduklar?n? belirtmi?lerdir. Enzenros ve ark. (1997) türün ?skenderun Körfezi’nde da??l?m gösteren juvenil ve yeti?kin di?ilerinde uzun karapas geni?liklerini en az 30 mm, en fazla 122 mm oldu?unu belirtmi?lerdir. Göko?lu ve ark. (1998), Antalya Körfez (do?u Akdeniz)’inde bulunan Callinectes sapidus bireylerinin ortalama karapas boylar?n? 11.62 ±0.40 ve 15.31 ±0.29 cm olarak kaydetmi?lerdir. Türeli (1999), ?skenderun Körfezi (do?u Akdeniz)’nde yapt??? çal??mada Callinectes sapidus populasyonunda ergin erkek bireylerin 3.70-18.60 cm uzun karapas geni?lik s?n?rlar? aras?nda, di?ilerin ise 2.0-18.10 cm geni?lik s?n?rlar? içinde da??ld???n? bildirmi?tir.

Önceki çal??malarla kar??la?t?r?ld???nda, bu çal??mada toplanan Callinectes sapidus bireylerinin ortalama geni?liklerinin daha fazla oldu?u kaydedilmi?tir. Ayr?ca elde edilen en küçük geni?lik de di?er çal??malarda elde edilen geni?liklerden daha büyük bulunmu?tur. Geni?liklerin büyük olmas?n?n nedeninin yap?lan di?er çal??malarda trol ve sepet gibi di?er avc?l?k yöntemlerinin kullan?lmas?, çal??mam?zda ise olta ve kepçe ile avc?l?k gibi daha s?n?rl? yöntemlerin kullan?lmas?ndan kaynakland??? dü?ünülmektedir. Bölgede büyük önem ta??yan mavi yengeç’in biyolojisi ve avc?l?k düzenlemeleri ile ilgili daha kapsaml? çal??malar yap?lmas? türün devaml?l??? ve bölge bal?kç?l??? için büyük önem ta??maktad?r.

References

1. Archambault, J., A., Wenner, E.,L., Whitaker, J.,D., (1990), Life History and Abundance of Blue Crab, CallinectessapidusRathbun, At Charleston Harbor, South Carolina. Bulletin of Marine Science, 46(1): 145-158.
2. Buhan, E., (1998), KöycegizLagünSistemindekiMevcutDurumunveKefalPopülasyonlarininArastirilarakLagünIsletmeciligininGelistirilmesi, T.C. TarimveKöyIsleriBakanligi Su ÜrünleriArastirmaEnstitüsüBölgeMüdürlügüBodrum, Seri B, Yayin No:3.
3. Enzenros, R., Enzenos, L., Bingel, F., (1997), Occurrence of Blue Crab, Callinectessapidus (RATHBUN, 1896) (Crustaeea, Brachyura) on the Turkish Mediterranean and the Adjacent Aegent Coast and Its Size Distribution in the Bay of Iskenderun. Turkish Journal of Zoology, 21: 113-122.
4. Gökoglu, M., Aydin, H., Çiloglu, E., (1998), Antalya Körfezi’ndekiEkonomikÖnemeSahipYengeçlerinAvciligiÜzerineBirArastirma.DoguAnadoluBölgesi III. Su ÜrünleriSempozyumu, 10-12 Haziran. Erzurum, 1998637, 643.
5. Hartnoll, R.G., (1978), The Determination of relative Growth in Crustacea. Crustaceana, 34(3): 281-293.
6. Olmi III.E., Bishop, J.M., (1983), Varitions in Total Width-weight Relationships of Blue Crabs, Callinectessapidus, in Relation to Sex, Maturity, Molt Stage and Carapace Form. Journal of Crustacean Biology, 3(4): 575-581.
7. Paul, A., Haefner J.R., (1985 a), The Biology and Exploitation of Crabs. The Biology of Crustacea, 10: 111-163.
8. Paul, A., Haefner, J.R., (1985b), Morphometry, Reproduction, diet and Epizoit of Ovalipesstephensoni Williams, 1976 (Decapoda, Brachyura). Journal of Crustacean Biology, 5(4): 658-672.
9. Paul, A., Haefner, J.R., (1990), Morphometry and Size at Maturity of Callinectesornatus (Brachyura, Portunidae) in Bermuda. Bulletin of Marine Science, 46(2): 274-286.
10. Türeli, C., (1999), Iskenderun Körfezi’ndekiMaviYengeç (Callinectessapidus RATHBUN, 1896)’in BiyolojikÖzellikleri.DoktoraTezi, ÇukurovaÜniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü Su ÜrünleriAnabilim Dali.