- (2014) Volume 8, Issue 3
1Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Akdeniz Su Ürünleri Araştırma Üretme ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü, Demre/Antalya
2Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi,.Isparta
Received date: 15.07.2013; Accepted date: 23.03.2014; Published date: 29.06.2014
In this study, the selectivity of different hook size in the bottom longline which used for catc-hing white seabream (Diplodus sargus L., 1758) in Finike Bay were compared. In the calcula-tion of selectivity parameters of fishhooks, Holt (1963) method was used. 13 fishing operation were carried out during study period, a total number of 200 hooks used in each fishing opera-tion and 293 number of fishes was captured during study period. Selectivity parameters were calculated for white seabream for two hooks gap size of which are 0.72 and 0.63. The optimum capture length (Lopt) for 0.72 and 0.63 cm gap size were de-termined as 23.31 and 20.40 respectively, also the selectivity factor was determined as 32.37. A linear relationship between fish sizes and the gap size of hooks was found.
Finike Bay, Longline, Hook size selectivity parameters, White seabream
Su ürünleri avcılığı ilk çağlardan günümüze kadar insanların uğraş verdiği, gıda temini ve geçim kaynağı olarak çaba gösterdiği bir üre-tim sektörüdür. Balık avcılığı tarihsel olarak günümüzdeki teknik düzeyine gelinceye kadar, teknolojiye paralel olarak gelişim göstererek bir sanayi sektörü olmuştur (Hoşsucu, 1991). Deniz ve iç su doğal ortamlarında yer alan can-lı kaynaklar insan besinleri arasında önemli yer tutmaktadır. Bu kaynaklardan ekonomik olarak yararlanma tekniği olan balıkçılık ilk çağlardan yakın tarihe kadar yavaş, son 40-50 yılda ise hızlı bir gelişme göstererek teknolojik bir sek-tör konumuna gelmiştir (Çekiç vd., 2000).
Günümüzde balıkçılık anlayışı, balık stok-larının azalması, doğal dengenin bozulmaya başlaması, endüstrileşmeden kaynaklanan kirli-lik gibi nedenlerle gelişen teknolojiye paralel olarak stoklardan belirli dönem, boyut ve mik-tarlarda avcılık yapılması gerekliliği kanısına ulaşılmıştır. Son yıllarda balık stoklarından op-timum derecede yararlanmak için birçok av aracında seçicilik ve yeni model tasarımları gi-bi çalışmalar yoğunlaşmıştır (Ulaş ve Hoşsucu, 1996).
Balık stoklarının azaldığı günümüzde seçi-cilik çalışmaları önem kazanmıştır. Paraketa; seçicilik özelliği kolay düzenlenebilen bir av aracıdır. İğne dizaynı, yem boyutu ile büyük ölçüde hedef türlere ve boyuta hitap edebil-mektedir (Løkkeborg ve Bjordal, 1992). Küçük balıkların yakalanmayarak stoklara katılması gelecekte balık stokları ve balıkçılık için yatı-rım olacaktır (Ulaş ve Hoşsucu, 1996).
Paraketaların bu özelliklerinden hareketle Akdeniz’de farklı büyüklüklerde olta iğneleri ile donatılmış dip paraketasının seçicilik özel-liklerinin belirlenmesi ve balıkçılık yönetimi için kaynak bilgi oluşturması amaçlanmıştır.
Araştırma, Antalya ili Finike Körfezinde Mart 2011 - Mart 2012 tarihleri arasında yürü-tülmüştür. Denemelerin sürdürüldüğü bölgenin zemini kumluk, kayalık ve taşlık yapılardan oluşmakta olup derinlik 12-41 m arasında de-ğişmektedir.
Figure 1: Finike Bay and Sampling Areas.
Araştırmada Mustad marka 2315 serisi düz, yassı palalı normal bedenli ve yuvarlak boyunlu olup galvanizli materyalden yapılan sırasıyla 10, 12, 14, 15 numara olmak üzere dört farklı büyüklükte kanca kullanılmıştır. Kancaların ağız açıklıkları sırasıyla 10 numara 1,22 cm, 12 numara 0,94 cm, 14 numara 0,72 cm ve 15 numara 0,63 cm olarak ölçülmüştür.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yayınladığı ve 2012-2016 av dönemine ait, 3/1 Numaralı Ticari Su Ürünlerini Düzenleyen Tebliğin paraketa ile avcılığa ilişkin yasakları düzenleyen 15. maddesinin 2. fıkrasına göre yapılan su ürünleri avcılığında 7,2 mm’den(15 numara) küçük iğnelerin kullanılması yasak-lanmış olmasına karşın 15 numaralı kancanın yakalayacağı balıklardan elde edilecek verile-rin özellikle 14 numaralı kanca ile karşılaştırı-labilmesi, optimum yakalama boyunun yasal sınırlar içinde olup olmadığı ve stoktaki küçük bireylerin üzerine olan etkisini görebilmek için setine dahil edilmiştir.
Araştırmada kullanılan paraketa setinde her bir kanca büyüklüğünden 50 adet olmak üzere toplamda 200 adet kanca kullanılmıştır. Ana beden kısmı toplamda 2000 metre 70 numara (Ø 0,7 mm) misinadan, köstek kısımları ise 50 numara (Ø 0,5 mm) misinadan yapılmıştır. Köstek boyu 50 cm olup iki köstek arası me-safe 10 m’dir. Ana bedenin her iki ucuna ve 50 adetlik kanca gruplarının aralarına şaman-dıralar konulmuştur. Bu şamandıraların amacı paraketa setinin uzandığı hattın yerinin belli olması ve paraketa bedeninde olabilecek her-hangi bir kopma neticesinde paraketa setinin aralara konulan şamandıra kısmından itibaren toplanmaya devam etmeyi sağlamak içindir. Şamandıra halatı 3,5 numara polipropilen ip-ten oluşmaktadır. Paraketanın başlangıç ve son kısımlarına batırıcı olarak 3 kg ağırlığında çapalar kullanılmıştır. Paraketa seti çapı 1 m olan plastik kabın içine istiflenmiş olup, kan-calar plastik kabın üst kısmına misina ile tut-turulan poliüretan malzemeden yapılmış man-tara sabitlenmiştir.
Figure 2: Finike Bay and Sampling Areas.
Avcılık operasyonu sonunda yakalanıp kanca büyüklüklerine göre gruplanan balıklar tür tespiti yapılmıştır. Türlerin tespitinde Akşıray (1987), Can ve Bilecenoğlu (2005), Turan (2007)’den ya-rarlanılmıştır. Tür tespiti yapılan balıkların 0,1 cm hassasiyetli cetvel ile boy ölçümleri yapılarak forma kaydedilmiştir.
Araştırmada kullanılan paraketanın seçicilik parametrelerinin hesaplanmasında Holt (1963) tarafından geliştirilen seçicilik hesaplama yön-temi kullanılmıştır.
Yöntemde farklı kanca büyüklüğüne sahip kancalar “i”, balıkların boy sınıfları da “j” değiş-kenleriyle belirtilirse;
Cij ; i büyüklüğündeki kanca ile j boy sınıfından avlanan balık miktarı,
lj ; j boy sınıfı,
mi ; i kancasının büyüklüğü (ağız genişliği),
Sij ; j boy sınıfında i kancasının seçiciliği,
li ; i kancasının ortalama seçicilik uzunluğu ya da optimum seçicilik boyudur.
Holt (1963) modelinin uygulanması aşağıdaki aşamaları içerir.
li=kmi
olduğu kabul edilir. Burada k seçicilik faktörü-dür.
Ardışık büyüklüğe sahip kanca çifti için av oran-ları (Ri+1,i,j) hesaplanır.
Ri+1,i,j = Ci+1j/Cij
Doğal logaritması alınan Ri+1,i,j değerleri Yj ´ ola-rak alınıp, boy sınıflarına karşı işaretlenerek
Y= a + b lj
linear regresyon fonksiyonu parametreleri belirlenir.
Kanca büyüklüğü çiftleri için;
–2a / b
oranları hesaplanır ve ardışık kanca büyüklükler toplamına karşı işaretlenerek grafiği çizilir.
Linear regresyon analizi kullanılarak tespit edilen doğrunun eğimi k ´ ya eşittir. li=kmi formülü kullanılarak “li”değerleri hesaplanır.
Her kanca büyüklüğü için varyanslar bulunur.
σ2i = 2a(mi+1-mi) / b2(mi+1+mi)
Ortalama varyans “σ2 ” bulunur.
Normalize edilmiş seçicilik eğrisi;
Sij = exp(-(lj-li)2 / 2σ2)
formülü kullanılarak hesaplanır.
Bulgular ve Tartışma
Çalışma süresince yakalanan balıkların kan-calara göre dağılımları Tablo 1’de verilmiştir.
Yakalanan sargoz balıklarına ait her kanca numarasına göre boy verileri Tablo 2’de veril-miştir.
14 Numaralı kanca ile 80 adet, 15 numaralı kanca ile 87 adet sargoz balığı yakalanmış ve se-çicilik eğrileri 14 ve 15 numaralı kancaların ya-kaladığı sargoz balıklarının boy verilerinden elde edilmiştir.
Ağız açıklıkları 0.63 cm 0.72 cm olan kanca-larla yakalanan sargoz balığının boy sınıflarına göre dağılımları, bu dağılımlar kullanılarak he-saplanan av oranları ve av oranlarının doğal lo-garitmaları Tablo 3’de verilmiştir. Doğrusal da-ğılmayan değerler seçicilik hesaplamalarında dikkate alınmamıştır (Şekil 3).
Table 1: Distribution of Fish Species for Each Hook Number During Study Period.
Table 2: Lenght Data Belonging to White Seabream.
Table 3: Ağız Açıklığı 0.63 cm ve 0.72 mm Kancaların Av Oranları ve Logaritmik Değerler.
Figure 3: Catch Rates of Natural Logarithm Regression Graph.
Figure 4: Selectivity Curves of Each of The Two Hooks.
Av oranlarının logaritmalarıyla boy sınıfı ara-sındaki regresyon katsayıları Tablo 4’de göste-rilmiştir.
Table 4: Regression Coefficients.
Kancalardaki optimum yakalama boyları Li ve Li+1 sırasıyla 20,40 cm ve 23,31 cm olarak bu-lunmuştur. Seçicilik faktörü (SF) ise 32,376 ola-rak hesaplanmıştır.
Her iki kanca için boy sınıflarına karşılık ge-len seçicilik oranları hesaplanarak seçicilik eğri-leri çizilmiştir(Şekil 4).
Balıkçılık uygulamalarında ana ilke, avlanan balıkların en az bir defa üremiş, yani stoka katkı-da bulunmuş olması gerekmektedir( Erkoyuncu, 1995). Mouine vd. (2007). Tunus Körfezinde yaptıkları çalışmada sargoz için eşeysel olgunluk boyunu (TL50) 21 cm olarak bildirmişlerdir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın ya-yınladığı ve 2012-2016 av dönemine ait, 3/1 Numaralı Ticari Su Ürünlerini Düzenleyen Teb-liğin boy ve ağırlık yasaklarını düzenleyen 17. maddesine göre sargoz için avlanabilir en küçük avlama boyu (Lc) 21cm’dir (Anonim, 2012). Ça-lışmada seçicilik parametreleri hesaplanmış olan 14 ve 15 numaralı kancalar için optimum yaka-lama boyları (Lopt) sırası ile 23.31cm ve 20.40cm olarak bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara göre 15 numaralı kancanın yasal olarak avlama boyu-nun altındaki balıkları yoğunlukla yakaladığı bu-lunmuştur. Aynı tebliğin paraketa ile avcılığa ilişkin yasakları düzenleyen 15. maddesinin 2. fıkrasına göre paraketa ile yapılan su ürünleri av-cılığında 7,2 mm’den küçük iğnelerin kullanıl-ması yasaklanmış olup çalışmamızda elde edilen sonuçlarda bu uygulamayı desteklemektedir.
Özellikle elde edilen veriler ışığında, Finike Körfezinde sargoz balığı avcılığında kullanılacak paraketa iğnelerinin 14 numara ve daha bü-yük(ağız açıklığı daha geniş) olması gerektiği söylenebilir.
Ulusal stokların korunabilmesi ve sürdürülebi-lir balıkçılık için kullanılan mevcut av araçlarının hedef türe ve boya yönelik avcılık yapabilmesi gerekir. Bu da kullanılan av araçlarının yapılacak çalışmalarla seçiciliği arttırılarak gerçekleştirile-bilir.
Ülkemizde paraketalarda seçicilik üzerine ça-lışmalar az miktardadır. Sürekli artan av baskısı ile bilinçsiz ve aşırı avcılıktan ötürü balık stokları zarar görmektedir. Stokların iyileştirilmesi amacı ile av araçlarında seçiciliğin arttırılmasına yöne-lik çalışmalar büyük önem arz etmektedir. Bu ça-lışmalar neticesinde istenilen boydaki ve türdeki balıkların avlanarak stoğun zarar görmesinin önüne geçilebilir.
Stoklar üzerinde artan av baskısı ve küçük bi-reylerin avlanmasının önüne geçebilmek adına denetimler ve bunların işlerlik kazandırılması ile birlikte otokontrol mekanizmasının da geliştiril-mesi büyük önem arz etmektedir. Ayrıca av araç-larının hedeflenen türe ve bu türün yasal avlanma boyuna göre dizayn edilmesi stoklar üzerindeki av baskısını hafifletmede etkin bir rol oynayacak-tır.
Aksiray, F., (1987). Marine fishes of Turkey and a key to species. Istanbul Üniversitesi Rektörlügü Yayin No: 3490, Istanbul, 811 s.
Anonim, (2012). 3/1 Numarali Ticari Su Ürünlerini Avciligini Düzenleyen Teblig. T.C.Gida Tarim ve Hayvancilik Bakanligi, Ankara, 112s.
Can, A., Bilecenoglu, M., (2005). Türkiye Denizlerinin Dip Baliklari Atlasi. Arkadas Yayinevi Yayinlari, ISBN: 975-509-429-6, Ankara, 223s.
Çekiç, M., Demirhan, S.A., Basusta, N., Turan, C., (2000). Iskenderun Körfezinin Güney Kiyilarinda Kullanilan Paraketalarin, Paraketa Av Teknelerinin Genel Özellikleri ve Avcilik Durumlari. Dogu Anadolu Bölgesi IV. Su Ürünleri Sempozyumu, 28-30 Haziran, 1-7, Erzurum.
Erkoyuncu, I. (1995). Fisheries biology and population dynamics, (in Turkish). Ondokuz Mayis Üniversitesi Sinop Su Ürünleri Fakültesi Yayinlari, 95,Sinop, 265s.
Mouine, N., Francaur, P., Ktari, M.H., Marzouk, N.N., (2007). The reproductive biology of Diplodus sargus sargus in the Gulf of Tunis (central Mediterranean), Scientia Marina 71(3):461-469. doi: 10.3989/scimar.2007.71n3461
Holt, S.C., (1963). A Determining Gear Selectivity and its Aplication, ICNAF SPEC. Publ., No: 5. 106-115.
Hossucu, H. (1991). Balikçilik (Av Araçlari ve Avlanma Yöntemleri). E.Ü. Su Ürünleri Yüksek Okulu, Yayin No: 22, 253s. Bornova-Izmir.
Løkkeborg, S., Bjordal, A., (1992). Species and size selectivity in longline fishing: a review, Fisheries Research, 13: 311-322. doi: 10.1016/0165-7836(92)90084-7
Turan, C., (2007). Türkiye Kemikli Deniz Baliklari Atlasi ve Sistematigi. Nobel Kitabevi Yayinlari, ISBN:978-9944-73-018-1, Adana, 549s.
Ulas, A., Hossucu, H., (1996). Mekanize Paragat Sistemi ve Kullanim Avantajlari, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 13(1-2): 211-222.
