- (2014) Volume 8, Issue 1
Halil Şen*
Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetistiricilik Bölümü, Urla, Izmir, Türkiye
Received date: 19.07.2012; Accepted date: 19.07.2012; Published date: 28.12.2013
Aim of the present study was to practically investigate sex in L. vulgaris using choromotophore stripes in both side of the mantle. For this purpose the landings sold in the local fish market (Iskele Harbour, Izmir, Turkey) and L. vulgaris caught by jigging were used (totally 350 squids, 150 males and 200 females; November 2011-June 2012). For sex distinction hectocot-ylized on the distal third of the left ventral arm in male squids and buccal mass under the mouth of the female were used. Finally, this study showed that female and male of L. vulgaris were distinguishable easily based on body pattern.
Loligo vulgaris, Cinsiyet ayirimi, Kromatofor bantlari
Kafadanbacaklilar gonokristiktir, yani ayri eseylidirler. Diger yumusakçalarda oldugu gibi hermafroditizm görülmez ve asla cinsiyet degis-tirmezler. Distan bakildiginda seksüel dimorfizm genellikle erkeklerde özellesmis bir kol (hektoko-til) ile sinirlidir. Cinsiyetler arasinda vücut oran-lari açisindan özellikle erginlerde farkliliklar bu-lunabilir. Bazi türlerde disiler çok büyük olabilir-ken digerlerinde erkekler daha büyük olabilmek-tedir. Sosyal etkilesim süresince cinsiyetler ara-sinda vücut renk desenlerinde degisimler olabil-mektedir. Hatta Natilius da her iki cinsiyette de ikincil üreme organlari oldugu bilinmektedir (Mangold, 1987).
Loligo vulgaris’te cinsiyet ayirimi ergin birey-lerde kolaylikla yapilabilir; olgun disilerin sis-manligi silindir biçimli erkeklerden belirgindir. Naef (1923) disilerde manto uzunlugunun eninin 5 kati iken erkeklerde bu oranin 6 kati oldugunu bildirmistir. Cinsiyette boy farkliliginin yaninda birkaç özellik daha vardir. Erkekler yan tarafla-rinda uzunlamasina turuncu kromatofor çizgileri (Loligo forbesi’de oldugu gibi) tasirlar. Bu renk deseni her zaman bulunmaz ve genç bireylerde oldukça nadirdir. Erkeklerde soldan dördüncü kol üçüncü mafsalda hektokotilize olmustur ve 100 mm manto boyundaki erkeklerde siklikla göz-lenmistir. Yeni çiftlesmis disiler agizin hemen altinda bulunan kesede beyazimsi bir kütle tasir-lar ve bu spermatekadan gelen spermatoforlardan kaynaklanir, hatta olgunlasmamis disilerde dahi bu durum gözlenmistir. 100 mm manto boyunun altindaki bireylerde disaridan bakildiginda cinsi-yet ayirimi imkânsizdir. Özellikle 50 mm ve al-tindaki manto boyuna sahip kalamarlarda mik-roskobik inceleme yapilmadan cinsiyet tayini mümkün degildir (Worms, 1983).
Literatürde cinsiyet ayiriminin mümkün oldu-gu söylenmesine karsin çogu yöntem hem karma-sik hem de zaman alici olabilmektedir. Özellikle L. vulgaris’in canli temin edilmesi gereken ça-lismalarda bireylerin gonadal incelemeleri müm-kün olamayacagi gibi manto boyunun enine ora-nini saptamakta pratik bir yöntem olamayacaktir. Bu çalismanin amaci, L. vulgaris’in erkeklerinde mantonun yanlarinda bulunan ve uzunlamasina olan turuncu kromatofor çizgilerinin tespiti ile cinsiyet ayriminin pratik olarak yapilabilirligini incelemektir.
Arastirma için Iskele Limani (Urla, Izmir)’nda bulunan su ürünleri kooperatifine ait mezatta sati-lan taze cansiz kalamarlar ile kalamar oltalari ile yakalanan bireyler kullanilmistir (toplam 350 adet kalamar, 150 erkek ve 200 disi; Kasim 2011-Haziran 2012). Cinsiyet ayirimi için erkek birey-lerde karakteristik olan ve soldan dördüncü kolun farklilasmasiyla olusan erkeklik organi (hektoko-til organ), disilerde ise yine karakteristik olan ve agizin altinda bulunan spermatafor kesesi kulla-nilmistir. Bireylerin cinsiyetlerini dogru olarak tespit etmek için ayrica gonadal incelemeleri ya-pildi (N=100; 56 disi, 44 erkek). Çalismada kul-lanilan kalamarlarin boylari (0.1 mm hassasiyet-le) ve agirliklari (0.1g hassasiyetle) ölçülerek me-tin içerinde ortalama ± standart sapma olarak ve-rilmistir.
Yapilan gözlem ve incelemeler sonucunda vücut deseni olan tüm bireylerin erkek oldugu tespit edilmistir (Sekil 1, 2, 3). Bu desenlerin iki yanal yüzeyde de asimetrik olarak bulundugu, <15 cm manto boyundan küçük bireylerde turun-cumsu oldugu ve daha büyük bireylerde ise kir-mizimsi renkte oldugu, boylarinin ve sayilarinin kalamarin büyüklügüne göre degiskenlik göster-digi saptanmistir. Hatta yapilan gonadal incele-melerde olgunlasmamis erkek bireylerde de bu desenlerin oldugu görülmüstür. Çalismada kulla-nilan kalamarlarin boy ve agirliklari Tablo 1 da ve-rilmistir. Erkeklerde ölçülen en küçük manto bo-yu 88 mm idi ve üzerinde desenler bulunmaktay-di. Disilerde ölçülen en küçük manto boyu 75 mm idi, agizin hemen altinda bulunan sperm ke-sesi bostu ve üzerinde desen bulunmamaktaydi.
Figure 1: Male and female L. vulgaris.
Figure 2: A male L. vulgaris with chromatophore stripes.
Figure 3: A newly mated female with spermataphore in buccal mass.
Table 1: Morphometric measurements of L. vulgaris on sex.
Bu çalismada L. vulgaris’in disi ve erkek bi-reylerini vücut desenlerine (kromatofor bantlari) bakarak kolayca ayirmanin mümkün olabilecegi görülmüstür. Worms (1983)’un belirttigi gibi her zaman belirgin olmasa da (ki bu çalismada hiç rastlanmamistir) desenli olanlarin istisnasiz erkek bireyler olmasi kayda deger bir özelliktir. Worms (1983) yapilan arastirmalarin olgun olmayan disi bireylerin agzinin hemen altinda bulunan sperm kesesinde spermatofor içeren beyaz kütlecigin görülebildigini de belirtmistir. Ne var ki, bu ça-lismada arastiricinin bu bulgusunu destekleyen sonuçlara rastlanmamistir. Ayrica, Worms (1983) 100 mm manto boyunun altindaki bireylerde cin-siyet tayininin pek mümkün olmadigini söylese de, bu çalismada saptanan en küçük manto boyu erkek birey için 88 mm ve disi birey için 75 mm dir. Bu da, vücut desenlerine bakarak L. vulga-ris’in 100 mm ve altindaki manto boyuna sahip bireylerinin cinsiyetleri hakkinda fikir sahibi olunmasini mümkün kilmaktadir.
Sonuç olarak ticari degeri yüksek ve bilimsel arastirmalara (Naef, 1928; Worms, 1983; Roper ve dig., 1984; Turk ve dig., 1986; Sen, 2004abc, 2005ab,2006, Sen ve dig., 2008 ) konu olmus L. vulgaris’in dis görünüsüne bakarak cinsiyet ayi-riminin yapilabilmesi mümkündür. Ancak, ko-nuyla ilgili daha detayli ve uzun vadeli çalismala-ra ihtiyaç vardir.
Mangold, K., (1987) Reproduction. In: Boyle P.R. (ed) Cephalopod life Cycles. Vol.II. Academic Press, London, pp.157-200.
Naef, A., (1928) Die Cephalopoden. Fauna Flora Golfo Napoli, 35. monogr., part I, vol. 2, 357 pp., 37 pl. (first publ. 1923).
Roper C.F.E., Sweeney M.J., Nauen C.E., (1984). F.A.O. Species Catalogue, Cephalopods on the World. An Annotated and Illustrated Ca-talogue of Species of Interest to Fisheries, in F.A.O. Fisheries Synopsis, 1–277.
Sen H., (2004a). A preliminary study on the ef-fects of salinity on egg development of Eu-ropean squid (Loligo vulgaris Lamarck, 1798). Israeli Journal of Aquaculture-Bamidgeh, 56(2): 95-101.
Sen H., (2004b). Sicakligin kalamar (Loligo vul-garis Lamarck, 1798) yumurtalarinin geli-simine ve inkübasyonuna etkisi, Ege Üni-versitesi Su Ürünleri Dergisi, 21(1-2): 89-92.
Sen H., (2004c). Fotoperiyodun kalamar (Loligo vulgaris Lamarck, 1798) yumurtalarinin ge-lisimine ve inkübasyon basarisina etkisi, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 21(3-4): 211-214.
Sen H., (2005a). Incubation of European squid (Loligo vulgaris Lamarck, 1798) eggs at dif-ferent salinities, Journal of Aquaculture Re-search, 36: 876-881. doi: 10.1111/j.1365-2109.2005.01296.x
Sen H., (2005b). Temperature tolerance of Loli-ginid squid (Loligo vulgaris Lamarck, 1798) eggs in controlled conditions, Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 5: 53-56.
Sen H., (2006) Embriyogenesis Sürecinde Loligo vulgaris (Lamarck, 1798)’in Huni (Sifon) Organi Gelisimi, Ege Üniversitesi Su Ürün-leri Dergisi, 23(1-2): 153–156.
Sen H., Firat, K., Saka, S., (2008) Kontrollü ko-sullarda stoklama yogunlugunun Loligo vul-garis (Lamarck 1798) yumurtalarinin inkü-basyonuna etkisi, Firat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(2): 289-294.
Turk, P.E., Hanlon, R.T., Bradford, L. A. ,Yang, W.T., (1986) Aspects of feeding, growth and survival of the European Squid Loligo vul-garis Lamarck, 1799, reared through the early growth stages. Vie Milieu, 26(1):9-13.
Worms J., (1983)Loligo vulgaris. In: Boyle P.R. (ed) Cephalopod life Cycles. Vol. I. Acade-mic Press, London, pp.143-157.
